Szacuje się, że polipy nosa występują u około 4% dorosłej populacji, aczkolwiek przyczyny ich powstawania nie są do końca wyjaśnione. Przybierają najczęściej formę miękkiego "winogrona" o blado-sinym zabarwieniu, zakończonego wiotką szypułką. Oglądane pod mikroskopem zawierają we wnętrzu dużą ilość płynu, nieliczne naczynia krwionośne, gruczoły surowiczo-śluzowe oraz obfite nacieki z komórek zapalnych krwi.
Komórki te wytwarzają związki biologicznie czynne, powodujące objawy jak kichanie, świąd nosa i zaburzenia jego drożności. Polipy z reguły występują w obu nozdrzach i jest ich wiele.
Upraszczając nieco, można powiedzieć, że rozwój polipów nosa jest efektem przewlekłego stanu zapalnego zatok przynosowych. Tam też rozpoczynają one swój rozrost, a następnie, po wypełnieniu zatok, przedostają się do nosa, powodując dokuczliwe objawy, takie jak:
- zablokowanie drożności nosa,
- zaburzenia lub utrata węchu,
- wycieki wodnistej wydzieliny (a także uczucie jej spływania po tylnej ścianie gardła),
Specyficzną odmianą polipa jest tzw. polip choanalny, powstający w efekcie przewlekłego procesu zapalnego zatoki szczękowej. Wyrastając z zatoki szczękowej, przez jej naturalne połączenie z jamą nosową dostaje się do jamy nosowej, a nawet gardła, wychodząc przez nozdrza tylne (połączenie między jamą nosową a nosową częścią gardła).
Objawy i skutki polipów nosa
Rozrośnięte polipy mogą całkowicie wypełnić nozdrza, prowadząc do ucisku i zniekształcenia struktur nosa. Efektem tego może być zniekształcenie przegrody nosowej, a w skrajnych przypadkach zniszczenie kości i deformacja nosa.
Polipy nosa mogą również prowadzić do przewlekłych infekcji zatok, co dodatkowo pogarsza jakość życia pacjenta. W wyniku chronicznego oddziaływania polipów na struktury nosa może dojść do wtórnych infekcji bakteryjnych.
Diagnoza polipów nosa
Rozpoznanie oraz leczenie polipów nosa obejmuje wywiad, badanie laryngologiczne oraz badania dodatkowe. Laryngolog może stwierdzić zmiany wizualnie za pomocą oglądania nosa (tzw. rynoskopia) oraz badania endoskopowego jamy nosowej i zatok. Przy planowanym chirurgicznym leczeniu polipów nosa zalecane jest wykonanie tomografii komputerowej zatok, która jest obecnie uważana za standard przy diagnozie przewlekłych zmian zapalnych zatok.
Endoskopia pozwala na dokładne zlokalizowanie polipów oraz ocenę ich rozległości, co jest kluczowe dla zaplanowania odpowiedniego leczenia chirurgicznego. Tomografia komputerowa dostarcza szczegółowych informacji o anatomii zatok i stopniu zniszczenia tkanek.
Operacja polipów nosa
Powszechnie stosowaną metodą usunięcia rozrośniętych polipów jest tzw. czynnościowa endoskopowa operacja zatok przynosowych (z ang. functional endoscopic sinus surgery, FESS), przeprowadzana zwykle w znieczuleniu ogólnym.
Technika shaver
Jej nowoczesną odmianą jest użycie tzw. shavera, czyli urządzenia pozwalającego w szybki i praktycznie bezbolesny sposób usunąć polipy z wnętrza jam nosa, przywrócić jego drożność i umożliwić ponownie prawidłowe oddychanie.
Shaver wyposażony jest w końcówkę ssącą z obrotowym nożem o średnicy 2,5-3,5 mm. Za jej pomocą polip wssysany jest do wnętrza kanału ssaka, a następnie rotujące ostrze odcina tkankę. Technika ta pozwala na minimalizację uszkodzenia tkanek sąsiadujących, zmniejszenie krwawienia podczas operacji oraz możliwość stałej obserwacji pola operacyjnego.
Zalety techniki shaver obejmują:
- minimalizację uszkodzenia tkanek sąsiadujących,
- zmniejszenie krwawienia podczas operacji,
- możliwość stałej obserwacji pola operacyjnego,
- lepsze warunki do gojenia tkanek z zachowaniem funkcji fizjologicznych,
- skrócenie czasu hospitalizacji,
Stwarza także lepsze warunki do gojenia tkanek z zachowaniem funkcji fizjologicznych, a przez to skrócenie czasu hospitalizacji.
Potencjalne powikłania związane z operacją za pomocą shavera mogą obejmować krwawienie, infekcje, uszkodzenie struktur wewnątrznosowych oraz rzadko perforację przegrody nosowej. Warto również wiedzieć, że istnieje ryzyko nawrotu polipów, co wymaga regularnych kontroli laryngologicznych.
Alternatywne metody leczenia
Alternatywne metody leczenia polipów nosa obejmują terapię farmakologiczną, która zwykle polega na stosowaniu kortykosteroidów donosowych lub doustnych w celu zmniejszenia stanu zapalnego i objawów. W niektórych przypadkach można również rozważać leczenie immunoterapią.
Przeciwwskazania do operacji za pomocą shavera mogą obejmować:
- ciężkie choroby serca,
- niekontrolowane nadciśnienie,
- niektóre schorzenia krwi, które zwiększają ryzyko krwawienia,
Rekonwalescencja po operacji
Po operacji ważne jest stosowanie się do zaleceń dotyczących opieki pooperacyjnej, takich jak unikanie wysiłku fizycznego, regularne płukanie nosa solą fizjologiczną oraz stosowanie przepisanych leków. Proces rekonwalescencji trwa zwykle kilka tygodni, a pełne gojenie tkanek może zająć do kilku miesięcy.
Koszty i dostępność operacji
Koszt zabiegu usunięcia polipów nosa przy użyciu systemu shaver waha się w przedziale od 4000 zł (w Katowicach) do około 9700 zł (w Łodzi).
Przed podjęciem decyzji o zabiegu warto skonsultować się z lekarzem specjalistą, który oceni konieczność interwencji chirurgicznej oraz wyjaśni możliwe ryzyka i korzyści związane z operacją.
Źródła:
- Agnieszka Padjas, "Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych", Medycyna Praktyczna, 2017
- Mayo Clinic Staff, "Chronic sinusitis - Diagnosis & treatment", Mayo Clinic, 2023
- Whitney W. Stevens i inni, "Chronic Rhinosinusitis", The New England Journal of Medicine, 2022
- Saad Algahtani, Abdullah Alhajlah, Abdullah I Abuharb i inni, "outcomes of Functional Endoscopic Sinus Surgery in Chronic Rhinosinusitis: A Systematic Review and Meta-Analysis" (pmc.ncbi.nlm.nih.gov), Cureus., 16(2), 2024