Operacja palucha sztywnego stopy

Czym jest paluch sztywny i jakie są jego objawy?

Paluch sztywny to przewlekła choroba zwyrodnieniowa stawu śródstopno-paliczkowego palucha (MTP I), prowadząca do jego zniekształcenia i ograniczenia ruchomości. Najbardziej charakterystycznym objawem jest ból pojawiający się w trakcie chodzenia oraz trudności w zginaniu palucha ku górze.

W wyniku choroby dochodzi do tworzenia się wyrośli kostnych (osteofitów) w obrębie grzbietowej powierzchni stawu, które fizycznie blokują jego ruch. Powierzchnie stawowe ulegają zwyrodnieniu, a przestrzeń stawowa ulega zwężeniu. Wszystko to przekłada się na pogorszenie komfortu chodzenia i znaczne ograniczenie sprawności stopy.

• pogrubienie i zniekształcenie obrysu stawu MTP I,
• bolesność podczas zginania palucha,
• zaczerwienienie i zwiększone ucieplenie okolicy stawu,
• ból po stronie grzbietowej stopy, nasilający się podczas ruchu.

Czym różni się paluch sztywny od haluksa? Jak je rozpoznać?

Podstawową różnicą między paluchem sztywnym a haluksem (paluchem koślawym) jest kierunek deformacji i mechanizm choroby. Paluch sztywny to zaburzenie ruchomości stawu bez wyraźnego odchylenia osi palucha, natomiast w haluksie dochodzi do wyraźnego przyśrodkowego przemieszczenia palucha i bocznego przemieszczenia I kości śródstopia. W przypadku palucha sztywnego nie obserwuje się charakterystycznego „wybrzuszenia” po wewnętrznej stronie stopy, typowego dla haluksów. Deformacja dotyczy tu głównie ograniczenia ruchu i tworzenia osteofitów na grzbietowej powierzchni stawu.

Paluch sztywny jak leczyć i kiedy konieczna jest operacja?

Operacyjne leczenie palucha sztywnego podejmuje się w momencie, gdy metody zachowawcze, takie jak zmiana obuwia, wkładki ortopedyczne czy fizjoterapia, nie przynoszą oczekiwanej poprawy, a ból i ograniczenia ruchowe utrudniają normalne funkcjonowanie. Zabieg chirurgiczny pozwala na skuteczne zniesienie bólu i poprawę jakości życia.

• nieskuteczność leczenia zachowawczego,
• znaczne ograniczenie ruchomości stawu MTP I,
• nasilone dolegliwości bólowe,
• widoczne zniszczenia stawu na zdjęciu RTG.

• aktywna infekcja,
• zaawansowana cukrzyca bez kontroli glikemii,
• przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych (do czasu ich odstawienia),
• przeciwwskazania ogólnoustrojowe.

Jakie są metody operacyjne leczenia palucha sztywnego?

Do najczęściej stosowanych metod leczenia operacyjnego palucha sztywnego należy: cheilectomia, osteotomia, operacja Kellera, endoprotezoplastyka stawu MTP I, implantacja tzw. spacerów oraz artrodeza, czyli usztywnienie stawu. Dobór odpowiedniej techniki zależy od stopnia zaawansowania zmian zwyrodnieniowych, wieku i poziomu aktywności pacjenta, a także od jego oczekiwań dotyczących funkcji stopy po operacji. Chirurg ocenia m.in. stan chrząstki, obecność osteofitów, zakres ruchomości oraz zmiany w obrazach RTG. Poniżej opisujemy szczegółowo każdą z wymienionych metod operacyjnych.

Cheilectomia

Cheilectomia to jedna z najmniej inwazyjnych metod leczenia palucha sztywnego. Zabieg polega na usunięciu wyrośli kostnych (osteofitów) i ewentualnych ciał wolnych z obrębu stawu śródstopno-paliczkowego, a także na ścięciu grzbietowej części głowy I kości śródstopia.

Zastosowanie:

• wczesne stadium choroby,
• dobrze zachowana chrząstka stawowa,
• główna przyczyna dolegliwości to osteofity, a nie degradacja chrząstki.

Osteotomia I kości śródstopia (Weila)

Osteotomia Weila I kości śródstopia to skuteczna metoda leczenia przypadków średniozaawansowanego palucha sztywnego. Polega na skośnym przecięciu kości i przesunięciu jej fragmentu w kierunku pięty. Dzięki temu dochodzi do skrócenia kości, zmniejszenia obciążeń w stawie i poprawy zakresu jego ruchomości.

Zastosowanie:

• częściowe uszkodzenie chrząstki stawowej,
• zmniejszenie bólu i obrzęku,
• przedłużenie „żywotności” stawu.

Osteotomia paliczka bliższego palucha

Jedną z rzadziej wykonywanych, ale precyzyjnych metod jest osteotomia Moeberga, polegająca na wycięciu klina kostnego z paliczka bliższego. Zabieg ten pozwala na uniesienie palca, co poprawia zakres zgięcia grzbietowego przy jednoczesnym zmniejszeniu zgięcia podeszwowego.

Zastosowanie:

• uzupełnienie innych procedur,
• zwiększenie zakresu ruchomości stawu,
• poprawa osi ustawienia palucha.

Operacja Kellera

Operacja Kellera polega na resekcji ok. 1/3 podstawy paliczka bliższego wraz z powierzchnią stawową. Po zabiegu paluch nie tworzy już klasycznego stawu z kością śródstopia, lecz opiera się na bliźnie włóknistej – stąd określenie „paluch wiszący”.

Zastosowanie:

• pacjenci w podeszłym wieku,
• niskie wymagania co do aktywności fizycznej,
• zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe.

Endoprotezoplastyka stawu MTP I

Endoprotezoplastyka to procedura, w której usunięte zostają zniszczone powierzchnie stawowe, a w ich miejsce wprowadza się sztuczny staw – metalowy, ceramiczny lub silikonowy. Możliwe jest zastosowanie protez połowiczych (zastępujących jedną powierzchnię stawową) lub całkowitych.

Zastosowanie:

• całkowite zniszczenie stawu,
• chęć zachowania ruchomości stawu,
• brak przeciwwskazań do implantacji.

Usztywnienie (artrodeza) stawu MTP I

Artrodeza polega na trwałym zespoleniu I kości śródstopia z paliczkiem bliższym palucha, co całkowicie eliminuje ruch w stawie, ale również skutecznie usuwa ból. Zabieg wykonuje się przy użyciu dwóch skrzyżowanych śrub lub płytek ze śrubami, przy czym druga opcja zapewnia większą stabilność.

Zastosowanie:

• zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe,
• nieskuteczność innych metod,
• wysoka aktywność fizyczna pacjenta.

„Spacery” wewnątrzstawowe (np. Cartiva)

Tzw. spacery to implanty umieszczane w obrębie stawu MTP I, których zadaniem jest zachowanie odstępu między powierzchniami stawowymi. Przykładem nowoczesnego implantu jest Cartiva – syntetyczny walec umieszczany w głowie kości śródstopia.

Zastosowanie:

• utrzymanie częściowej ruchomości w stawie,
• zachowanie struktury kostnej,
• brak konieczności usuwania powierzchni stawowych.

Jak przebiega operacja palucha sztywnego?

Zabieg operacyjny poprzedza odpowiednie znieczulenie – najczęściej stosuje się znieczulenie miejscowe lub przewodowe kończyny dolnej. W niektórych przypadkach, szczególnie przy bardziej rozległych operacjach, możliwe jest również zastosowanie znieczulenia ogólnego, co każdorazowo ustala anestezjolog w porozumieniu z pacjentem.

Wybór konkretnej procedury chirurgicznej zależy od zaawansowania zmian zwyrodnieniowych i oceny obrazów RTG. U pacjentów, u których choroba została wykryta wcześnie, wystarczające może być wykonanie cheilectomii, czyli usunięcia osteofitów, które mechanicznie blokują ruch w stawie.

W przypadku bardziej zaawansowanych zmian stosuje się metody takie jak artrodeza, czyli usztywnienie stawu śródstopno-paliczkowego. Polega ono na trwałym zespoleniu kości, zwykle z użyciem specjalistycznych implantów, takich jak śruby lub płytki.

Bez względu na technikę operacyjną na zakończenie zabiegu chirurg zakłada opatrunek, który chroni ranę oraz zabezpiecza operowany staw przed niepożądanymi ruchami w pierwszym okresie pooperacyjnym. Czas trwania operacji zależy od jej rodzaju i zwykle mieści się w przedziale od 30 minut do ponad godziny.

Jak się przygotować do operacji palucha sztywnego?

W okresie przedoperacyjnym może być konieczne odstawienie leków rozrzedzających krew (np. aspiryny), co każdorazowo powinno być skonsultowane z lekarzem prowadzącym.

Ile trwa rekonwalescencja po operacji palucha sztywnego?

Powrót do pełnej sprawności – w zależności od rodzaju zabiegu – może zająć od kilku tygodni do kilku miesięcy, szczególnie po artrodezie. Pobyt w szpitalu zwykle trwa 1–2 dni. Powrót do pracy może nastąpić w ciągu 1–4 tygodni. Przez pierwsze tygodnie należy ograniczyć aktywność fizyczną i unikać moczenia rany.

Jakie buty nosić po operacji palucha sztywnego?

Po operacji zaleca się stosowanie specjalistycznego obuwia pooperacyjnego, które:

• nie uciska operowanego miejsca,
• stabilizuje przodostopie,
• umożliwia prawidłowy chód mimo opuchlizny i opatrunku.

Dalsze etapy rehabilitacji mogą wymagać wkładek ortopedycznych lub zmiany stylu obuwia na co dzień.

Ile kosztuje operacja palucha sztywnego w Polsce prywatnie i na NFZ?

Cena operacji palucha sztywnego stopy w Polsce wynosi od około 2 000 zł do 15 000 zł, przy czym średni koszt zabiegu to około 5 600 zł. Na ostateczną kwotę wpływa wiele czynników – przede wszystkim rodzaj przeprowadzanego zabiegu, stopień zaawansowania zmian zwyrodnieniowych, wykorzystane materiały (np. implanty) oraz standard i lokalizacja placówki medycznej.

Operację palucha sztywnego można wykonać również w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. W takim przypadku pacjent nie ponosi kosztów zabiegu, jednak musi liczyć się z dłuższym czasem oczekiwania, ograniczonym dostępem do nowoczesnych rozwiązań oraz brakiem możliwości wyboru konkretnego terminu czy chirurga.