Leczenie zakrzepicy

Czym jest zakrzepica i jakie są jej rodzaje?

Zakrzepica to stan, w którym w świetle żyły dochodzi do powstania skrzepliny, czyli zakrzepu, prowadzącego do częściowego lub całkowitego zablokowania przepływu krwi. Zaburzenia w krążeniu powodują stany zapalne, uszkodzenia śródbłonka i aktywację płytek krwi, które gromadzą się w miejscu urazu, tworząc czop blokujący naczynie. Rodzaje zakrzepicy zależą od lokalizacji zmian oraz rodzaju zajętych żył.

Zakrzepica żył powierzchownych

To jedna z częstszych postaci zakrzepicy, często określana jako „zakrzepica żylaków”. Zazwyczaj dotyczy kończyn dolnych, ale może również występować w kończynach górnych – zwłaszcza u osób poddawanych wielokrotnym wkłuciom dożylnym. Choć zwykle ma łagodniejszy przebieg, może rozwinąć się w poważniejszą zakrzepicę żył głębokich.

Zakrzepica żył głębokich

To najbardziej niebezpieczna postać choroby zakrzepowo-zatorowej. Najczęściej obejmuje żyły kończyn dolnych, biodrowe, udowe i podkolanowe. Może występować w postaci dystalnej (niższe partie kończyny) lub proksymalnej (wyższe partie – bliżej tułowia). Powikłaniem tej postaci może być zatorowość płucna – stan zagrożenia życia.

Zakrzepica żył centralnych

Dotyczy dużych naczyń żylnych w obrębie szyi, ramion lub klatki piersiowej. Często związana jest z przewlekłym uciskiem mechanicznym (np. przez cewniki, implanty), a także wielokrotnym nakłuwaniem żył.

Objawy zakrzepicy żylnej

Objawy zakrzepicy mogą znacząco się różnić w zależności od lokalizacji skrzepliny, stopnia niedrożności naczynia i ogólnego stanu pacjenta. U niektórych osób choroba rozwija się niemal bezobjawowo, u innych objawy są na tyle silne, że wymagają natychmiastowej interwencji medycznej. Wczesne rozpoznanie może uratować życie, dlatego ważne jest, by znać typowe sygnały alarmowe.

• ból kończyny – najczęściej jednostronny, nasilający się podczas chodzenia lub w pozycji stojącej,
• obrzęk – często asymetryczny, obejmujący stopę, łydkę, udo lub całą kończynę,
• zaczerwienienie skóry i jej zwiększona ciepłota w miejscu zakrzepu,
• uczucie ciężkości, rozpierania, napięcia w kończynie,
• widocznie poszerzone żyły powierzchowne, szczególnie w obrębie klatki piersiowej lub ramienia.

W przypadku zakrzepicy rozwijającej się w obrębie kończyn dolnych – co zdarza się najczęściej – ból łydki lub uda może być na tyle silny, że utrudnia poruszanie się. Skóra chorej kończyny często staje się napięta i błyszcząca, a uniesienie nogi przynosi wyraźną ulgę. Jeśli zakrzepica obejmuje żyły powierzchowne (np. żylaki), pojawia się też miejscowe stwardnienie podskórne i bolesność przy dotyku.

W przypadku zakrzepicy centralnej (np. żył podobojczykowych, szyjnych) dolegliwości mogą obejmować:

• opuchliznę twarzy lub szyi,
• uczucie przegrzania,
• duszność lub dyskomfort w klatce piersiowej,
• widoczne, nienaturalnie poszerzone żyły.

Objawy zakrzepicy żył głębokich kończyn dolnych bywają mylone z innymi schorzeniami – np. kontuzją, zakwasami czy przeciążeniem mięśni. Tymczasem to właśnie ten typ zakrzepicy najczęściej prowadzi do zatorowości płucnej, której objawy (ból w klatce piersiowej, duszność, przyspieszony oddech, omdlenie) mogą pojawić się nagle i stanowić zagrożenie życia.

Do kogo zgłosić się w przypadku podejrzenia zakrzepicy?

W przypadku podejrzenia zakrzepicy należy niezwłocznie skonsultować się z angiologiem, chirurgiem naczyniowym lub flebologiem. Lekarze ci przeprowadzą badanie USG Doppler, które pozwala na ocenę drożności żył i obecności zakrzepów.

Diagnostyka zakrzepicy obejmuje:

• 
  ocenę według skali Wellsa – pozwala oszacować ryzyko zakrzepicy na podstawie punktacji objawów i historii medycznej;
• USG żył głębokich i Doppler – podstawowe narzędzie diagnostyczne;
• D-dimer – test z krwi wskazujący na obecność produktów rozkładu zakrzepów;
• koagulogram – badanie parametrów krzepnięcia krwi;
• flebografia – stosowana rzadko, głównie w przypadkach trudnych diagnostycznie.

Czy zakrzepica jest uleczalna?

Zakrzepica jest chorobą, którą można skutecznie leczyć, ale sukces terapeutyczny zależy od szybkiego rozpoznania i konsekwentnie prowadzonego leczenia.

Kluczowe znaczenie mają:

• moment wdrożenia terapii,
• rozległość zmian zakrzepowych,
• czynniki ryzyka współistniejące u pacjenta.

Jak leczyć zakrzepicę?

Leczenie zakrzepicy zależy od wielu czynników – w tym od lokalizacji skrzepliny, rozległości zmian oraz obecności czynników ryzyka. Niezależnie jednak od przypadku, najczęściej obejmuje ono cztery główne elementy: stosowanie leków przeciwkrzepliwych, kompresjoterapię, unikanie pozycji sprzyjających zastojowi krwi żylnej oraz odpowiednio dobraną aktywność fizyczną.

Leki przeciwkrzepliwe

Stosowanie leków przeciwzakrzepowych jest podstawą leczenia. Ich zadaniem jest ograniczenie dalszego rozwoju skrzepliny, zmniejszenie ryzyka powikłań – takich jak zator płucny – oraz wsparcie w procesie rekanalizacji, czyli udrożnienia naczyń żylnych.

Kompresjoterapia

Kompresjoterapia ma na celu ograniczenie zalegania krwi żylnej w kończynie i przyspieszenie procesu udrażniania żył wypełnionych skrzeplinami. Dodatkowo ogranicza ryzyko urwania się zakrzepu oraz łagodzi objawy takie jak obrzęk czy uczucie rozpierania.

Możliwości kompresji obejmują:

• bandaże uciskowe,
• podkolanówki, pończochy i rajstopy o różnych klasach ucisku,
• złożone produkty kompresyjne,
• aktywną kompresjoterapię przy użyciu rękawów pneumatycznych.

Elewacja kończyn

Unikanie długiego siedzenia lub stania z nogami opuszczonymi to kluczowy element leczenia. Uniesienie kończyny podczas odpoczynku lub snu o około 10 cm ułatwia odpływ krwi i ogranicza jej zaleganie w naczyniach. W efekcie zmniejsza się obrzęk, ból i uczucie rozpierania.

Aktywność fizyczna

Regularna, umiarkowana aktywność fizyczna, przede wszystkim ćwiczenia aktywizujące mięśnie łydki, ma ogromne znaczenie w procesie leczenia. Praca mięśni łydek wspomaga przepływ krwi żylnej, co zmniejsza obrzęk, przyspiesza rozpuszczanie skrzeplin i poprawia krążenie.

Zalecane są:

• długie spacery,
• jazda na rowerze stacjonarnym,
• unikanie ćwiczeń siłowych i wysokooporowych.

Regularny ruch stymuluje tworzenie nowych naczyń krwionośnych, które mogą przejąć część funkcji uszkodzonych żył.

Zabieg usunięcia zakrzepu – leczenie chirurgiczne zakrzepicy

W przypadkach o ciężkim przebiegu klinicznym możliwe jest zastosowanie leczenia inwazyjnego. Dotyczy to pacjentów, u których klasyczne metody nie przynoszą oczekiwanych rezultatów lub istnieje wysokie ryzyko powikłań.

Stosowane procedury to m.in.:

• fibrynoliza – podanie substancji rozpuszczających skrzepliny bezpośrednio do żył objętych zakrzepicą;
• mechaniczne udrażnianie i odsysanie zakrzepu;
• wewnątrznaczyniowa angioplastyka balonowa – z wszczepieniem stentu, szczególnie w przypadku zakrzepicy żył przetok dializacyjnych;
• chirurgiczne usunięcie skrzepliny – możliwe w uzasadnionych przypadkach, często wraz z usunięciem fragmentu zmienionej chorobowo żyły.

Jak wygląda leczenie zakrzepicy u kobiet w ciąży?

W przypadku kobiet w ciąży zazwyczaj stosuje się zastrzyki z heparyny drobnocząsteczkowej. Leczenie prowadzone jest przez cały czas trwania ciąży, a w wybranych przypadkach również po jej zakończeniu. Zastrzyki najczęściej podawane są samodzielnie przez pacjentkę.

Jakie są domowe sposoby wspomagające leczenie zakrzepicy?

Choć zakrzepica wymaga profesjonalnego leczenia medycznego, istnieją działania wspierające proces zdrowienia:

• odpoczynek z uniesioną kończyną;
• unikanie długiego siedzenia lub stania w jednej pozycji;
• w przypadku zakrzepicy powierzchownej ulgę mogą przynieść chłodne okłady, jednak wymaga to uprzedniej konsultacji z lekarzem.

Jakie są możliwe powikłania nieleczonej zakrzepicy?

Najgroźniejszym powikłaniem jest zatorowość płucna, która może prowadzić do nagłego zgonu.

Długoterminowe skutki nieleczonej lub niedoleczonej zakrzepicy to:

• przewlekła niewydolność żylna,
• zespół pozakrzepowy,
• nawracające zakrzepy.

Jak zapobiegać zakrzepicy po zakończonym leczeniu?

Aby zmniejszyć ryzyko nawrotu zakrzepicy, warto:

• unikać długiego siedzenia bez ruchu,
• robić przerwy w czasie podróży – np. co 1–2 godziny,
• przyjmować dużo płynów, aby uniknąć zagęszczenia krwi,
• utrzymywać prawidłową masę ciała,
• nosić pończochy uciskowe,
• regularnie ćwiczyć (pływanie, rower, spacery),
• wykonywać ćwiczenia kończyn dolnych, nawet w łóżku.