TURBT - elektroresekcja guza pęcherza moczowego

Elektroresekcja guza pęcherza moczowego (ang. Transurethral Resection of Bladder Tumor – TURBT) jest zabiegiem endoskopowym polegającym na wycięciu najczęściej zmiany nowotworowej pęcherza moczowego. W przypadku powierzchownego raka pęcherza moczowego TURBT jest metodą leczenia stosowaną z wyboru.

Rak pęcherza moczowego – przyczyny i czynniki ryzyka

Rak pęcherza moczowego jest zazwyczaj nowotworem, który w 90% powstaje z nabłonka przejściowego dróg moczowych. Nowotwór płaskonabłonkowy pęcherza obejmuje ok. 8%, natomiast gruczołowy ok. 2% przypadków.

Etiologia schorzenia nie jest jednoznacznie znana. Wśród przyczyn mających wpływ na rozwój choroby ważny czynnik stanowią zaburzenia genetyczne, a dokładnie mutacje genu supresorowego p53. Podwyższone ryzyko zachorowania na raka pęcherza moczowego występuje u palaczy tytoniu. Potwierdzają to badania, według których u co najmniej połowy chorych nowotwór jest powiązany z paleniem tytoniu.

Innymi czynnikami, które mogą predysponować do raka pęcherza moczowego, jest zatrudnienie w przemyśle chemicznym, skórzanym, gumowym, jak również wykonywanie zawodu mechanika, fryzjera czy drukarza. Dodatkowo wpływ może mieć stosowanie leków, a dokładnie fenacetyny i cyklofosfamidu, oraz napromienianie miednicy.

Najważniejsze czynniki ryzyka raka pęcherza:

• palenie tytoniu,
• narażenie zawodowe na substancje chemiczne,
• stosowanie niektórych leków (np. fenacetyny, cyklofosfamidu),
• radioterapia miednicy,
• predyspozycje genetyczne (mutacje TP53, FGFR3, RB1).

Czynniki środowiskowe i uwarunkowania genetyczne

Istotnym czynnikiem ryzyka jest narażenie na związki chemiczne, zwłaszcza aromatyczne aminy stosowane w przemyśle. Przewlekła ekspozycja na te substancje może powodować kumulację mutacji w komórkach nabłonka urotelialnego.

Coraz więcej badań wskazuje na znaczenie predyspozycji genetycznych w patogenezie raka pęcherza. Wykrycie mutacji w genach TP53, FGFR3 lub RB1 może wskazywać na wyższe ryzyko rozwoju agresywnych postaci choroby.

Epidemiologia i znaczenie w populacji

Rak pęcherza moczowego jest czwartym co do częstości nowotworem występującym u mężczyzn. W Polsce jest jednym z częściej diagnozowanych nowotworów złośliwych dróg moczowych, stanowiącym ok. 3%. Liczba zachorowań rośnie z wiekiem i aż trzykrotnie częściej dotyczy mężczyzn, ale zauważalna jest tendencja wzrostowa u kobiet.

Według statystyk Krajowego Rejestru Nowotworów średnia zgonów w Polsce wśród mężczyzn jest wyższa niż w krajach Unii Europejskiej o około 50%.

Znaczenie wczesnego wykrycia

Przyczyny są często związane ze zbyt późnym podjęciem leczenia, o czym na portalu pulsmedycyny.pl mówi lekarz urolog Piotr Maciukiewicz: Kiedy pytamy pacjenta, czy stwierdzono u niego już kiedyś krew w moczu, często mówi, że tak, ale nie przywiązywał do tego większej uwagi.

Ponadto, jak podkreśla specjalista urolog dr Marek Wyczółkowski: Pacjentów stale przybywa, ale nie rośnie świadomość zagrożenia, o którym zresztą mówi się stanowczo za mało.

Zabieg TURBT – przebieg i zastosowanie

Jedynym skutecznym leczeniem guzów pęcherza moczowego jest zabieg chirurgiczny. Najczęściej rozpoznawany jest nowotwór powierzchowny – stanowi około 80% przypadków i obejmuje brodawczaka ograniczonego do błony śluzowej, raka śródnabłonkowego oraz raka naciekającego błonę podśluzową. U takich pacjentów przeprowadzana jest elektroresekcja guza pęcherza.

Zabieg elektroresekcji guza pęcherza moczowego ma założenie lecznicze oraz diagnostyczne. TURBT jest wykonywany w celu całkowitego usunięcia guza oraz przekazania dobrego jakościowo wycinka zmiany do oceny mikroskopowej.

Procedura wykonywana jest przez lekarza specjalistę z dziedziny urologii. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym. Długość zabiegu jest uzależniona od wielkości oraz ilości guzów i może trwać od kilkunastu minut do ponad godziny.

Zabieg wykonywany jest za pomocą specjalnego narzędzia – resektoskopu – przez cewkę moczową. Urolog wycina nieprawidłowe tkanki. Po zabiegu do pęcherza moczowego zakładany jest cewnik Foley'a. Pacjent opuszcza oddział zazwyczaj w ciągu 2–3 dni. TURBT stanowi pierwszy etap terapii w przypadku podejrzenia raka pęcherza moczowego. Poddanie badaniu histopatologicznemu tkanki guza pozwala rozpoznać nowotwór pęcherza moczowego, określić jego typ, stopień zaawansowania oraz ocenić głębokość nacieku ściany.

Rokowanie i leczenie po TURBT

Zabieg elektroresekcji guza pęcherza moczowego jest najbardziej skuteczny w przypadku małych, pojedynczych zmian, dlatego istotna jest wczesna diagnoza schorzenia. Niestety charakterystyczną cechą raka pęcherza moczowego jest skłonność do nawrotów, dlatego część pacjentów będzie wymagać ponownego zabiegu lub też wdrożenia bardziej radykalnego leczenia. U pacjentów w zaawansowanym stadium choroby (T2, T3, T4a) stosowane jest leczenie radykalne.

Najczęstsze metody leczenia nawrotowego raka pęcherza:

• powtórny zabieg TURBT,
• terapia dopęcherzowa (BCG),
• immunoterapia z użyciem PD-1, PD-L1,
• terapie celowane w zaawansowanych przypadkach.

W ostatnich latach trwają intensywne badania nad terapią celowaną i immunoterapią ogólnoustrojową, takich jak inhibitory punktów kontrolnych (np. PD-1, PD-L1), u pacjentów z zaawansowaną postacią raka pęcherza. Wyniki niektórych badań klinicznych, opublikowane po 2023 roku, pokazują, że u wybranej grupy pacjentów tego typu leczenie może wydłużać przeżycie i poprawiać jakość życia.

Kontrola i diagnostyka po TURBT

Po zabiegu TURBT kluczowe jest odpowiednie monitorowanie pacjenta. Standardem jest wykonywanie regularnych badań kontrolnych, w tym cystoskopii co 3 do 6 miesięcy przez pierwsze 2 lata, a następnie rzadziej – w zależności od ryzyka nawrotu. W przypadkach o wysokim ryzyku nawrotu, kontrolne badania mogą być zalecane częściej.

W niektórych przypadkach wskazane jest wykonanie drugiego zabiegu TURBT (tzw. re-TURBT), szczególnie jeśli pierwsze usunięcie guza było niepełne lub jeśli zmiana była duża i naciekała w głąb ściany pęcherza. Re-TURBT zwiększa dokładność oceny histopatologicznej oraz może poprawić skuteczność dalszego leczenia.

Dodatkowo stosowane są badania obrazowe takie jak tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy, szczególnie w przypadkach bardziej zaawansowanych lub podejrzenia przerzutów.