Operacja endoskopowa zatok FESS - na czym to polega?

Co to jest operacja endoskopowa zatok FESS?

Skrót FESS pochodzi od angielskich słów "Functional Endoscopic Sinus Surgery". Zabieg przeprowadzany jest przez specjalistów laryngologii i znajduje zastosowanie między innymi u chorych z przewlekłym zapaleniem zatok. Podczas endoskopowej operacji zatok FESS możliwe jest też usuwanie polipów czy innych zmian, zlokalizowanych w obrębie nosa (np. o charakterze nowotworów). 

Opracowanie metody FESS przypisywane jest Messerklingerowi i Stambergerowi. Procedura operacyjna była udoskonalana przez innych lekarzy: wspomnieć tutaj można o publikacjach Kennedy'ego z 1985 roku. Mimo upływu czasu, omawiana operacja nadal cieszy się powodzeniem - nie bez powodów.

Anatomia zatok przynosowych

Zatoki przynosowe to parzyste przestrzenie powietrzne znajdujące się w kościach twarzy i czaszki, które są wyściełane błoną śluzową. Wyróżnia się cztery główne pary zatok: czołowe, sitowe, szczękowe i klinowe. Każda z nich ma swoje specyficzne położenie i funkcję:

• Zatoki czołowe znajdują się w kościach czołowych, nad oczami.
• Zatoki sitowe są zlokalizowane między oczami, w obrębie kości sitowej.
• Zatoki szczękowe to największe zatoki, położone w kościach szczękowych, po obu stronach nosa.
• Zatoki klinowe leżą głęboko w czaszce, za oczami.

Rolą zatok przynosowych jest nawilżanie i oczyszczanie wdychanego powietrza, a także zmniejszanie wagi czaszki, co ułatwia jej utrzymanie. Zatoki pełnią również funkcję rezonatorów głosu oraz ochrony przed urazami mechanicznymi. Prawidłowe funkcjonowanie zatok jest kluczowe dla ogólnego zdrowia i komfortu, a ich przewlekłe zapalenie może prowadzić do poważnych dolegliwości, wymagających interwencji medycznej.

Wskazania do operacji FESS

Operacja endoskopowa zatok FESS jest zalecana w kilku konkretnych przypadkach, gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne. Główne wskazania do przeprowadzenia tej procedury to:

• Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych, które nie reaguje na leczenie farmakologiczne, takie jak antybiotyki, sterydy donosowe czy płukanie zatok
• Polipy nosa, które powodują niedrożność zatok, utrudniają oddychanie przez nos i nie reagują na leczenie farmakologiczne

• Zapalenie grzybicze zatok, gdy infekcja grzybicza zatok nie reaguje na leczenie farmakologiczne
• Torbiele zatok, które powodują dolegliwości i nie mogą być usunięte innymi metodami
• Przewlekłe bóle głowy związane z zatokami
• Zaburzenia anatomiczne - niedrożność nosa, skrzywiona przegroda nosowa, zwężone przewody nosowe
• Problemy z węchem

Przygotowanie do operacji

Przygotowanie do operacji endoskopowej zatok FESS obejmuje kilka kluczowych kroków. Najpierw pacjent przechodzi konsultację z laryngologiem, która obejmuje wywiad medyczny i badanie fizykalne. Następnie wykonywane są badania diagnostyczne, takie jak tomografia komputerowa zatok aby dokładnie ocenić stan zatok. Przed zabiegiem przeprowadzane są również standardowe badania krwi oraz, jeśli to konieczne, konsultacje z innymi specjalistami. Pacjent otrzymuje zalecenia dotyczące leków i postu przedoperacyjnego. W dniu operacji pacjent zgłasza się do szpitala, gdzie przechodzi końcowe przygotowania, takie jak zmiana odzieży i spotkanie z anestezjologiem.

Przebieg operacji FESS

Jak wskazuje już sama nazwa, zabieg FESS przeprowadzany jest przy użyciu narzędzi endoskopowych. Już ten fakt stanowi jedną z zalet tej procedury: do wprowadzenia narzędzi do wnętrza nosa nie jest konieczne dokonywanie żadnych nacięć, dzięki temu po jej przebyciu nie pozostają widoczne blizny.

Operacja endoskopowa zatok FESS rozpoczyna się od przygotowania pacjenta. Początkiem tego procesu jest znieczulenie: część lekarzy preferuje przeprowadzenie procedury w znieczuleniu ogólnym, inni specjaliści decydują się z kolei na znieczulenie miejscowe tylko tych struktur nosa, w których to będzie przeprowadzana ingerencja.

Wszelkie narzędzia, które są używane podczas operacji, wprowadzane są poprzez nozdrza pacjenta. Dotyczy to zarówno zaopatrzenia chirurgicznego, jak i aparatury, obrazującej wnętrze zatok (która przesyła sygnał do monitora, znajdującego się przy stole operacyjnym). Po dokładnym uwidocznieniu i ocenie obszaru, poddawanego zabiegowi FESS, możliwe jest określenie zakresu operacji.

Dokładny przebieg operacji FESS zależny jest od problemu, który występuje u chorego. Jeżeli jest nim obecność polipów w jamie nosowej, procedura skupiać się będzie na ich usunięciu. W przypadku nawracających zapaleń zatok podejmowane będą działania, których wdrożenie zmniejszy tendencję to występowania tego problemu. W takiej sytuacji laryngolog może udrożnić oraz poszerzyć ujścia zatok, co pozwoli na znacznie sprawniejsze przepływy powstającej w nich wydzieliny. Oprócz tego podczas zabiegu FESS, wykonywanego z powodu istnienia powyższego problemu, przeprowadzana może być resekcja wyrostków haczykowatych (tworów, zaliczanych do komórek sitowych). W razie potrzeby zatoki są dokładnie oczyszczane, a nadmiar zmienionej zapalnie błony śluzowej jest z nich usuwany.

Opisywany zabieg zajmuje około półtorej do dwóch godzin. Powrót pacjenta do domu uzależniony jest od tego, jak rozległy był zakres operacji - jeżeli dokonane ingerencje były znaczne, to do opuszczenia szpitala dochodzi zazwyczaj po upływie doby od zabiegu, w innych przypadkach pacjent może wrócić do domu tego samego dnia.

Zalety operacji endoskopowej FESS

Mała inwazyjność oraz brak blizn to niejedyne zalety operacji endoskopowej zatok FESS. Duże znaczenie mają również uzyskiwane przy pomocy tego zabiegu rezultaty. Przytoczyć można chociażby badania dotyczące leczenia nawracających zapaleń zatok, których wyniki publikuje portal emedicine.medscape.com. Przebycie opisywanej operacji pozwala poprawić jakość życia pacjentów: badania pokazują, że dochodzić może do tego u nawet 85% osób, które poddały się zabiegowi. Bardzo dobre efekty uzyskać można też w zakresie zmniejszenia intensywności doświadczanych objawów: inne doniesienia informują, że przebycie opisywanej operacji pozwala zredukować objawy zapalenia zatok u nawet 90% osób, borykających się z tym schorzeniem.

Po zabiegu FESS z dnia na dzień drożność nosa się poprawia, jednak cały proces może trwać nawet kilka tygodni. Endoskopowa operacja zatok przynosowych pozwala pacjentowi szybciej wrócić do zdrowia i skrócić czas hospitalizacji. Dzięki zastosowaniu FESS unika się cięć skóry, a także błony śluzowej, dzięki czemu znacznie ograniczony zostaje ból pooperacyjny i nie ingeruje się w zdrowe tkanki.