Onkologia

Czym zajmuje się onkologia i jakie choroby obejmuje?

Onkologia zajmuje się rozpoznawaniem, leczeniem i profilaktyką chorób nowotworowych, które powstają na skutek nieprawidłowego podziału komórek. Schorzenia te mogą mieć charakter łagodny lub złośliwy, a ich rozwój zależy m.in. od genetyki, trybu życia i czynników środowiskowych.

Onkologia nie ogranicza się jedynie do leczenia. Jej istotnym obszarem jest profilaktyka, w tym edukacja zdrowotna oraz działania mające na celu zmniejszenie ryzyka zachorowania. Do najważniejszych czynników ryzyka należy palenie tytoniu, spożycie alkoholu, nieprawidłowa dieta oraz ekspozycja na promieniowanie UV.

W leczeniu nowotworów uczestniczą różni specjaliści:

• onkolog kliniczny – prowadzi terapię przeciwnowotworową poza interwencjami chirurgicznymi;
• chirurg onkologiczny – wykonuje operacje usunięcia guzów oraz innych zmian nowotworowych;
• radioterapeuta – odpowiada za zaplanowanie i prowadzenie terapii promieniowaniem.

Leczeniu podlegają m.in.: nowotwory piersi, jajników, szyjki macicy, prostaty, jąder, skóry, mózgu, jelita grubego, wątroby, żołądka i przełyku. Lista jest długa i obejmuje zarówno nowotwory lite, jak i układowe.

Kiedy warto udać się do onkologa? Objawy, które mogą sugerować nowotwór

Objawy nowotworów są zróżnicowane i zależą od ich umiejscowienia oraz stopnia zaawansowania.

Do najczęstszych sygnałów, które powinny skłonić do konsultacji onkologicznej, należy:

• zmiana wyglądu znamion lub wycieki z nich,
• pojawienie się narośli, guzów, niepokojących zmian skórnych,
• krwioplucie, krwiomocz, krew w stolcu,
• chrypka, przewlekły kaszel, trudności z połykaniem,
• nagłe krwawienia międzymiesiączkowe lub po menopauzie,
• powiększenie jąder, ich bolesność lub asymetria,
• trudno gojące się rany i owrzodzenia,
• przewlekła gorączka, dreszcze, nocne poty,
• nieuzasadniona utrata masy ciała i zmęczenie,
• zaburzenia neurologiczne – drgawki, senność, bezsenność.

Diagnostyka onkologiczna – jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu raka?

Diagnostyka onkologiczna opiera się na objawach klinicznych, ale najważniejszą rolę odgrywają badania obrazowe i laboratoryjne.

Do najczęściej wykorzystywanych badań należy:

• USG – podstawowe, nieinwazyjne badanie obrazowe;
• tomografia komputerowa (TK) – pozwala na ocenę lokalizacji i rozległości zmian;
• rezonans magnetyczny (MRI) – stosowany w diagnostyce zmian w mózgu, kręgosłupie czy miednicy;
• PET-CT – zaawansowane badanie wykrywające zmiany nowotworowe na poziomie metabolicznym;
• biopsja i badanie histopatologiczne – pozwala jednoznacznie stwierdzić obecność komórek nowotworowych.

Jakie zabiegi stosuje się w leczeniu onkologicznym?

Leczenie onkologiczne to proces wieloetapowy i indywidualnie dopasowany do pacjenta. W zależności od rodzaju nowotworu, jego lokalizacji, stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia chorego lekarz onkolog podejmuje decyzję o rodzaju terapii oraz kolejnych krokach leczenia. Kluczowe znaczenie mają nie tylko metody farmakologiczne, takie jak chemioterapia czy immunoterapia, ale również zabiegi chirurgiczne, które często stanowią fundament terapii nowotworowej.

Zabiegi onkologiczne mogą mieć różne cele – nie tylko usunięcie nowotworu, ale również poprawę komfortu życia chorego, ograniczenie objawów czy przygotowanie do dalszej terapii (np. radioterapii). Onkolog planuje przebieg leczenia w sposób kompleksowy, a często współpracuje z innymi specjalistami – chirurgiem, radioterapeutą, anestezjologiem, a nawet psychoonkologiem.

Do najczęściej stosowanych metod leczenia zaliczamy:

• zabiegi chirurgiczne – mają na celu usunięcie guza, zmniejszenie jego objętości lub wykonanie operacji wspomagających; mogą być radykalne, oszczędzające, paliatywne lub rekonstrukcyjne;
• radioterapię – wykorzystuje promieniowanie jonizujące do niszczenia komórek nowotworowych; może być stosowana samodzielnie lub jako uzupełnienie innych metod;
• chemioterapię oraz inne metody farmakoterapii – w tym leczenie celowane, hormonalne lub immunologiczne – które działają ogólnoustrojowo, niszcząc komórki nowotworowe w całym organizmie; ich przebieg i dawkowanie są precyzyjnie zaplanowane;
• zabiegi wspomagające – polegają m.in. na zakładaniu portów naczyniowych, usuwaniu zmian resztkowych lub łagodzeniu skutków terapii.

Skuteczność leczenia nowotworów zależy nie tylko od jakości samych procedur, ale też od precyzyjnego zaplanowania ich kolejności i wzajemnego oddziaływania. Każdy zabieg chirurgiczny lub interwencja medyczna musi być osadzona w kontekście całego procesu terapeutycznego – tylko wtedy przynosi oczekiwane efekty.

Operacyjne usuwanie guzów – na czym polega?

Onkologiczne leczenie operacyjne może przybierać różne formy – od drobnych, miejscowych zabiegów diagnostycznych, przez procedury oszczędzające narządy, aż po radykalne usunięcia całych struktur anatomicznych. Istnieją również operacje łagodzące objawy i poprawiające komfort życia pacjenta.

Współczesna onkologia wyróżnia kilka głównych rodzajów operacji.

Operacje diagnostyczne i zapobiegawcze

Zabiegi tego typu mają na celu potwierdzenie diagnozy lub zapobieganie rozwojowi nowotworu poprzez usunięcie tkanek zagrożonych przemianą nowotworową. Klasycznym przykładem operacji zapobiegawczej jest usunięcie tarczycy u nosicieli genu RET odpowiedzialnego za rozwój raka rdzeniastego tarczycy. Innym przykładem może być wycięcie jelita grubego w przypadku rodzinnej polipowatości czy usunięcie znamienia w celu niedopuszczenia do jego przemiany w czerniaka.

Operacje diagnostyczne, np. biopsje chirurgiczne, mogą być przeprowadzone w sposób umożliwiający jednoczesne leczenie – jeśli po analizie histopatologicznej okazuje się, że usunięta zmiana miała charakter przedrakowy lub przedinwazyjny.

Operacje oszczędzające

To zabiegi, których celem jest skuteczne usunięcie zmiany nowotworowej przy jednoczesnym zachowaniu jak największej ilości zdrowej tkanki. Operacje te pozwalają na zachowanie funkcji narządu i często są częścią leczenia skojarzonego – uzupełnianego radioterapią lub leczeniem farmakologicznym. Przykładem może być resekcja odbytnicy z zachowaniem zwieraczy, operacje zachowujące narząd rodny w leczeniu wczesnych postaci raka szyjki macicy, a także leczenie nowotworów piersi, w których możliwe jest pozostawienie gruczołu i uniknięcie mastektomii. Jedną z takich procedur jest operacja węzła wartowniczego, dzięki której możliwe jest uniknięcie całkowitego usunięcia węzłów chłonnych pachy.

Operacje radykalne

Zabiegi radykalne polegają na całkowitym usunięciu narządu objętego nowotworem wraz z marginesem zdrowych tkanek oraz układem chłonnym, jeśli jest to konieczne. Tego rodzaju operacje są nadal powszechnie stosowane, szczególnie w przypadkach nowotworów zaawansowanych. Klasycznym przykładem jest mastektomia według Halsteda – obejmująca usunięcie gruczołu piersiowego, skóry, mięśni piersiowych oraz pachowych węzłów chłonnych. Radykalne leczenie chirurgiczne obejmuje również zabiegi takie jak amputacja odbytnicy, całkowite usunięcie żołądka, resekcja języka, krtani czy dna jamy ustnej wraz z węzłami chłonnymi.

Leczenie łagodzące (paliatywne)

Operacje paliatywne są przeprowadzane w sytuacjach, gdy leczenie radykalne nie jest możliwe – np. z powodu rozsiewu choroby nowotworowej – ale możliwe jest złagodzenie objawów i poprawa jakości życia chorego. Zabiegi te obejmują m.in. usunięcie owrzodziałych, krwawiących guzów, zespolenie patologicznie złamanej kości, usunięcie guza ośrodkowego układu nerwowego dającego objawy uciskowe czy założenie przetoki jelitowej w przypadku niedrożności przewodu pokarmowego. Ich celem jest zniesienie bólu, zahamowanie przykrych objawów, ułatwienie odżywiania oraz poprawa codziennego funkcjonowania pacjenta.

Zabiegi odtwórcze i rekonstrukcyjne

Zabiegi rekonstrukcyjne przeprowadza się po leczeniu chirurgicznym w celu przywrócenia estetyki i funkcji operowanej okolicy. Najczęściej wykonywane są po zabiegach radykalnych – np. po mastektomii – ale także w ramach leczenia oszczędzającego. Rekonstrukcja może być przeprowadzona z użyciem tkanek własnych chorego, materiałów syntetycznych lub metod mieszanych. W ostatnich latach chirurgia odtwórcza korzysta z technik mikrochirurgii naczyniowej – co umożliwia bardzo precyzyjne przeszczepianie płatów skórno-mięśniowych i uzyskanie dobrych efektów kosmetycznych. W niektórych przypadkach stosuje się tzw. ekspandery tkanek – czyli specjalne zbiorniki z tworzywa sztucznego, które są stopniowo wypełniane płynem, aby rozciągnąć skórę i przygotować ją do rekonstrukcji.

Operacje wspomagające

Do tej kategorii zaliczamy zabiegi, które nie mają na celu bezpośredniego leczenia guza, lecz wspierają cały proces terapii. Przykładem jest usunięcie jajników w hormonoterapii ablacyjnej czy założenie prowadnic do podania wysokich dawek promieniowania w miejsce po usuniętym guzie. Operacje wspomagające mogą również obejmować procedury umożliwiające stosowanie nowoczesnych technik, takich jak laserowe niszczenie mikroognisk raka piersi czy skóry, zakładanie cewników naczyniowych do chemioterapii lub wykonywanie zabiegów endoskopowych w przewodzie pokarmowym. Współczesna chirurgia onkologiczna korzysta również z innowacyjnych metod, takich jak śródoperacyjna radioterapia, krioterapia czy termoablacja. W wybranych ośrodkach stosowane są także roboty chirurgiczne, których precyzja i powtarzalność ruchów przewyższają możliwości manualne człowieka.

Zabiegi wspomagające chemioterapię i radioterapię

Leczenie onkologiczne to skomplikowany proces, w którym skuteczność terapii zależy nie tylko od zastosowanych metod, ale również od ich sekwencji, dokładności i wzajemnego uzupełniania się. Dlatego ogromne znaczenie mają zabiegi wspomagające, które umożliwiają bezpieczne i efektywne przeprowadzenie zaplanowanej chemioterapii lub radioterapii.

Przykłady zabiegów wspomagających:

• zakładanie cewników centralnych i portów naczyniowych – ułatwiają podawanie leków cytostatycznych, szczególnie w długotrwałej chemioterapii;
• usuwanie pozostałości guza po leczeniu systemowym – w celu zapobiegania nawrotom choroby;
• zakładanie przetok odżywczych – przy niedrożności przewodu pokarmowego;
• stabilizacja złamań patologicznych – przy przerzutach do kości;
• cementoplastyka kręgów – w celu złagodzenia bólu przy zmianach osteolitycznych;
• zabiegi laserowe lub endoskopowe – w przypadkach guzów przewodu pokarmowego.

Brak odpowiedniego przygotowania chorego do leczenia może skutkować koniecznością przerwania terapii. Dlatego tak istotna jest wstępna ocena stanu pacjenta oraz profilaktyczne działania zapobiegające powikłaniom – jak np. leczenie żywieniowe, zabezpieczenie przeciw infekcjom czy farmakologiczne przeciwdziałanie nudnościom i wymiotom.

Jak umówić się na konsultację onkologiczną?

Jeśli potrzebujesz porady onkologa lub szukasz miejsca, w którym wykonasz badania bądź zabieg, skorzystaj z portalu kliniki.pl. Dzięki naszej wyszukiwarce szybko znajdziesz sprawdzone placówki i doświadczonych specjalistów w Twojej okolicy – z możliwością wygodnego umówienia wizyty online lub telefonicznie.