Leczenie nietrzymania stolca sposobem SECCA

Nietrzymanie stolca jest problemem dotyczącym niemal co piątej dorosłej osoby. Ponieważ rzadko jednak przyznajemy się do niego otwarcie, nawet specjalistom, trudno powiedzieć, ilu pacjentów tak naprawdę zmaga się na co dzień z ową wstydliwą przypadłością. Na szczęście można ją skutecznie leczyć, a jedną z metod leczenia jest procedura SECCA.

Leczenie nietrzymania stolca sposobem SECCA polega na wykorzystaniu fal radiowych. W chirurgii fale radiowe są w użytku już od lat 20. ubiegłego wieku w licznych jej dziedzinach – od kardiochirurgii, przez urologię, laryngologię, po zabiegi medycyny estetycznej.

 

Nietrzymanie stolca może mieć różne nasilenie – od mimowolnego oddawania gazów, przez zabrudzenia bielizny, po utratę pełnej objętości stolca. Do najczęstszych przyczyn należą uszkodzenia zwieraczy po porodzie lub po zabiegach w okolicy odbytu, przewlekłe biegunki, choroby neurologiczne, choroby zapalne jelit, przebyta radioterapia miednicy czy wypadanie odbytnicy. Skuteczne leczenie zawsze powinno zaczynać się od ustalenia przyczyn i wdrożenia postępowania zachowawczego.

Nietrzymanie stolca – objawy, przyczyny i diagnostyka

Do rozwoju nietrzymania stolca prowadzą zarówno czynniki strukturalne (np. pęknięcie lub rozciągnięcie zwieraczy po porodzie), jak i czynnościowe (zaburzenia czucia w odbytnicy, neuropatie), a także choroby ogólnoustrojowe i przebyte leczenie onkologiczne. Objawy często zaostrzają się w przebiegu biegunek, dlatego ważna jest kontrola konsystencji stolca i uregulowanie wypróżnień.

Diagnostyka obejmuje:

• szczegółowy wywiad,
• badanie fizykalne,
• prowadzenie dzienniczka wypróżnień oraz skale oceny nasilenia objawów (np. skala Wexnera/Cleveland Clinic).

W zależności od potrzeb wykonuje się manometrię anorektalną (pomiar ciśnień zwieraczy), USG endoanalne (ocena ciągłości zwieraczy), czasem defekografię lub kolonoskopię – aby wykluczyć inne przyczyny dolegliwości.

Prawidłowa kwalifikacja do leczenia decyduje o jego skuteczności. Procedura SECCA nie zastępuje pełnej diagnostyki – jest jedną z opcji wśród metod zachowawczych, interwencyjnych i operacyjnych, dobieranych indywidualnie do przyczyny i nasilenia problemu.

Zabieg SECCA – na czym polega?

Procedura SECCA ma małoinwazyjny charakter. Trwa 30–60 minut. Nie wymaga zakładania szwów chirurgicznych ani wprowadzania implantów. Fale radiowe wysokiej częstotliwości są emitowane przez specjalne urządzenie – sondę, którą wprowadza się do kanału odbytu. Zawiera ona niewielkie igły wyposażone w elektrody, które wbijają się w śluzówkę, tworząc nakłucia mikroskopijnych wymiarów. Niesiona za ich pośrednictwem energia oddziałuje na włókna kolagenowe, z których zbudowane są mięśnie odbytu, a przede wszystkim – zwieracz wewnętrzny. Fale radiowe pobudzają tworzenie tych włókien, wzmacniając i obkurczając ten mięsień poprzez wytworzenie blizn. W żargonie medycznym określa się to jako remodeling, który poprawia funkcjonowanie zwieracza.

Po zabiegu można powrócić do normalnej aktywności w ciągu 48 godzin.

Przygotowanie do zabiegu SECCA

Zabieg wykonuje się zazwyczaj w trybie ambulatoryjnym, w znieczuleniu miejscowym lub krótkotrwałej sedacji dożylnej. Przed procedurą pacjent może otrzymać zalecenia dotyczące opróżnienia odbytnicy (np. doodbytniczy preparat przeczyszczający), a w wybranych sytuacjach – profilaktykę antybiotykową. O zastosowaniu tych elementów decyduje lekarz prowadzący.

Efekt terapeutyczny nie jest natychmiastowy – przebudowa tkanek zachodzi stopniowo w ciągu tygodni, a pierwszą wyraźną poprawę wielu pacjentów obserwuje po kilku–kilkunastu tygodniach. W okresie pozabiegowym często zaleca się kontynuację dietetycznych i farmakologicznych metod kontroli konsystencji stolca oraz ćwiczenia mięśni dna miednicy.

SECCA – skuteczność i bezpieczeństwo leczenia

Procedura SECCA w 2002 r. została oficjalnie zarejestrowana przez amerykańską Food and Drug Administration do leczenia nietrzymania stolca. Analiza badań klinicznych dotyczących tej metody, opublikowana w czasopiśmie medycznym Colorectal Disease, ujawnia, że jej efekty utrzymują się nadal po 5 latach od zabiegu.

Jak podaje Surgical Technology International, pacjenci zauważają znaczne polepszenie nie tylko w zakresie objawów samego nietrzymania stolca, ale również nastroju oraz poczucia wstydu.

Zmniejszenie wstydliwych dolegliwości wynosi średnio 70% i jest zauważalne u znakomitej większości chorych poddanych zabiegowi.

Nowsze opracowania przeglądowe zwracają jednak uwagę na zmienność wyników między badaniami oraz ograniczoną liczbę badań wysokiej jakości. Dlatego w aktualnych zaleceniach niektórych towarzystw naukowych metoda SECCA bywa rekomendowana jedynie u starannie dobranych pacjentów i po wyczerpaniu leczenia zachowawczego. W praktyce klinicznej zabieg jest stosowany rzadziej niż kiedyś, a jego dostępność zależy od doświadczenia ośrodka.

Działania niepożądane i powikłania

Działania niepożądane i powikłania po zabiegu SECCA występują rzadko i zazwyczaj mają łagodny, przejściowy charakter.

Najczęstsze działania niepożądane to:

• ból lub dyskomfort w okolicy odbytu,
• niewielkie krwawienie,
• uczucie parcia,
• podrażnienie.

Rzadziej może dojść do zakażenia, owrzodzeń śluzówki, szczeliny odbytu czy zwężenia kanału odbytu.

W przypadku narastającego bólu, gorączki, obfitego krwawienia lub wycieku ropnego należy pilnie skontaktować się z lekarzem.

SECCA – wskazania

Zdaniem ekspertów z Kliniki Chirurgii Ogólnej Uniwersytetu Jagiellońskiego najlepszymi kandydatami do zabiegu są osoby, u których objawy nietrzymania stolca utrzymują się od ponad 12 miesięcy, a dotychczasowe leczenie przez 3–6 miesięcy nie dało pożądanych rezultatów.

Ze względu na bezpieczeństwo leczenia nietrzymania stolca metodą SECCA autorzy artykułu w Clinics in Colon and Rectal Surgery zalecają, aby stosować ją przed kwalifikacją do operacji. Leczenie tym sposobem nie wyklucza bowiem wykonania zabiegu chirurgicznego w przyszłości, ale może sprawić, że nie będzie on konieczny. Może również poprawić rezultaty technik inwazyjnych, gdy te okazały się niewystarczająco skuteczne.

Najlepsze efekty obserwuje się zwykle u pacjentów z łagodnym lub umiarkowanym nasileniem objawów oraz bez rozległych, strukturalnych uszkodzeń zwieracza zewnętrznego. Istotne jest także opanowanie biegunek i uregulowanie rytmu wypróżnień, ponieważ nieleczona biegunka może utrudniać ocenę skuteczności każdej metody.

Przeciwskazania do zabiegu 

Przeciwwskazania do zabiegu zależą od indywidualnej oceny, jednak zazwyczaj nie kwalifikuje się osób z aktywnym stanem zapalnym lub ropnym w okolicy odbytu (np. ropień, przetoka), nowotworem odbytnicy, znacznym wypadaniem odbytnicy, ciężkimi zaburzeniami krzepnięcia, w ciąży oraz z dużymi ubytkami zwieracza wymagającymi leczenia operacyjnego.

Ostateczną decyzję podejmuje lekarz po analizie wyników badań.

Zarówno udowodniona skuteczność, jak i pozytywne rezultaty badań naukowych przemawiają za stosowaniem metody SECCA.

Koszt i dostępność zabiegu SECCA

Ponieważ zabieg jest dość kosztowny, nie został włączony na listę zabiegów refundowanych przez NFZ. Zatem całkowity koszt musimy pokryć z własnej kieszeni. Cena leczenia nietrzymania stolca metodą SECCA sięga 12 000 zł w Centrum Medycznym Nasmed w Warszawie.

Dostępność i koszty mogą się zmieniać w czasie i różnić między ośrodkami. Przed podjęciem decyzji warto potwierdzić aktualną cenę, zapytać o doświadczenie zespołu oraz omówić przewidywane korzyści i ryzyko w odniesieniu do Pani/Pana sytuacji klinicznej.

Alternatywy leczenia nietrzymania stolca

Podstawą terapii są metody zachowawcze:

• modyfikacja diety (w tym regulacja podaży błonnika i płynów),
• leki zmniejszające częstość wypróżnień,
• leki poprawiające konsystencję stolca (np. po konsultacji z lekarzem),
• trening behawioralny,
• fizjoterapia mięśni dna miednicy z biofeedbackiem.

U wielu pacjentów pozwalają one istotnie ograniczyć objawy.

Procedury interwencyjne i operacyjne

W przypadku nieskuteczności leczenia zachowawczego rozważa się opcje interwencyjne:

• przezodbytowe wstrzyknięcia substancji wypełniających,
• neuromodulację (np. stymulację nerwów krzyżowych lub okołokostkową nerwu piszczelowego),
• leczenie operacyjne (np. sfinkteroplastyka w świeżych urazach zwieraczy).

W skrajnych przypadkach rozważa się wyłonienie stomii.

Metoda SECCA stanowi jedną z możliwości pomiędzy leczeniem zachowawczym a procedurami bardziej inwazyjnymi. Jej wybór powinien wynikać z rozmowy ze specjalistą chirurgii kolorektalnej lub proktologiem po przeprowadzeniu pełnej diagnostyki i omówieniu alternatyw, spodziewanych efektów, możliwych działań niepożądanych oraz wpływu na jakość życia.