Jak przebiega konsultacja ortopedyczna?

Ortopedia zajmuje się leczeniem chorób układu kostno-stawowego i jego elementów, do których zaliczane są kości, mięśnie oraz stawy wraz z więzadłami. Specjaliści tej dziedziny leczą zarówno stany ostre (urazy, złamania), jak i choroby przewlekłe, do których należą m.in. choroba zwyrodnieniowa stawów czy wady postawy.

Zakres schorzeń leczonych w ortopedii

W procesie terapeutycznym w ortopedii zastosowanie znajdują metody zachowawcze oraz zabiegowe. Wybór leczenia, jak w każdej specjalności lekarskiej, poprzedzony musi być jednak odpowiednią diagnostyką, do której dochodzi podczas badania ortopedycznego. W ostatnich latach większą rolę odgrywa także diagnostyka funkcjonalna oraz wczesna ocena ryzyka urazów, co pozwala na dobór bardziej precyzyjnych metod leczenia.

Przykładowe problemy leczone w ortopedii:

• ostre urazy narządu ruchu;
• złamania kości i uszkodzenia stawów;
• choroba zwyrodnieniowa stawów;
• wady postawy i skrzywienia kręgosłupa;
• przeciążenia związane z pracą fizyczną;
• przewlekłe bóle kręgosłupa i stawów obwodowych.

Wywiad ortopedyczny

Podstawową rolę podczas badania chorego odgrywa rozmowa, określana mianem wywiadu lekarskiego. Jej znaczenie podkreślane jest od samego początku studiów lekarskich, ponieważ właściwie zebrane od pacjenta informacje umożliwiają postawienie najbardziej prawdopodobnego rozpoznania.

Ze względu na to, iż rozmowa jest kluczowa dla większości przypadków, warto korzystać nie tylko z tradycyjnych wizyt, ale również konsultacji ortopedycznych online.

Coraz częściej ortopedzi korzystają również z ankiet medycznych wypełnianych przez pacjenta przed wizytą. Zawierają one pytania o styl życia, aktywność fizyczną oraz wcześniejsze urazy, co pozwala przyspieszyć proces diagnostyczny.

Zakres informacji zbieranych podczas wywiadu

 Podczas wywiadu ortopeda największą uwagę skupia na najważniejszych danych klinicznych pacjenta.

• rodzaju problemu (jakiej okolicy ciała dotyczy, od kiedy występuje);
• innych schorzeniach pacjenta;
• przyjmowanych przez chorego lekach;
• przebytych hospitalizacjach i zabiegach operacyjnych;
• urazach, których doznał chory w przeszłości;
• chorobach występujących w rodzinie.

W diagnozowaniu chorób z zakresu różnych specjalności znaczenie mają informacje odnośnie rodzaju pracy wykonywanej przez chorego. W ortopedii wiedza ta jest szczególnie przydatna, ponieważ ogromna ilość zmian zwyrodnieniowych powstaje na skutek ciężkiej pracy fizycznej. Obecnie coraz częściej zwraca się też uwagę na pracę siedzącą, która prowadzi do przeciążeń kręgosłupa i mięśni posturalnych.

Badanie ortopedyczne dorosłych i dzieci

Pewnymi odmiennościami cechuje się badanie ortopedyczne u dzieci. Najczęściej rodzice zgłaszają się ze swoimi pociechami na konsultację ortopedyczną ze względu na występowanie u nich wad wrodzonych (jak np. biodro szpotawe).

Podczas badania podmiotowego ważne jest w tym wypadku uzyskanie informacji odnośnie przebiegu ciąży (ewentualne zakażenia u matki oraz przyjmowane przez nią leki) oraz porodu, ponieważ występowanie problemów okołoporodowych również może sprzyjać pojawianiu się wad.

U dzieci znaczenie ma także ocena tempa rozwoju motorycznego. W ostatnich latach w praktyce klinicznej coraz częściej stosuje się testy funkcjonalne oceniające postawę, chód oraz symetrię ruchów, co pozwala wcześnie wychwycić zaburzenia biomechaniczne.

Badanie ortopedyczne dorosłych

Drugą część oceny chorego stanowi badanie przedmiotowe. Rozpoczyna się ono zasadniczo już od wejścia do gabinetu – oceniane jest wtedy, w jaki sposób pacjent chodzi. Poprzez oglądanie ustalane jest położenie kończyn (dowolne/wymuszone), występowanie ewentualnych drżeń czy zniekształceń w obrębie stawów lub kości.

Ortopeda może prosić pacjenta o wykonanie różnych czynności, niektóre z nich (przysiady, skłony) wydawać się wręcz mogą dziwne. Stanowią one jednak ważny element badania, pozwalając ocenić ruchomość czynną poszczególnych stawów.

Poza nią badaniu podlega także ruchomość bierna – polega to na tym, że lekarz wykonuje kończynami pacjenta ruchy w poszczególnych płaszczyznach, szukając podczas tego ewentualnych oporów patologicznych. Współcześnie w wielu gabinetach stosuje się dodatkowo proste testy kliniczne służące ocenie więzadeł, stabilności stawów oraz funkcji ścięgien.

Badania dodatkowe i diagnostyka obrazowa

Podczas konsultacji ortopedycznej ocenie podlega również siła mięśniowa pacjenta. Zazwyczaj badanie przebiega w ten sposób, że pacjent wykonuje po kolei poszczególne ruchy, a w tym samym czasie lekarz usiłuje się im przeciwstawić. Masywne zniekształcenia mogą być widoczne gołym okiem, czasami bywa jednak konieczne wykonanie badań obrazowych.

Najczęściej wykorzystywane badania obrazowe w ortopedii:

• 
  klasyczne zdjęcia rentgenowskie (RTG);
• rezonans magnetyczny stawów i kręgosłupa;
• badanie USG narządu ruchu;
• tomografia komputerowa wybranych okolic;
• kontrolne badania obrazowe w przebiegu leczenia.

Nierzadko takie badania, jak RTG zajętych chorobą okolic ciała czy obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego pozwalają na postawienie rozpoznania. W ostatnich latach coraz powszechniej wykorzystywane jest także badanie USG narządu ruchu, które umożliwia ocenę tkanek miękkich w czasie rzeczywistym i wykonywane jest często już podczas tej samej wizyty.

Czasami pacjent trafia do ortopedy z już wykonanymi badaniami obrazowymi, w innych sytuacjach lekarz może zlecić takowe i prosić pacjenta o przybycie z ich wynikami. W przypadku chorób przewlekłych niekiedy konieczna bywa również konsultacja fizjoterapeutyczna w celu oceny funkcjonalnej i dobrania właściwej terapii ruchowej.

Ścieżka leczenia i organizacja wizyty ortopedycznej

Aktualnie w Polsce osoba, która chciałaby przebyć konsultację ortopedyczną w ramach NFZ, posiadać musi skierowanie od lekarza rodzinnego. Po jego uzyskaniu konieczne jest nierzadko oczekiwanie w kolejce do wymienionego specjalisty. Inaczej rzecz wygląda w przypadku wizyt prywatnych: terminy oczekiwania są zazwyczaj zdecydowanie krótsze, dodatkowo skierowanie nie jest wymagane.

W zależności od rodzaju schorzenia ortopeda może zaproponować leczenie zachowawcze (fizjoterapia, farmakoterapia, iniekcje dostawowe) lub skierować pacjenta do leczenia operacyjnego. W ostatnich latach do standardów weszły także nowoczesne metody, takie jak iniekcje osocza bogatopłytkowego czy kwasu hialuronowego w chorobie zwyrodnieniowej stawów.

Dla wielu pacjentów ważną informacją jest także sposób przygotowania się do dalszej terapii – ortopeda może omówić konieczność modyfikacji aktywności fizycznej, zmian w stylu życia, wprowadzenia ćwiczeń stabilizacyjnych czy ergonomii pracy.

Przykładowe zalecenia po konsultacji ortopedycznej:

• ograniczenie lub modyfikacja obciążeń fizycznych;
• wprowadzenie regularnych ćwiczeń stabilizacyjnych i wzmacniających;
• zmiana nawyków dnia codziennego i stylu życia;
• dostosowanie stanowiska pracy do zasad ergonomii;
• systematyczna współpraca z fizjoterapeutą.