Nacięcie i drenaż ropnia – przebieg zabiegu, rekonwalescencja i powikłania

Ropień to częsta zmiana chorobowa o charakterze ropnym, która może wystąpić w różnych częściach ciała i prowadzić do poważnych powikłań, jeśli nie zostanie odpowiednio leczona.

Zabieg nacięcia i drenażu ropnia jest podstawową metodą leczenia tego schorzenia i pozwala na szybkie złagodzenie objawów oraz zapobieganie dalszemu szerzeniu się zakażenia. W artykule znajdziesz informacje o przyczynach powstawania ropni, wskazaniach do zabiegu, jego przebiegu oraz o możliwych powikłaniach.

Ropień – co to jest i jak go rozpoznać

Zapalenia ropne ogólnie podzielić możemy na powierzchowne i głębokie. Przykładami zapaleń powierzchownych jest m.in. ropniak (występujący w jamach surowiczych, takich jak np. opłucna). Zapalenia głębokie z kolei umownie dzielimy na rozlane i ograniczone.

Ropniem (z łac. abscessus) nazywamy ograniczony zbiornik ropy i martwych tkanek, rozwijający się w skórze lub tkance podskórnej lub też w obrębie narządów miąższowych – płuco, wątroba, mózg. Ropnie zwykle mają pochodzenie bakteryjne – wśród najczęstszych czynników etiologicznych należy wymienić: gronkowca złocistego, pałeczki Gram-ujemne z rodziny Enterobacteriaceae, ziarenkowce beztlenowe – Enterococcus oraz paciorkowca ropotwórczego.

Objawy ropnia

Ropnie umiejscowione w powłokach ciała zazwyczaj widoczne jako miękkie uwypuklenie z mętną zawartością, czasami połyskujące. Wyczuwa się nadmierne ucieplenie i zaczerwienienie skóry w obrębie objętym zapaleniem. Ropnie położone głębiej widoczne są zazwyczaj dopiero w badaniach obrazowych, np. w USG jako dobrze ograniczone zbiorniki płynowe, ale zwykle dają objawy ogólne jak gorączka, dreszcze, ból.

Do leczenia chirurgicznego w postaci nacięcia i drenażu ropnia czasami należy dołączyć odpowiednio dobraną terapię antybiotykową, jeżeli ropień umiejscowiony jest na twarzy (szczególnie w okolicy oczu, nosa) lub w pobliżu krocza czy odbytu.

Jeżeli ropień znajduje się w innej okolicy, a towarzyszy mu masywne zapalenie tkanki łącznej, należy włączyć leczenie antybiotykiem. Antybiotykoterapię dołącza się również osobom ze źle kontrolowaną cukrzycą (z uwagi na tendencję do gorszego gojenia się ran przy dużej hiperglikemii) i u pacjentów immunosupresyjnych – np. po przeszczepach narządów.

W przypadku wystąpienia objawów ogólnych zakażenia (gorączka, dreszcze, leukocytoza) również niezbędne będzie, po nacięciu i drenażu zbiornika ropy, dołączenie antybiotyku po drenażu.

Nowoczesne badania wskazują także, że w diagnostyce ropni coraz częściej wykorzystuje się techniki obrazowe o wysokiej rozdzielczości, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy tomografia komputerowa (TK). Pozwala to na dokładne zaplanowanie zabiegu oraz ocenę stopnia rozprzestrzenienia infekcji.

Wskazania i przeciwwskazania do nacięcia ropnia

Ogólnie mówiąc, większość ropni skórnych nadaje się do nacięcia i drenażu, jeżeli ich wymiary przekraczają 5 mm i znajdują się w łatwo dostępnych takim procedurom miejscach. Inne ropnie można opróżniać poprzez aspirację igłą lub na drodze operacyjnej, laparoskopowej lub otwartej.

• 
  ropień okołoodbytniczy – powstały w wyniku zakażenia gruczołów i krypt okołoodbytowych, nacięcie i drenaż jest wskazane z uwagi na ryzyko powstania przetok. Jeżeli są to ropnie powstałe w wyniku nieswoistej choroby zapalnej jelit, należy przede wszystkim podjąć leczenie choroby podstawowej.
• ropień piersi – nacinamy, gdy antybiotyk i regularne opróżnianie piersi z pokarmu u kobiet karmiących nie przynosi poprawy. Występuje głównie u kobiet karmiących, ale może również wystąpić w okresie niepołogowym i ulec przebiciu przez skórę lub do przewodów mlecznych.
• ropień pośladka – tworzący się zazwyczaj po przyjmowaniu zastrzyków drogą domięśniową, jak inne ropnie położone głęboko daje objawy ogólne i może utrudniać poruszanie się
• ropnie wewnątrzotrzewnowe: podprzeponowy, okołowyrostkowy (zwykle pojawia się około 7 dni od zachorowania lub zabiegu wycięcia zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego), w zagłębieniu odbytniczo-macicznym lub pęcherzowym, ropień między pętlami jelita – będące powikłaniem miejscowego lub rozlanego zapalenia otrzewnej
• ropień zębowy (podśluzówkowy, podokostnowy, okołowierzchołkowy) – spowodowany procesem zapalnym który toczy się w obrębie zęba i otaczających tkanek. Występuje ból przy nagryzaniu, ząb może być rozchwiany i bywa, że współistnieją objawy ogólne w postaci gorączki i złego samopoczucia. Czasami wraz z nacięciem i drenażem takiego ropnia konieczne jest usunięcie zęba z zębodołu.
• ropień wątroby – będący następstwem przeniesienia zakażenia np. z wyrostka robaczkowego, jelit, zmienionych zapalnie dróg żółciowych czy też sąsiednich zakażonych tkanek

Pacjenci z obniżoną odpornością (np. w trakcie chemioterapii lub przy terapii biologicznej) – nowe wytyczne (2023–2024) sugerują, że nawet mniejsze ropnie wymagają interwencji, ponieważ ryzyko uogólnienia zakażenia jest większe.

Zabieg nacięcia i drenażu – przebieg i znieczulenie

Zabieg stosunkowo szybki i niebolesny. Wykonywany w warunkach przychodnianych nie wymaga bycia na czczo. Jeżeli ropień jest rozległy lub zlokalizowany głęboko, konieczne będzie znieczulenie ogólne przy rozległych, a co za tym idzie stawienie się na zabieg na czczo, aby zapobiec zachłyśnięciu treścią pokarmową podczas intubacji.

Do drenażu dużych ropni w znieczuleniu ogólnym należy przystąpić z kompletem aktualnych badań lekarskich – morfologia krwi, układ krzepnięcia, wykładniki stanu zapalnego, badanie ogólne moczu i innymi, specyficznymi dla jednostki chorobowej.

To, jak przebiega zabieg nacięcia i drenażu ropnia zależy od jego umiejscowienia. Ropnie powierzchownie położone zwykle są nacinane w poradni chirurgicznej – w warunkach ambulatoryjnych. Chirurg dezynfekuje skórę odpowiednim roztworem, a następnie końcówką skalpela wykonuje nacięcie, umożliwiając wypływ ropy. Ropę zbiera się jałowym gazikiem, a jamę powstałą po zdrenowaniu ropnia wykonuje się płukanie solą fizjologiczną i ponowną dezynfekcję.

W przypadku ropni głębiej położonych coraz większe znaczenie zyskują techniki małoinwazyjne – np. drenaż pod kontrolą USG lub TK, co zmniejsza uraz tkanek i przyspiesza gojenie. Dzięki nowym technikom pacjent może krócej przebywać w szpitalu i szybciej wracać do codziennych aktywności.

Efekty, rekonwalescencja i powikłania

Nacięcie i drenaż ropnia jest niezbędne, aby zapobiegać szerzeniu zakażenia i powstania ewentualnych przetok („kanałów” w jamach ciała). Nacięcie i drenaż połączony z odpowiednio dobraną ewentualną antybiotykoterapią spowoduje ustąpienie dolegliwości bólowych, gorączek, dreszczy.

Sama antybiotykoterapia zwykle bywa niewystarczająca w leczeniu ropni innych niż proste ropnie skórne, gdyż leki źle penetrują do wnętrza zbiornika ropy. Nie należy lekceważyć powstających ropni, gdyż mogą one stanowić zagrożenie życia – sepsa.

Opieka po zabiegu (zalecenia)

Podstawowym zaleceniem po wykonaniu zabiegu drenażu ropnia jest trzymanie się zasad higieny rany, regularnej zmiany opatrunków i stosowania antybiotykoterapii zgodnie z zaleceniami lekarza.

W warunkach szpitalnych podaż antybiotyku kontroluje personel medyczny, jednak w warunkach domowych ważne jest, aby nie pomijać dawek antybiotyku, gdyż może to sprzyjać selekcji szczepów opornych.

Współczesne standardy medyczne podkreślają, że szybka interwencja chirurgiczna zmniejsza ryzyko hospitalizacji i poważnych powikłań, w tym posocznicy. Ponadto zabieg ten skraca czas choroby i przyspiesza powrót pacjenta do codziennych aktywności.

W wypadku stosunkowo niewielkich, prostych ropni, pacjent może wrócić do domu prosto z poradni, pamiętając o zachowaniu higieny rany aż do całkowitego wygojenia. W wypadku ropni w jamach ciała, które zostały potraktowane operacją z pozostawieniem drenu na zewnątrz, pacjent może zostać wypuszczony do domu lub też pozostać pod opieką szpitala. Dren zwykle około tygodnia utrzymuje się aż do momentu w którym treść w drenie będzie jałowa (wolna od bakterii).

Powikłania po nacięciu i drenażu ropni skórnych są rzadkie w praktyce. Najczęściej wymienia się: przebicie ropnia do głębiej leżących tkanek, powstawanie bliznowców, reakcje alergiczne na antybiotyki lub środki znieczulające. Szczególnie groźne jest opóźnienie interwencji, które może skutkować sepsą.

Według aktualnych danych medycznych powikłania poniżej pięciu procent, a najczęściej są one związane z chorobami współistniejącymi (np. cukrzycą, zaburzeniami odporności) lub zaniedbaniem zaleceń pooperacyjnych.