Co to są modzele?

Modzele (łac. callus) to ogniska nadmiernego zgrubienia warstwy rogowej naskórka, które powstają w następstwie ciągłego tarcia lub ucisku, jako reakcja obronna organizmu na uraz. Na skutek przewlekłego ucisku dochodzi bowiem do niedostatecznego ukrwienia skóry i jej obumarcia, a wytworzona warstwa rogowa naskórka nie ulega złuszczeniu i narastając, tworzy twardą oraz grubą warstwę ochronną. Modzele najczęściej umiejscawiają się w obrębie śródstopia, czubków palców lub tylnej części pięt, ale mogą również pojawiać się na dłoniach.

Przyczyny i czynniki ryzyka modzeli

Modzele są efektem hiperkeratozy, w przebiegu której dochodzi do przerostu warstw rogowych naskórka, nieulegających następnie złuszczeniu. U podstaw tego typu zmian leży przede wszystkim noszenie nieodpowiednio dobranego obuwia, permanentne, nierównomierne obciążanie stopy, brak elastyczności skóry oraz obecność deformacji kostnych stóp takich jak paluch koślawy i płaskostopie.

Najczęstsze choroby sprzyjające powstawaniu modzeli:

• cukrzyca
• otyłość
• choroby układu krążenia
• niedoczynność tarczycy
• nadczynność tarczycy

Co więcej, rozwój opisywanych zmian ściśle wiąże się z nadmierną utratą wody ze skóry i jej suchością, czemu sprzyja niedobór lipidów i witaminy A w organizmie, a także chemiczne lub mechaniczne podrażnienia.

Kolejnym czynnikiem sprawczym jest niewłaściwa pielęgnacja stóp, która polega na zbyt częstym i nadmiernym usuwaniu naskórka przy pomocy różnego rodzaju tarek czy pumeksów. Warto jednak pamiętać, że naskórek na stopach ma fizjologicznie większą grubość niż na innych częściach ciała, ponieważ stanowi barierę mechaniczną. Z tego też względu, chęć przesadnego wygładzenia skóry tej okolicy stymuluje zwiększoną produkcję komórek rozrodczych naskórka w celu nadrobienia powstałych ubytków, prowadząc w efekcie do jej nadmiernego rogowacenia.

Według aktualnych zaleceń specjalistów podologii należy unikać codziennego ścierania zdrowego naskórka, aby nie zaburzać naturalnej funkcji ochronnej skóry. Zbyt częste złuszczanie może bowiem sprzyjać powstawaniu kolejnych zmian.

Objawy i rozpoznawanie modzeli

Modzele są dobrze ograniczonymi strukturami, o owalnym, okrągłym lub podłużnym kształcie i żółtym bądź szarym zabarwieniu, a ich średnica nie przekracza kilku centymetrów. Mogą posiadać strukturę warstwową. W następstwie stałego ucisku powierzchnia tych zmian pokrywa się świecącą powłoką, natomiast otaczająca je skóra ulega podrażnieniu i zaczerwienieniu.

Typowe cechy odróżniające modzele od odcisków:

• brak jądra
• brak ucisku zakończeń nerwowych
• brak ostrego bólu

W późniejszym etapie modzelom często towarzyszy uczucie nieprzyjemnego pieczenia, spowodowane nagromadzeniem się zrogowaciałych warstw naskórka.

Powikłania związane z modzelami

Utrata elastyczności skóry zwiększa jej podatność na pęknięcia, a wszelkiego rodzaju rany i otarcia w okolicach stóp stanowią doskonałą pożywkę dla bakterii, wirusów oraz grzybów. Sprzyja to rozwojowi zakażeń, co jest przyczyną dolegliwości bólowych podczas chodzenia. W ciężkich przypadkach nieleczone modzele mogą prowadzić do powstania stanu zapalnego torebki maziowej stawów stóp oraz trudno gojących się owrzodzeń.

Diagnostyka modzeli

W diagnostyce modzeli często wystarcza badanie kliniczne stóp przeprowadzone przez lekarza lub podologa. W przypadkach wątpliwych można zastosować dermatoskopię, aby odróżnić modzel od innych zmian, takich jak brodawki wirusowe czy odciski. Obecnie w praktyce podologicznej coraz częściej wykorzystuje się również cyfrowe systemy pomiaru nacisku na stopę, które pozwalają precyzyjniej ocenić obszary przeciążone i zaplanować leczenie profilaktyczne.

Leczenie i zapobieganie modzelom

Postępowanie terapeutyczne w przypadku modzeli polega w głównej mierze na usunięciu przyczyny. Duże znaczenie ma noszenie właściwie dopasowanych skarpetek i obuwia oraz stosowanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych po konsultacji z podologiem. Stosuje się również indywidualnie dobrane wkładki i ortezy, które umożliwiają amortyzację i odciążenie okolic narażonych na powstawanie modzeli.

Najważniejsze zasady profilaktyki:

• unikanie zbyt ciasnego obuwia
• regularna kontrola stanu stóp
• stosowanie odpowiedniej pielęgnacji
• utrzymywanie prawidłowej masy ciała

U osób z chorobami przewlekłymi, zwłaszcza z cukrzycą, kontrola modzeli powinna odbywać się regularnie, ponieważ mogą one sprzyjać powstawaniu ran i owrzodzeń. W takich przypadkach zaleca się częstsze wizyty kontrolne i profesjonalne zabiegi podologiczne wykonywane w gabinecie.

Nowoczesne metody leczenia

Współczesna podologia dysponuje technikami pozwalającymi na bezpieczne usuwanie modzeli przy użyciu skalpeli, frezarek podologicznych oraz specjalnych preparatów keratolitycznych. Wdrażane są także terapie regeneracyjne, które wspierają odbudowę warstwy lipidowej skóry i zapobiegają nawrotom zmian.

Nowoczesne rekomendacje zwracają również uwagę na rolę profilaktyki, obejmującą edukację pacjentów w zakresie noszenia właściwego obuwia, kontrolowania masy ciała i odpowiedniej higieny stóp. Zwiększa to skuteczność leczenia oraz ogranicza ryzyko nawrotów zmian.