Akupunktura w leczeniu bólu: metody, efekty i przeciwwskazania

Akupunktura jest to starożytna metoda leczenia bólu wywodząca się z Chin. Według tradycyjnej medycyny chińskiej jest stosowana w niezmienionej formie od około 2 tysięcy lat. Słowo akupunktura pochodzi od łacińskich wyrazów: acus – igła i punctio – nakłucie. W języku chińskim jej nazwa brzmi czen.

Akupunktura – działanie i podstawy

Filozofia akupunktury zawiera się w zasadzie w jednym słowie: równowaga organizmu. Jej wyznawcy wierzą, że w ludzkim organizmie, przez specjalne kanały energetyczne, zwane meridianami, krąży energia (tzw. Qi). Prawidłowy przepływ energii

To od jej równomiernego przepływu przez organizm zależy nasza kondycja zarówno fizyczna, jak i psychiczna. Meridianów głównych jest 12. Poza nimi istnieje jeszcze 8 meridianów dodatkowych (zwanych czasami cudownymi). Układ meridianów i punktów

Każdy z nich ma swój przebieg zewnętrzny, który łączy kolejne punkty akupunkturowe oraz przebieg wewnętrzny, oddziałuje na narządy wewnętrzne. Cały zabieg polega więc na tym, by po dokładnym ustaleniu przyczyny dolegliwości, wybrać właściwe punkty i odblokować te miejsca, poprzez które przepływ energii jest utrudniony.

Technika ta polega na nakłuwaniu ciała igłami srebrnymi lub złotymi w odpowiednich punktach, odpowiadających za największą aktywność narządów wewnętrznych. Punkty te zlokalizowane są wzdłuż tzw. meridianów (linii energetycznych).

Nakłucia wykonuje się jednorazowymi, sterylnymi igłami do zabiegów akupunktury. Są one specjalnie polerowane, wykonane najczęściej ze stali chirurgicznej (są również srebrne i złote). Muszą posiadać atest, który jest gwarancją sterylności, ale i bezpieczeństwa – dzięki specjalnej budowie ostrza nie kaleczą skóry i wykazują dużą odporność na złamania. Używa się wyłącznie igieł jednorazowych.

Specjalne wykonanie i grubość igieł sprawiają, że zabiegi nie wykraczają poza ból spowodowany ukłuciem, czasem są nawet bezbolesne. Po wbiciu igły lekarz może pozostawić igłę w punkcie na określony czas lub manipulować nią w celu osiągnięcia pożądanych efektów. W czasie jednego zabiegu wykorzystuje się od kilku do kilkudziesięciu igieł. Liczba igieł jest dobierana indywidualnie.

Współczesne badania naukowe potwierdzają, że akupunktura moduluje układ nerwowy, immunologiczny i hormonalny. Stymulacja określonych punktów powoduje uwalnianie endorfin, serotoniny i innych neuroprzekaźników, które łagodzą ból i stres.

W 2023 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ponownie uznała akupunkturę za metodę wspierającą terapię bólu przewlekłego, migren oraz chorób układu ruchu. Rekomendacje dotyczą bólu przewlekłego.

Zastosowania i wskazania

Zaletą akupunktury jest przede wszystkim to, że pomaga leczyć wiele dolegliwości takich jak: ból głowy, bóle reumatyczne, astma, nadciśnienie, bezsenność, bezpłodność. Może być stosowana przy porodach czy operacjach na otwartym sercu. Szerokie spektrum zastosowań.

Metoda ta przynosi dobre samopoczucie i odprężenie psychiczne. Ma działanie przeciwbólowe i lecznicze, poprawia krążenie w naczyniach włosowatych, a także pobudza organizm do usuwania wolnych rodników. Może być stosowana także przy leczeniu nerwic i depresji oraz przy zwalczaniu nałogu palenia.

W ostatnich latach coraz częściej stosuje się tzw. akupunkturę nowoczesną, opartą na zasadach neurofizjologii. Łączy ona tradycyjne techniki z wiedzą o działaniu układu nerwowego i wykorzystuje punkty o potwierdzonym działaniu w badaniach klinicznych. Integracja z medycyną konwencjonalną.

W wielu ośrodkach medycyny integracyjnej akupunktura stanowi uzupełnienie terapii bólu kręgosłupa, chorób przewlekłych i stanów lękowych. Skuteczność rośnie w terapiach łączonych.

Akupunktura znajduje zastosowanie w leczeniu bólu i dysfunkcji, a także we wspomaganiu terapii wielu chorób. Najczęściej stosuje się ją w następujących przypadkach:

• 
  Układ nerwowy i mięśniowo-szkieletowy: bóle głowy, migrena, rwa kulszowa, bóle kręgosłupa, zespół bolesnego barku, łokieć tenisisty, neuralgie, pourazowe bóle mięśni.
• Układ pokarmowy: zaburzenia trawienia, zaparcia, choroba wrzodowa, bóle żołądka, zespół jelita drażliwego.
• Układ oddechowy: astma, zapalenie zatok, przeziębienia, przewlekły kaszel.
• Układ krążenia: nadciśnienie, choroba wieńcowa, skurcze naczyniowe.
• Położnictwo i ginekologia: bolesne miesiączki, zespół napięcia przedmiesiączkowego, objawy menopauzy, wspomaganie laktacji.
• Urologia: nietrzymanie moczu, przerost prostaty (początkowa faza), nawracające zapalenia pęcherza.
• Zaburzenia psychosomatyczne: nerwice, stres, bezsenność, napięcie emocjonalne.
• Medycyna sportowa: regeneracja po urazach, napięcia mięśniowe, trema przedstartowa.

Akupunktura pomaga łagodzić ból i napięcie, poprawia krążenie i równowagę organizmu, wspiera leczenie chorób przewlekłych oraz przyspiesza regenerację fizyczną i psychiczną. W niektórych krajach, takich jak Niemcy czy Japonia, jest również refundowana w terapii bólu przewlekłego kręgosłupa i stawów.

Bezpieczeństwo i przeciwwskazania

Przed zabiegiem pacjent powinien być po lekkim posiłku, nie może być na czczo ani przejedzony. Nie należy spożywać alkoholu ani intensywnie ćwiczyć w dniu zabiegu. Osoby przewlekle chore powinny poinformować lekarza o lekach i przebytych chorobach. Współcześnie, zgodnie z zaleceniami WHO, zabiegi akupunktury powinny wykonywać osoby certyfikowane ze znajomością anatomii.

Higiena i jednorazowe igły minimalizują ryzyko infekcji. Nowoczesne standardy medyczne całkowicie wykluczają narzędzia wielorazowe.

Przeciwwskazania do akupunktury

• nowotwory złośliwe i choroby krwi
• ciąża (szczególnie pierwszy trymestr)
• ostre choroby zakaźne
• niewydolność serca lub płuc
• skłonność do krwawień, zakrzepica żylna
• otwarte rany i aktywne infekcje skóry
• wysoka gorączka lub ciężkie stany zapalne

Przebieg zabiegu i efekty

Na początku lekarz przeprowadza wywiad i badanie, następnie wykonuje badanie tętna i oglądanie języka zgodnie z zasadami tradycyjnej medycyny chińskiej. Po postawieniu diagnozy wybiera punkty akupunkturowe i wbija w nie igły – zwykle od 1 do 20. Pacjent kładzie się w wygodnej pozycji, a igły pozostają w ciele przez około 15–30 minut.

Skuteczność zależy od serii – zaleca się wykonanie około 10–15 sesji w odstępach kilku dni. Efekty utrzymują się dłużej przy redukcji stresu i ruchu.

Niektóre nowoczesne metody stosują dodatkową stymulację igieł prądem o niskim natężeniu (elektroakupunktura) lub ciepłem (moksoterapia), co może potęgować działanie przeciwbólowe. Badania z 2024 roku wskazują, że łączenie akupunktury z rehabilitacją zwiększa skuteczność terapii bólu pleców nawet o 40% w porównaniu z samą fizjoterapią. Połączenie z rehabilitacją jest korzystne.

Przy prawidłowo wykonanym zabiegu poważne powikłania są rzadkie. Możliwe drobne skutki uboczne to:

• wylewy podskórne (siniaki), które wchłaniają się po kilku dniach,
• zawroty głowy, ustępujące po zabiegu,
• niewielki ból lub dyskomfort w miejscu wkłucia,
• rzadkie zasłabnięcia spowodowane stresem lub brakiem posiłku,
• bardzo rzadko – odma lub nakłucie jamy otrzewnej przy braku kwalifikacji osoby wykonującej zabieg.

Kierunki rozwoju

Współczesna akupunktura coraz częściej integruje się z medycyną konwencjonalną. Badania kliniczne potwierdzają jej skuteczność w terapii bólu przewlekłego, neuropatii i zaburzeń snu. Dowody rosną dla bólu przewlekłego.

W 2023 roku Europejskie Towarzystwo Akupunktury (EAC) opublikowało wytyczne wskazujące na korzystne efekty stosowania akupunktury w leczeniu lęku i depresji u pacjentów onkologicznych oraz w rehabilitacji po udarach. Wytyczne podkreślają bezpieczeństwo.

Akupunktura laserowa

Coraz większą popularność zyskuje również akupunktura laserowa, która wykorzystuje światło o niskiej energii do stymulacji punktów akupunkturowych bez użycia igieł. Jest to metoda bezbolesna i nieinwazyjna, szczególnie polecana dzieciom i osobom z lękiem przed nakłuciem.

Według najnowszych metaanaliz akupunktura może być skutecznym uzupełnieniem terapii bólu przewlekłego, migreny, zespołów napięciowych i zaburzeń lękowych, szczególnie gdy jest prowadzona przez doświadczonych specjalistów w ramach medycyny integracyjnej.