Jak działała medyczna marihuana?

Skład i mechanizm działania konopi medycznych

W suszu znajduje się blisko 500 różnych substancji. Są to m.in. kannabinoidy, czyli przykładowo THC, CBD, CBN, które są głównymi składnikami czynnymi. Medyczną marihuanę stanowią też terpeny – substancje mogące modyfikować działanie kannabinoidów oraz wspierać ich wchłanianie.

Główne kannabinoidy: THC, CBD, CBN

Czynnikiem, który znajduje się w medycznej marihuanie i odpowiada za psychoaktywność, jest THC, czyli tetrahydrokannabinol. Działa on głównie na receptory kannabinoidowe (CB1 i CB2), co pośrednio wpływa na układy dopaminergiczny i serotoninergiczny. W efekcie pacjent może odczuwać spokój, rozluźnienie oraz wzmocnienie wrażeń smakowych i zapachowych.

Kolejnym związkiem znajdującym się w marihuanie leczniczej jest CBD. To naturalny środek o potencjale przeciwbólowym i przeciwzapalnym, który może łagodzić niektóre działania niepożądane THC. Zawartość CBD w produkcie medycznym często determinuje jego właściwości terapeutyczne w leczeniu konkretnych dolegliwości.

Z kolei CBN to kannabinol, który powstaje m.in. w wyniku utleniania THC. Jest środkiem uspokajającym; bywa opisywany jako bardziej sedatywny niż THC czy CBD. Obecnie trwają badania nad jego potencjalnymi właściwościami jako środka wspomagającego zasypianie.

Znaczenie proporcji THC:CBD: różne proporcje obu związków przekładają się na profil działania i tolerancję. Preparaty wysokie w THC i niskie w CBD są bardziej psychoaktywne (większe ryzyko lęku, kołatania serca, zaburzeń koncentracji), ale mogą skuteczniej pobudzać apetyt i łagodzić nudności. Preparaty wysokie w CBD i niskie w THC są mniej psychoaktywne, częściej preferowane w lęku, części bólów i padaczce lekoopornej.

Mieszanki zbliżone do 1:1 bywają stosowane w bólach neuropatycznych i spastyczności, ponieważ CBD może częściowo równoważyć działania niepożądane THC. Dobór proporcji powinien być indywidualny i wynikać z rozpoznania oraz reakcji pacjenta.

Terpeny i inne związki bioaktywne

W medycznej marihuanie znajdują się takie składniki jak:

• THC (tetrahydrokannabinol) – działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwwymiotnie; może działać pobudzająco i psychostymulująco; skuteczność terapeutyczna jest przedmiotem licznych badań klinicznych.
• CBD (kannabidiol) – może łagodzić objawy m.in. RZS, zespołu lękowego czy zespołu stresu pourazowego; ogranicza niektóre działania niepożądane wywoływane przez duże dawki THC; nie ma działania psychoaktywnego, co czyni go bezpieczniejszym w dłuższym użyciu.
• CBG (kannabigerol) – działa przeciwzapalnie i przeciwbólowo; może obniżać ciśnienie tętnicze; jest badany pod kątem właściwości przeciwnowotworowych.
• THCV (tetrahydrokannabiwaryna) – badane są jego właściwości przeciwpadaczkowe; może łagodzić objawy choroby Parkinsona; jego zastosowanie w terapii cukrzycy i otyłości jest przedmiotem nowych badań.
• Terpeny: terpinolen – przeciwbakteryjny, przeciwgrzybiczy i relaksujący; limonen – przeciwdepresyjny i przeciwlękowy; linalol – przeciwzapalny i przeciwbólowy; mircen – przeciwzapalny i relaksujący; pinen – przeciwzapalny, antystresowy i rozszerzający oskrzela; kariofilen – przeciwbólowy i przeciwzapalny; te związki mogą również wpływać na smak i zapach marihuany.
• Alkaloidy – naturalne związki organiczne mające działanie farmakologiczne.
• Flawonoidy – mające właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające i mogące wzmacniać układ krwionośny.

Uwaga dotycząca dowodów: dla części wymienionych związków (zwłaszcza tzw. mniejszych kannabinoidów i wielu terpenów) większość danych pochodzi z badań przedklinicznych lub małych badań klinicznych, dlatego ich znaczenie terapeutyczne jest nadal przedmiotem badań. Produkty lecznicze są standaryzowane przede wszystkim pod kątem zawartości THC i CBD, a profil terpenowy może się różnić między seriami.

Zastosowania i bezpieczeństwo medycznej marihuany

Marihuana medyczna może stanowić wsparcie leczenia takich chorób jak: reumatoidalne zapalenie stawów, schorzenia neurologiczne (np. stwardnienie zanikowe boczne, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera czy bruksizm), choroby zapalne jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna, choroby nowotworowe, choroba Hashimoto, przerost prostaty czy dolegliwości psychiatryczne (np. ADHD, PTSD, zaburzenia lękowe oraz depresja). Ostatnie badania pokazują, że wsparcie kannabinoidów w onkologii nabiera coraz większego znaczenia, szczególnie w łagodzeniu bólu i nudności związanych z chemioterapią.

Ze względu na właściwości przeciwbólowe medyczna marihuana może być kojąca przy łagodzeniu skutków wielu schorzeń. Stosuje się ją też po przebytych operacjach czy chemioterapii.

Skuteczność działania medycznej marihuany zależy od tego, czy pacjent stosuje się do zaleceń lekarza. Trzeba bowiem pamiętać, że jej nadużywanie może wywołać niekorzystne zmiany neurobiologiczne, negatywnie wpłynąć na funkcje poznawcze lub skutkować innymi działaniami niepożądanymi, takimi jak senność czy zawroty głowy.

Dawkowanie ustala się podczas konsultacji ze specjalistą, a z lekarzem omawia się cały plan terapii, uwzględniając indywidualne potrzeby pacjenta oraz jego stan zdrowia.

Działania niepożądane i długoterminowe ryzyko

Możliwe działania niepożądane długoterminowego stosowania (ryzyko zależy m.in. od dawki THC, drogi podania i predyspozycji):

• tolerancja i objawy odstawienne (drażliwość, bezsenność, zmniejszony apetyt), a także ryzyko rozwinięcia zaburzeń używania konopi,
• pogorszenie pamięci, uwagi i szybkości przetwarzania informacji przy przewlekłym stosowaniu preparatów wysokich w THC; zwykle częściowo odwracalne po odstawieniu,
• nasilenie lęku, możliwość wywołania objawów psychotycznych lub manii u osób predysponowanych (zwłaszcza przy wysokim THC),
• zaburzenia snu (krótkotrwale ułatwienie zasypiania, długotrwale możliwe pogorszenie architektury snu; bezsenność po odstawieniu),
• objawy ze strony układu krążenia (tachykardia, wahania ciśnienia); u osób z chorobami sercowo‑naczyniowymi – potencjalnie większe ryzyko zdarzeń,
• zespół hiperemesis konopnej (nawracające nudności i wymioty u części osób przy długotrwałym, częstym używaniu),
• zaburzenia płodności (np. przemijające pogorszenie parametrów nasienia) oraz przeciwwskazanie w ciąży i podczas karmienia piersią,
• zwiększone ryzyko upadków i zaburzeń koordynacji, zwłaszcza u osób starszych,
• zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych przy wysokich dawkach CBD, zwłaszcza w skojarzeniu z niektórymi lekami przeciwpadaczkowymi.

Interakcje z lekami

Interakcje z lekami mogą wynikać z hamowania lub indukcji enzymów wątrobowych oraz z addytywnego działania na ośrodkowy układ nerwowy.

Przykłady istotnych klinicznie interakcji:

• Leki przeciwpadaczkowe: CBD może zwiększać stężenia metabolitów klobazamu i nasilać senność; w skojarzeniu z kwasem walproinowym częściej obserwuje się wzrost aktywności aminotransferaz – wskazane monitorowanie.
• Leki przeciwzakrzepowe i inne o wąskim oknie terapeutycznym: zgłaszano wzrost INR przy warfarynie podczas stosowania kannabinoidów; konieczna kontrola parametrów krzepnięcia i/lub dawek.
• Leki metabolizowane przez CYP2C19/CYP3A4/CYP2C9 (np. niektóre SSRI, TLPD, przeciwpsychotyczne, beta‑blokery, takrolimus): CBD może zwiększać ich stężenia; potrzebna czujność kliniczna i ewentualna modyfikacja dawek.
• Benzodiazepiny, opioidy, leki nasenne, alkohol: działanie addytywne (senność, zawroty głowy, ryzyko upadków i zaburzeń oddychania) – należy unikać łączenia bez wyraźnego zalecenia lekarza.
• Silne inhibitory/induktory CYP: ketokonazol, makrolidy mogą zwiększać stężenia THC/CBD; ryfampicyna może je zmniejszać. Dym (tytoniowy/konopny) może indukować CYP1A2 – istotne u osób palących.

Zmienność indywidualna i monitorowanie terapii

Zmienność indywidualna wpływa na skuteczność i bezpieczeństwo: różnice genetyczne (np. polimorfizmy CYP2C9 dla metabolizmu THC, CYP2C19 dla CBD, a także w genach systemu endokannabinoidowego) mogą zmieniać siłę działania i ryzyko działań niepożądanych.

Znaczenie mają też wiek (większa wrażliwość osób starszych), masa ciała i zawartość tkanki tłuszczowej (kannabinoidy są lipofilne), choroby współistniejące (psychiczne, wątroby, sercowo‑naczyniowe, nerkowe), wcześniejsze doświadczenie z konopiami (tolerancja) oraz jednoczesne leki. Z tego powodu stosuje się zasadę „zaczynaj nisko, zwiększaj powoli” z regularną oceną korzyści i ryzyka.

Ponadto w niektórych krajach obowiązują odmienne od polskich regulacje dotyczące posiadania i używania medycznej marihuany. W wielu miejscach trwają dyskusje o rozszerzeniu zastosowań medycznej marihuany oraz o liberalizacji przepisów z nią związanych.

Drogi podania i dawkowanie medycznej marihuany

Istnieje kilka metod przyjmowania medycznej marihuany. Powinny być one ustalone z lekarzem. Jedną z nich jest waporyzacja, pozwalająca wdychać substancje czynne bez toksyn. Wszystko odbywa się przy pomocy waporyzatora, dzięki któremu podgrzewa się susz, wydobywając z niego wiele związków biologicznie czynnych.

Waporyzacja ogranicza kontakt z produktami spalania (w porównaniu z paleniem), co zmniejsza ekspozycję na szkodliwe związki. Po inhalacji początek działania jest zwykle szybki (kilka–kilkanaście minut), a efekty utrzymują się kilka godzin. Droga doustna (oleje, kapsułki, żywność) ma wolniejszy początek działania (do 1–3 godzin) i dłuższy czas utrzymywania się efektu, co ułatwia kontrolę bólu przewlekłego, ale wymaga ostrożniejszej titracji dawki.

Formy preparatów i praktyczne zalecenia

Marihuanę medyczną można stosować nie tylko w postaci suszu, lecz również jako olej CBD, herbatę, aerozol, kapsułkę czy maść. Każda z tych form może mieć różne zastosowanie w zależności od potrzeb terapeutycznych pacjenta i zalecenia lekarza. Ważne jest, aby stosować wybrane metody zgodnie z zaleceniami, aby zminimalizować ryzyko ewentualnych działań niepożądanych.

Praktyczne wskazówki bezpieczeństwa:

• nie prowadź pojazdów ani nie obsługuj maszyn po zastosowaniu preparatów zawierających THC; przestrzegaj lokalnych przepisów,
• unikaj palenia; preferowane są formy standaryzowane i waporyzacja suszu medycznego lub preparaty doustne,
• utrzymuj stałą porę i drogę podania podczas dostosowywania dawki leku (titracji); zmiany zawsze konsultuj z lekarzem,
• jeśli przyjmujesz inne leki, omów możliwe interakcje i potrzebę monitorowania (np. badań krwi, INR, enzymów wątrobowych).