Leczenie metatarsalgii

Co to jest metatarsalgia i jakie są jej przyczyny?

Metatarsalgia to ból zlokalizowany w środkowej części przodostopia, najczęściej pod głowami II–IV kości śródstopia, spowodowany zaburzeniem równowagi obciążeniowej stopy.

Do najczęstszych przyczyn metatarsalgii należy niewydolność I promienia stopy, który z różnych powodów nie uczestniczy w prawidłowym przenoszeniu ciężaru ciała. Zmniejszona funkcja tej części stopy skutkuje nadmiernym obciążeniem kolejnych głów kości śródstopia – najczęściej drugiej i trzeciej. Do deformacji, które prowadzą do tego stanu, zalicza się m.in. paluch koślawy, sztywny paluch, stopę płasko-koślawą oraz konstytucyjne skrócenie I promienia.

Etiologia metatarsalgii może być bardzo zróżnicowana, dlatego przyczyny schorzenia dzieli się na trzy główne grupy:

• pierwotne – np. wrodzone zaburzenia długości kości śródstopia, zwiększenie łuku podłużnego stopy, szpotawość I promienia, skrócenie ścięgna piętowego;
• wtórne – zmiany zapalne w obrębie stawów MTP, jak w reumatoidalnym zapaleniu stawów czy dnie moczanowej, a także jałowa martwica głowy kości śródstopia (choroba Freiberg-Köhlera) i nerwiak Mortona;
• jatrogenne – będące powikłaniem zabiegów chirurgicznych, np. nadmiernego skrócenia I kości śródstopia podczas operacji palucha koślawego czy artroplastyki.

Czy metatarsalgia może współistnieć z innymi deformacjami stopy?

Tak – bardzo często metatarsalgia występuje jako objaw wtórny innych deformacji, takich jak:

• paluch koślawy,
• paluch sztywny,
• młoteczkowatość palców,
• płaskostopie poprzeczne lub podłużne.

W takim przypadku ból w przodostopiu nie jest izolowanym problemem, lecz skutkiem zmienionych sił biomechanicznych działających na stopę.

Jak rozpoznać objawy metatarsalgii?

Metatarsalgia objawia się przede wszystkim bólem zlokalizowanym w okolicy przodostopia, nasilającym się przy obciążeniu – szczególnie w trakcie chodzenia lub długiego stania.

U części pacjentów może dojść do podrażnienia nerwu między palcami – tzw. metatarsalgii Mortona, co powoduje piekący ból i uczucie rozpierania. Dolegliwości są często nasilone u osób starszych, ze względu na zanik poduszki tłuszczowej pod przodostopiem, a także u osób stosujących steroidoterapię.

Rozpoznanie metatarsalgii opiera się na dokładnej analizie biomechaniki chodu oraz obserwacji stopy w pozycji stojącej i podczas ruchu. Kluczowe znaczenie ma również ocena napięcia i długości mięśni podudzia – w tym wykonanie testu Silfverskiolda w celu określenia skrócenia mięśnia brzuchatego łydki.

Kiedy zgłosić się do lekarza z bólem śródstopia?

Do specjalisty warto udać się, gdy ból w śródstopiu utrzymuje się przez kilka tygodni, nasila się przy chodzeniu lub uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Niepokojącymi sygnałami są również drętwienie palców, uczucie rozpierania w bucie oraz deformacje stopy.

Jak leczyć metatarsalgię?

Podstawą leczenia metatarsalgii jest leczenie zachowawcze – odpowiednio dobrane ćwiczenia, zmiana obuwia i fizjoterapia. Dopiero w przypadku braku poprawy rozważa się leczenie operacyjne.

Na pierwszym etapie terapii zaleca się:

• modyfikację obuwia (szeroki przód, miękka podeszwa, brak obcasa),
• stosowanie ortez i wkładek wspierających łuk poprzeczny,
• wdrożenie fizjoterapii ukierunkowanej na rozciąganie mięśnia trójgłowego łydki,
• unikanie przeciążeń i długiego stania.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, wskazane może być leczenie operacyjne. Jego celem jest przywrócenie równomiernego rozkładu nacisku w obrębie przodostopia.

W zależności od potrzeb stosuje się:

• osteotomie dystalne (np. Weila),
• osteotomie trzonu (np. Hellala),
• osteotomie podstawy (np. BRT),
• DMMO – małoinwazyjna osteotomia przezskórna,
• operacje korekcyjne współistniejących deformacji (paluch koślawy, sztywny paluch),
• leczenie nerwiaka Mortona.

Warto pamiętać, że skuteczność leczenia zachowawczego w dużym stopniu zależy od konsekwencji pacjenta. Nieregularne noszenie wkładek, pomijanie ćwiczeń czy kontynuowanie noszenia niewłaściwego obuwia może prowadzić do braku poprawy mimo dobrze dobranej terapii. Dlatego edukacja pacjenta na temat przyczyn dolegliwości oraz codziennych nawyków ma kluczowe znaczenie w procesie leczenia.

Domowe sposoby na metatarsalgię – ćwiczenia na ból śródstopia

W warunkach domowych warto stosować okłady z lodu lub żele chłodzące na bolesne miejsce. Skuteczne są również kąpiele naprzemienne – raz w zimnej, raz w ciepłej wodzie.

Dodatkowo:

• dbaj o odpowiednie obuwie,
• unikaj butów na wysokim obcasie i wąskich czubków,
• usuń odciski i modzele w gabinecie podologicznym.

Domowa profilaktyka bólu przodostopia może też obejmować prostą automasaż stopy – np. przy użyciu piłeczki tenisowej, silikonowego rollera lub butelki z wodą. Delikatny masaż tkanek miękkich po stronie podeszwowej poprawia ukrwienie, zmniejsza napięcie powięzi i działa przeciwbólowo. Takie działania nie zastąpią rehabilitacji, ale mogą stanowić ważne uzupełnienie codziennej rutyny.

Wkładki ortopedyczne w przypadku metatarsalgii

Wkładki ortopedyczne stanowią kluczowy element terapii, szczególnie u osób, które nie mogą zrezygnować z twardego obuwia lub obcasów.

Ich działanie polega na:

• odciążeniu głów kości śródstopia,
• poprawie ustawienia biomechanicznego stopy,
• wsparciu łuku poprzecznego i podłużnego,
• korekcji pronacji lub supinacji.

Wkładki powinny być wykonane indywidualnie – najlepiej na podstawie badania stóp w warunkach obciążenia. Gotowe wkładki dostępne w sklepach mogą przynieść ulgę tylko częściowo, szczególnie jeśli nie uwzględniają konkretnych deformacji. W niektórych przypadkach warto zastosować wkładki z pelotą metatarsalną, która wspiera łuk poprzeczny stopy i zmniejsza nacisk pod głowami II–IV kości śródstopia.

Fizjoterapia przy metatarsalgii – kiedy warto z niej skorzystać?

Z fizjoterapii warto skorzystać już przy pierwszych objawach bólu w przodostopiu, a także po zabiegu operacyjnym – w celu przyspieszenia regeneracji i zapobiegania nawrotom.

Najczęściej zalecane techniki fizjoterapeutyczne:

• rozciąganie i zginanie palców,
• rolowanie stopy na piłeczce lub butelce,
• aktywacja mięśni głębokich stopy,
• terapia manualna tkanek miękkich,
• ćwiczenia równoważne i proprioceptywne.

Fizjoterapeuci coraz częściej stosują także techniki terapii manualnej, ukierunkowane na rozluźnienie tkanek głębokich oraz poprawę przesuwalności nerwów w obrębie stopy. Mobilizacja stawów śródstopno-paliczkowych, rozciąganie powięzi podeszwowej czy techniki neuromobilizacji są stosowane jako uzupełnienie ćwiczeń aktywnych, szczególnie w przewlekłych postaciach metatarsalgii. Tego typu działania pomagają nie tylko w redukcji bólu, ale też w odzyskaniu prawidłowej funkcji stopy.

Jak zapobiegać nawrotom metatarsalgii?

Zapobieganie metatarsalgii wymaga kompleksowego podejścia – zarówno w codziennej aktywności, jak i w profilaktyce długoterminowej.

Zasady profilaktyki:

• stosowanie odpowiedniego obuwia – najlepiej z szerokim przodem i amortyzującą podeszwą,
• korzystanie z indywidualnie dopasowanych wkładek ortopedycznych,
• regularne wykonywanie ćwiczeń rozciągających mięsień trójgłowy łydki,
• utrzymanie prawidłowej masy ciała,
• unikanie długiego stania i przeciążania stóp,
• kontrola ewentualnych deformacji stopy przez ortopedę.

Kluczowym elementem profilaktyki jest regularna kontrola stanu stóp – zarówno pod kątem ewentualnych deformacji, jak i kondycji skóry czy obecności modzeli. Osoby z nawracającymi dolegliwościami powinny raz na jakiś czas korzystać z konsultacji fizjoterapeutycznej lub ortopedycznej, aby skorygować ewentualne błędy w nawykach ruchowych. Długofalowo pozwala to uniknąć konieczności leczenia operacyjnego.