Laserowa korekcja wzroku - metoda LASEK

Coraz więcej osób decyduje się na trwałe rozwiązanie problemów z wadami wzroku. Laserowa korekcja metodą LASEK to jedna z bezpiecznych i skutecznych procedur okulistycznych, pozwalająca poprawić jakość widzenia bez konieczności noszenia okularów czy soczewek kontaktowych.

LASEK – charakterystyka i korzyści

Laserowa korekcja wzroku to rozwiązanie dla pacjentów, którzy chcą poprawić jakość widzenia. Najprostszym z nich jest stosowanie okularów czy soczewek kontaktowych. Teoretyczne wydawać by się mogło, że korzystanie z takowych przyrządów nie prowadzi do jakichś większych niedogodności, w praktyce okazuje się jednak, że jest nieco inaczej.

Otóż noszenie okularów może być problemem chociażby dla sportowców, korzystanie z nich może być nawet dla pacjenta po prostu niewygodne. Współczesna okulistyka zna rozwiązania umożliwiające pacjentom schowanie okularów czy soczewek kontaktowych do szuflady – możliwe jest bowiem przebycie zabiegów laserowej korekcji wad wzroku.

Jedną z przeprowadzanych procedur z grupy zabiegowego leczenia zaburzeń widzenia jest zabieg metodą LASEK. Nazwa ta wywodzi się od angielskiego Laser-assisted subepithelial keratectomy i jest procedurą powierzchowną rogówki.

Zabieg ten funkcjonuje w okulistyce już ponad dwadzieścia lat, po raz pierwszy wykonano go w 1996 roku. Mimo upływu dość dużej ilości czasu zabieg metodą LASEK wciąż jest wykonywany u pacjentów, co pozwala sądzić, że procedura ta zapewnia przewidywalne efekty w zakresie korygowania wad wzroku.

Zalety LASEK

Technika LASEK jest zaledwie jedną z kilku dostępnych obecnie metod laserowej korekcji wzroku. Zabieg ten posiada kilka zalet, wśród których wspomnieć można chociażby o tym, że:

• procedura ta cechuje się niewielką inwazyjnością,
• w porównaniu do innych zabiegów laserowej korekty wad wzroku, zabieg metodą LASEK rzadziej doprowadza do nadmiernej suchości gałki ocznej,
• do przeprowadzenia zabiegu wystarczające jest zaledwie kilka minut, a oprócz tego jego przebycie nie jest związane z koniecznością pozostania w szpitalu – pacjent tego samego dnia wraca do domu,
• powikłania po tym zabiegu obserwowane są rzadko,
• procedura pozwala uwolnić pacjenta od korzystania z urządzeń do korekcji zaburzeń widzenia lub doprowadzić do tego, że używany sprzęt optyczny będzie mógł mieć mniejszą moc i rzadziej będzie zachodziła potrzeba korzystania z niego.

W ostatnich latach w części ośrodków stosuje się u wybranych pacjentów techniki powiązane (np. powierzchowne procedury bez cięcia płatka nabłonka) lub dodatki farmakologiczne ograniczające ryzyko zmętnienia rogówki (haze) po zabiegach powierzchownych. Dobór metody pozostaje zawsze decyzją lekarza po analizie budowy rogówki, wielkości źrenic i profilu wady, co ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa zabiegu.

LASEK – wskazania i przeciwwskazania

Wskazania do LASEK obejmują pacjentów z wadami wzroku, którzy chcieliby móc zaprzestać używania soczewek kontaktowych czy okularów. Tą metodą laserowej korekcji można likwidować takie wady wzroku, jak krótkowzroczność, dalekowzroczność czy astygmatyzm.

Wybór tej właśnie procedury może być wskazany u pacjentów cierpiących na zespół suchego oka – spowodowane jest to tym, że zabieg LASEK rzadziej niż inne metody laserowej korekcji wady wzroku (jak np. zabieg LASIK) prowadzi do występowania nadmiernej suchości gałki ocznej, co dla wielu chorych jest kluczową korzyścią kliniczną.

Rozważa się go m.in. u osób z cienką rogówką, u których nie planuje się wytwarzania płatka rogówkowego, u pacjentów aktywnych sportowo (mniejsze ryzyko pourazowego przemieszczenia płatka) oraz u chorych z przeciwwskazaniami do metod z płatkiem. Kandydat powinien mieć stabilną wadę wzroku oraz ukończone 18 lat, co jest warunkiem kwalifikacji.

Chociaż zabieg metodą LASEK jest procedurą stosunkowo mało inwazyjną, to mimo wszystko i tak nie można go przeprowadzać u każdego pacjenta planującego laserową korektę wady wzroku. Wśród przeciwwskazań do LASEK wymienia się:

• okres ciąży i karmienia piersią,
• choroby autoimmunologiczne,
• niestabilną jaskrę,
• cukrzycę o nieunormowanym przebiegu,
• stany zapalne i infekcje toczące się w obrębie gałki ocznej,
• wirusowe zapalenia rogówki (zabieg metodą LASEK jest w tym przypadku przeciwwskazany zarówno w przypadku aktualnego chorowania pacjenta na takie schorzenie, ale i wtedy, gdy pacjent chociaż raz przebył w przeszłości jego epizod),
• posiadanie rozrusznika serca,
• wyjątkowo nasilone wady wzroku, których nie można skorygować drogą zabiegu laserowego (np. krótkowzroczność przekraczająca 14 dioptrii czy nadwzroczność większa niż 6 dioptrii),
• postępujące, niestabilne wady wzroku,
• stosowanie niektórych leków, które mogłoby pogarszać procesy gojenia się tkanek oka po zabiegu (np. sumatryptanu – leku przeciwmigrenowego, antyarytmicznego amiodaronu czy stosowanej w dermatologii izotretynoiny),
• stożek rogówki i inne zmiany degeneracyjne rogówki.

Po zabiegu metodą LASEK widzenie pacjentów przez kilka dni może być dość ograniczone. Z tego względu procedura może być również przeciwwskazana u tych pacjentów, u których istnieje konieczność szybkiego powrotu do pracy po przebyciu laserowej korekty wady wzroku.

Przed decyzją o zabiegu lekarz może zaproponować leczenie i stabilizację powierzchni oka (np. terapię zespołu suchego oka, korektę brzegów powiek), aby poprawić dokładność pomiarów i gojenie po LASEK.

Kwalifikacja przed zabiegiem LASEK

Przed zabiegiem metodą LASEK odbywa się konsultacja z okulistą, której celem jest przede wszystkim pełne badanie okulistyczne. Specjalista oceniać będzie zarówno charakter samej wady wzroku pacjenta, jak i może on zbadać również inne parametry związane z gałką oczną, takie jak np. szerokość źrenic czy ciśnienie panujące we wnętrzu gałki ocznej.

Okulista podczas konsultacji przed zabiegiem zadaje również pacjentowi różne pytania, które mogą dotyczyć m.in. stosowanych przez pacjenta na stałe leków czy też przebytych w przeszłości oraz aktualnych schorzeń. Istotne jest również to, aby wykluczyć przeciwwskazania u kandydata do laserowej korekty wady wzroku LASEK.

Pacjenci zakwalifikowani do zabiegu otrzymują informację o planowanym terminie jego przeprowadzenia, ale i zalecenia dotyczące postępowania przed zabiegiem metodą LASEK. Szczególne instrukcje mogą otrzymać osoby korzystające z soczewek kontaktowych, ponieważ zazwyczaj zalecane jest czasowe odstawienie soczewek przed laserową korektą wady wzroku.

Zależnie od rodzaju stosowanych przez pacjenta soczewek rezygnacja z ich stosowania może beć konieczna zarówno zaledwie 3 dni przed terminem zabiegu, jak i nawet już 3 tygodnie przed nim – konkretnych informacji udziela pacjentowi okulista, aby zoptymalizować wyniki zabiegu.

Pacjenci otrzymują również informacje na temat tego, w jakim stanie powinni się oni zgłosić do placówki w dniu wykonywania zabiegu. Podczas procedury stosowane jest znieczulenie miejscowe, dlatego też pacjenci nie muszą być na czczo – lekki posiłek jest zalecany przed zabiegiem.

W dniu zabiegu w okolicach oczu nie powinno się nakładać makijażu ani innych preparatów kosmetycznych, najkorzystniej byłoby także, gdyby pacjent zgłosił się do placówki medycznej bez jakichkolwiek ozdób w obrębie włosów, co ułatwia zachowanie aseptyki.

Pacjentów uczula się również na to, że po przebyciu zabiegu nie będą oni mogli samodzielnie prowadzić samochodu – z tego względu warto byłoby pomyśleć o kimś, kto mógłby zorganizować bezpieczny powrót do domu, jeszcze przed przebyciem procedury.

Typowo wykonuje się komputerową refraktometrię i badanie wady w cykloplegii, topografię/tomografię rogówki, pachymetrię (pomiar grubości rogówki), ocenę filmu łzowego, pomiar średnicy i reakcji źrenic, a w razie potrzeby OCT przedniego odcinka oraz badanie dna oka po rozszerzeniu źrenic.

Celem jest potwierdzenie bezpieczeństwa zabiegu oraz wykluczenie chorób rogówki (np. wczesnych form stożka rogówki).

LASEK – znieczulenie i przebieg

Aby zapobiec występowaniu dyskomfortu podczas zabiegu metodą LASEK, przed rozpoczęciem jakichkolwiek ingerencji gałka oczna pacjenta zostaje znieczulona. Zastosowanie znajdują środki znieczulenia miejscowego, aplikowane są one (w postaci kropli) bezpośrednio na mającą być poddaną zabiegowi gałkę oczną, co zapewnia komfort pacjenta.

Pierwszym etapem zabiegu metodą LASEK jest znieczulenie oka. Poza środkami znieczulającymi, pacjentom mogą być również podane środki sedatywne (uspokajające). W momencie kiedy pewne staje się, że pacjent nie będzie odczuwał bólu, możliwe jest przystąpienie do zasadniczego etapu procedury.

Na gałkę oczną zakładana jest rozwórka, która stosowana jest w celu utrzymania stałego otwarcia oka. Na rogówkę pacjenta nakładany jest następnie roztwór alkoholu. Celem jego stosowania jest uzyskanie dostępu do bardziej wewnętrznych rejonów rogówki.

Alkohol utrzymywany jest w obrębie gałki ocznej przez zaledwie kilkanaście sekund i po tym czasie możliwe staje się czasowe oddzielenie nabłonka od pozostałej części rogówki.

Po uzyskaniu takiego dostępu lekarz może już przystąpić do najistotniejszej części zabiegu. Podczas zabiegu metodą LASEK, przy pomocy lasera, rogówka podlega odpowiedniemu modelowaniu. Tutaj koniecznym wydaje się wspomnienie o patofizjologii wad wzroku.

W prawidłowych warunkach promienie świetlne skupiane są w obrębie siatkówki oka. W przypadku krótkowzroczności skupiają się one przed siatkówką, z kolei u osób z nadwzrocznością punkt skupienia docierających do oka impulsów znajduje się za siatkówką, co tłumaczy zasadę działania korekcji.

Aby uzyskać prawidłowe skupianie się impulsów świetlnych możliwe jest doprowadzenie do zmian kształtu rogówki – jej spłaszczenie może pomóc osobom z krótkowzrocznością, z kolei uwypuklenie tej struktury może dawać korzystny rezultat u pacjentów z nadwzrocznością.

Zabieg metodą LASEK może być przeprowadzany zarówno w obrębie jednego oka, jak i w obrębie dwóch oczu (w drugim przypadku należy się jednak liczyć z wydłużeniem czasu trwania procedury), co omawia się podczas kwalifikacji.

Po zakończeniu ingerencji z użyciem lasera, odseparowany wcześniej płatek rogówki jest przykładany z powrotem na swoje miejsce. Procedurę zakańcza założenie na poddawane zabiegowi oko specjalnych soczewek (tzw. opatrunkowych). Ogólnie cały zabieg zajmuje kilkanaście (nawet zaledwie 15) minut, po jego przebyciu – tego samego dnia – pacjent wraca do domu.

U wybranych chorych stosuje się podczas zabiegów powierzchownych miejscowo leki modulujące gojenie nabłonka i zrębu rogówki (zgodnie z protokołem ośrodka), aby ograniczać ryzyko haze po wyższych korekcjach. O doborze decydują parametry rogówki, wielkość korekcji oraz ocena chirurga, co ma na celu zminimalizowanie powikłań.

Rekonwalescencja, efekty i bezpieczeństwo

Rekonwalescencja po zabiegu metodą LASEK trwa zazwyczaj około 10 dni. Przez pierwszych kilka dób pacjent musi korzystać z otrzymanych soczewek opatrunkowych. Procesy gojenia się oka zajmują kilka (zwykle właśnie do 10) dni i w tym czasie pacjenci mogą doświadczać przejściowych zaburzeń widzenia, co jest naturalnym etapem gojenia.

Rezultatem zabiegu metodą LASEK jest, najogólniej mówiąc, poprawa ostrości widzenia. Po przebyciu procedury większość pacjentów będzie mogła zapomnieć o korzystaniu z okularów czy soczewek kontaktowych. U osób, u których wada wzroku była wyjątkowo znaczna, może dochodzić do sytuacji, w której wspominane sprzęty nadal będą potrzebne, jednakże dzięki korekcji istniejącej wcześniej wady moc używanych okularów czy soczewek będzie mogła być znacznie mniejsza.

Jeżeli zaś chodzi o porównaniu efektów zabiegu metodą LASEK z rezultatami innych procedur laserowej korekcji wad wzroku (takich jak np. zabieg LASIK czy PRK), to ostatecznie skutki metod są podobne.

Zalecenia po zabiegu

Po laserowej korekcji wad wzroku należy stosować różne leki, najczęściej są to preparaty antybiotykowe, a także leki z grupy glikokortykosteroidów. Drugie z wymienionych stosuje się zwykle najdłużej, bowiem kuracja nimi może być zalecona na czas trzech tygodni od przebycia zabiegu, co zmniejsza stan zapalny.

Przez pierwszych kilka dni po korekcie wady wzroku metodą LASEK pacjenci mogą doświadczać różnego stopnia dolegliwości bólowych – celem ich opanowania mogą oni zażywać zalecone przez okulistę preparaty przeciwbólowe. Wśród zaleceń pozabiegowych wyróżnia się również te dotyczące higieny oczu, które przyspieszają proces gojenia.

Podczas rekonwalescencji przy korzystaniu prysznica czy braniu kąpieli należy unikać sytuacji, w których woda dostałaby się do oczu. Oprócz tego w sytuacji opuszczania domu zwrócić również należy uwagę na warunki atmosferyczne – w słoneczne dni pacjenci zdecydowanie powinni nosić okulary przeciwsłoneczne.

Osoby po zabiegu metodą LASEK uczulane są również na to, aby podczas rekonwalescencji nie pocierały one oczu ani nie zaciskały mocno powiek, co chroni nabłonek rogówki.

Po przebyciu laserowej korekty wady wzroku pacjenci mogą również otrzymać zalecenie kilkudniowego pozostania w domu. Przydatność urlopu wynika z tego, że przez kilka dni po zabiegu leczeni powinni oszczędzać swoje oczy, aby zredukować ryzyko podrażnień.

O długość urlopu najlepiej zapytać lekarza już podczas wizyty konsultacyjnej – możliwe będzie wtedy odpowiednie rozplanowanie swoich obowiązków zawodowych i przebycie rekonwalescencji w spokojnych warunkach. Przez około miesiąc od zabiegu pacjenci powinni również wstrzymać się od intensywnych ćwiczeń, a także od pływania, co jest istotnym elementem zaleceń.

Efekty zabiegu metodą LASEK zasadniczo są trwałe. Poruszenia wymaga natomiast jeden aspekt. Mianowicie w sytuacji, w której istniejąca u pacjenta wada wzroku ulega stałej progresji (czyli wciąż dochodzi do stopniowego pogorszenia się widzenia) istnieje niestety ryzyko, że również i po przebyciu procedury zaburzenia wzroku nadal będą się nasilać, co należy omówić podczas kwalifikacji.

Aby zredukować u siebie ryzyko wystąpienia komplikacji po zabiegu metodą LASEK, pacjenci powinni przede wszystkim rozważnie wybierać okulistę pod którego to opiekę się oddają. Przeprowadzenie zabiegu przez doświadczonego specjalistę redukuje ryzyko powikłań, jak niedostateczna korekcja istniejącej u chorego wady wzroku.

Innym możliwym powikłaniom, takim jak zakażenia oka, zapobiegać mogą natomiast już sami pacjenci – stosowanie antybiotyków zgodnie z zaleceniami czy też dbanie o higienę gałki ocznej znacząco zmniejsza ryzyko infekcji po przebyciu zabiegu.

Pacjentom polecić można przede wszystkim przestrzeganie otrzymanych od lekarza zaleceń co do postępowania po zabiegu – trzymanie się ich spowoduje, że ryzyko powikłań zmaleje.

Podobnie jak w przypadku innych procedur medycznych, również i w przypadku zabiegów metodą LASEK dochodzić może do pojawiania się różnych powikłań – w przypadku tej techniki laserowej korekcji wad wzroku komplikacje występują one jednak rzadko. Jako powikłania zabiegu metodą LASEK wymienić można:

• zespół suchego oka,
• utrzymywanie się przez dłuższy czas zaburzeń widzenia (np. w postaci przymglenia widzenia czy pojawiania się tzw. mroczków),
• zakażenia gałki ocznej,
• nadmierną korekcję wady wzroku lub jej niedostateczną korekcję,
• podrażnienie struktur oka,
• uczucie istnienia ciała obcego w obrębie gałki ocznej,
• dolegliwości bólowe ze strony oka.

Często zaleca się krople nawilżające bez konserwantów przez kilka tygodni, ochronę oczu przed promieniowaniem UV, unikanie basenu, sauny i sportów kontaktowych przez okres wskazany przez lekarza. Praca przy komputerze oraz prowadzenie pojazdów po LASEK powinny być wznawiane stopniowo – zgodnie z oceną ostrości i komfortu widzenia podczas wizyt kontrolnych, co zapewnia bezpieczny powrót.

W przypadku zabiegów laserowej korekcji wad wzroku pacjentom raczej nie zaleca się korzystania z dodatkowych procedur medycznych. Warto jednak wspomnieć tutaj o możliwości reoperacji LASEK.

Procedurę można wykonywać więcej niż jeden raz np. u pacjentów, u których z biegiem czasu doszło do ponownego pogorszenia się stopnia widzenia. Czasami takie postępowanie wdrażane jest również u tych osób, u których pojedynczy zabieg nie pozwolił uzyskać całkowitej swobody od korzystania z okularów czy soczewek kontaktowych, co omawia się indywidualnie.

Aby jednak można było przeprowadzić zabieg metodą LASEK po raz kolejny u tej samej osoby, muszą istnieć ku temu odpowiednie warunki – pod uwagę brana jest tutaj m.in. grubość rogówki pacjenta, co stanowi kluczowe kryterium bezpieczeństwa.

Alternatywą dla LASEK w wybranych sytuacjach mogą być PRK, LASIK lub SMILE – różnią się one sposobem dostępu do rogówki oraz dynamiką gojenia. Wybór konkretnej techniki zawsze wymaga omówienia korzyści i ograniczeń każdej z nich podczas kwalifikacji, aby dobrać najlepszą metodę.