Punkcja zatok

Co to jest punkcja zatok i kiedy się ją wykonuje?

Punkcja zatok to zabieg laryngologiczny polegający na mechanicznym udrożnieniu zatok poprzez ich nakłucie i płukanie. Zabieg ten stosuje się głównie w leczeniu ostrych i przewlekłych zapaleń zatok, które nie ustępują mimo zastosowania antybiotykoterapii czy leków przeciwzapalnych.

Punkcja może mieć charakter zarówno terapeutyczny, jak i diagnostyczny. Leczniczo – służy do usunięcia zalegającej ropy lub wydzieliny, co natychmiast zmniejsza ciśnienie w obrębie zatok i łagodzi ból. Diagnostycznie – pozwala na pobranie materiału do dalszych badań mikrobiologicznych lub cytologicznych oraz ocenę drożności ujść zatok. W niektórych przypadkach stosuje się także kontrast, by zobrazować zatoki w badaniach obrazowych.

Wskazania do wykonania punkcji zatok obejmują:

• silne, pulsujące bóle w obrębie zatok,
• brak poprawy mimo wdrożonego leczenia antybiotykowego,
• nawracające infekcje zatok,
• powikłania oczodołowe,
• ostre zapalenie zatok u osób z obniżoną odpornością.

Punkcję przeprowadza się najczęściej w warunkach ambulatoryjnych – w gabinecie laryngologicznym, przy zastosowaniu znieczulenia miejscowego. Rodzaj wykonywanego zabiegu zależy od tego, która zatoka została objęta stanem zapalnym: szczękowa, klinowa czy czołowa.

Na czym polega punkcja zatok?

Zabieg punkcji zatoki szczękowej polega na jej nakłuciu przez przewód nosowy dolny za pomocą specjalnej igły punkcyjnej. Przeprowadza się go w znieczuleniu miejscowym – najczęściej przy użyciu sprayu lub sączków nasączonych środkiem znieczulającym.

Po wykonaniu nakłucia lekarz przepłukuje zatokę roztworem soli fizjologicznej. Wydzielina wydostaje się przez naturalne ujście zatoki do nosa, co poprawia jej drożność i łagodzi objawy zapalne. W razie potrzeby lekarz może także podać do zatoki antybiotyki lub inne leki – przeciwzapalne, przeciwalergiczne bądź antyseptyczne.

Zabieg punkcji zatoki czołowej (tzw. punkcja Becka) natomiast wykonywany jest w warunkach operacyjnych, w znieczuleniu ogólnym. Wymaga nawiercenia ściany zatoki od strony nadbrwiowej, a następnie wypłukania jej przez założony dren. Procedura ta stosowana jest jednak rzadko – głównie w przypadkach ciężkich i opornych na leczenie farmakologiczne.

Z kolei punkcja zatoki klinowej przeprowadzana jest przy użyciu specjalnej kaniuli i stosowana rzadziej – głównie w trudnych przypadkach klinicznych.

Czy punkcja zatok boli?

Punkcja zatok przeprowadzana jest w znieczuleniu miejscowym, dlatego sam zabieg nie powinien powodować bólu. Pacjent może odczuwać jedynie lekki nacisk lub uczucie rozpierania, co bywa niekomfortowe, ale zazwyczaj jest dobrze tolerowane.

Dla wielu pacjentów większym problemem niż sam ból jest stres związany z widokiem narzędzi medycznych, zwłaszcza igły. Stąd ważne jest, aby lekarz przed zabiegiem dokładnie wyjaśnił jego przebieg, co może znacznie zmniejszyć napięcie pacjenta.

Jakie są przeciwwskazania do punkcji zatok?

Punkcja zatok nie może być wykonana u każdego pacjenta. Przeciwwskazania obejmują zarówno czasowe stany chorobowe, jak i trwałe obciążenia zdrowotne.

Do przeciwwskazań należy m.in.:

• przyjmowanie leków zmniejszających krzepliwość krwi,
• skazy krwotoczne,
• uczulenie na środki znieczulające,
• wiek poniżej 3 lat,
• nieleczone wcześniej ostre bakteryjne zapalenie zatok,
• urazy w obrębie twarzoczaszki.

Jakie są skutki uboczne i możliwe powikłania po punkcji zatok?

Choć punkcja zatok jest procedurą stosunkowo bezpieczną, może wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi i powikłaniami.

Do najczęściej występujących należy:

• ból w okolicy twarzy po ustąpieniu znieczulenia,
• niewielkie krwawienie z nosa,
• siniaki lub obrzęk w miejscu zabiegu,
• uczucie rozpierania w zatoce,
• odma podskórna (rzadko).

Jak przygotować się do punkcji zatok?

Punkcja zatok szczękowych nie wymaga specjalnych przygotowań. Niemniej jednak pacjent zobowiązany jest do przekazania lekarzowi pełnych informacji dotyczących swojego stanu zdrowia.

Przed zabiegiem należy poinformować lekarza o:

• przyjmowanych lekach, szczególnie tych wpływających na krzepliwość,
• chorobach przewlekłych,
• przebytych reakcjach alergicznych, zwłaszcza na środki znieczulające.

Czy punkcja zatok jest skuteczna? Jakie są efekty?

Punkcja zatok jest uznawana za skuteczną metodę w leczeniu zatok w przypadkach, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Zabieg przynosi szybką ulgę, zmniejsza ciśnienie w zatokach i poprawia drożność nosa.

Najważniejsze efekty zabiegu to:

• zmniejszenie bólu i uczucia rozpierania,
• usunięcie wydzieliny zapalnej,
• poprawa wentylacji zatok,
• możliwość podania leku bezpośrednio do chorego obszaru.

Jakie są alternatywy dla punkcji zatok?

Choć punkcja zatok jest skuteczną metodą leczenia zapalenia zatok przynosowych, nie zawsze musi być konieczna. W wielu przypadkach lekarz laryngolog może zaproponować inne, mniej inwazyjne metody leczenia lub diagnostyki, dostosowane do nasilenia objawów, rodzaju wydzieliny czy ogólnego stanu zdrowia pacjenta.

Podstawą diagnostyki chorób zatok pozostaje szczegółowy wywiad medyczny oraz badanie fizykalne, takie jak opukiwanie i uciskanie okolic twarzy. W badaniu jam nosa lekarz często wykonuje rynoskopię przednią, czyli ocenę błony śluzowej nosa i obecności wydzieliny za pomocą wziernika. Dzięki temu można wstępnie określić, z jakim rodzajem zapalenia mamy do czynienia.

W przypadkach, gdy lekarz podejrzewa infekcję bakteryjną lub chce dobrać odpowiedni antybiotyk, może zlecić dodatkowe badania, takie jak:

• wymaz z nosa lub gardła (badanie mikrobiologiczne),
• badania laboratoryjne krwi – np. poziom CRP lub OB,
• badanie cytologiczne wydzieliny z nosa.

Leczenie alternatywne dla punkcji zatok może obejmować:

• farmakoterapię – antybiotyki, leki przeciwzapalne, obkurczające śluzówkę, sterydy donosowe;
• irygacje nosa – przepłukiwanie zatok roztworami soli morskiej lub fizjologicznej (np. z użyciem zestawów do płukania nosa);
• inhalacje – parowe lub z dodatkiem olejków eterycznych o działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym;
• terapie wspomagające odporność – np. probiotyki, immunostymulanty.

Nowoczesną alternatywą dla punkcji zatok może być  balonoplastyka (sinuplastyka) – małoinwazyjna procedura udrażniania zatok, polegająca na wprowadzeniu cewnika zakończonego balonikiem, który rozpycha ujście zatoki i przywraca jej drożność bez konieczności nakłuwania. Zabieg ten jest coraz częściej stosowany u pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok, zwłaszcza jeśli nie dochodzi do rozwoju ropnych wydzielin.

Ile kosztuje punkcja zatok?

Na podstawie zgromadzonych przez nas danych średnia cena za punkcję zatok wynosi 275 zł, przy czym najniższa cena to 179 zł, natomiast najwyższa – 860 zł. Cena zabiegu punkcji zatok może się różnić w zależności od placówki oraz miasta, w którym wykonywana jest procedura.