Co to jest USG prenatalne i na czym polega badanie?

USG prenatalne to specjalistyczne badanie ultrasonograficzne przeprowadzane w trakcie ciąży, którego głównym celem jest ocena rozwoju płodu oraz wczesne wykrycie ewentualnych wad wrodzonych i zaburzeń genetycznych.

W trakcie badania lekarz ocenia nie tylko ogólną budowę anatomiczną dziecka, ale także funkcjonowanie jego narządów wewnętrznych oraz ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. W zależności od momentu ciąży uwzględniane są inne wskaźniki – w pierwszym trymestrze kluczowe są pomiary przezierności karkowej i kości nosowej, natomiast w drugim i trzecim trymestrze większy nacisk kładzie się na ocenę organów wewnętrznych, kończyn i dynamiki wzrostu.

Warto wiedzieć: USG prenatalne jest badaniem nieinwazyjnym, bezbolesnym i niewymagającym specjalnego przygotowania. Wykonywane jest sondą przezbrzuszną lub – w przypadku wczesnej ciąży – sondą dopochwową.

Pamiętaj: Oprócz klasycznego USG w diagnostyce prenatalnej wykorzystuje się też inne nieinwazyjne testy, jak PAPP-A czy badania wolnego DNA płodowego (np. NIFTY). Dla pełniejszej oceny stanu zdrowia płodu często łączy się różne metody diagnostyczne.

Jakie są rodzaje badań prenatalnych?

Badania prenatalne dzielą się na dwie podstawowe grupy – nieinwazyjne i inwazyjne.

  • Nieinwazyjne badania prenatalne:
    • USG I trymestru (genetyczne): wykonywane między 11. a 14. tygodniem ciąży; często łączone z testem PAPP-A;
    • USG II trymestru (połówkowe): przeprowadzane między 18. a 22. tygodniem;
    • USG III trymestru: realizowane w przedziale 28–32 tydzień ciąży;
    • testy NIPT (np. NIFTY, SANCO): oceniają ryzyko chorób genetycznych poprzez analizę wolnego DNA płodu z krwi matki; można je wykonać już po 10. tygodniu.
  • Inwazyjne badania prenatalne (wykonywane tylko ze wskazań medycznych):
    • amniopunkcja,
    • biopsja kosmówki,
    • kordocenteza.
Uwaga: Inwazyjne metody diagnozy są stosowane tylko w przypadkach podwyższonego ryzyka i zawsze po wcześniejszej analizie wyników testów nieinwazyjnych.

Po co wykonuje się USG prenatalne?

Kobieta w ciąży i partner po badaniu USG 4D w pozycji leżącej na łóżku szpitalnym

Celem wykonania USG prenatalnego jest szczegółowa ocena stanu zdrowia i rozwoju płodu oraz identyfikacja ewentualnych nieprawidłowości.

Podczas badania lekarz sprawdza m.in.:

  • wiek ciąży na podstawie pomiaru CRL (długości ciemieniowo-siedzeniowej),
  • strukturę i funkcjonowanie narządów wewnętrznych,
  • budowę anatomiczną kończyn, głowy i tułowia,
  • przezierność karkową i kość nosową,
  • dynamikę ruchów płodu,
  • położenie i wygląd łożyska.
Ważne: Dzięki regularnemu wykonywaniu USG możliwa jest nie tylko ocena bieżącego stanu płodu, ale również szybka reakcja w przypadku wykrycia potencjalnych zagrożeń.

Co wykrywa USG prenatalne? Jakie wady i nieprawidłowości można zdiagnozować?

USG prenatalne umożliwia wykrycie wielu wad genetycznych i rozwojowych już w życiu płodowym.

Do najczęstszych rozpoznawanych nieprawidłowości należy:

  • zespół Downa,
  • zespół Edwardsa,
  • zespół Patau,
  • zespół Turnera,
  • zespół Klinefeltera,
  • mukowiscydoza,
  • hemofilia,
  • fenyloketonuria,
  • rdzeniowy zanik mięśni (SMA),
  • wrodzona łamliwość kości,
  • dystrofia mięśniowa.
Warto wiedzieć: Nie wszystkie wymienione choroby można potwierdzić wyłącznie na podstawie USG. Badanie to wskazuje jedynie na możliwość wystąpienia nieprawidłowości – dalsza diagnostyka opiera się na testach genetycznych lub inwazyjnych.

Kiedy wykonuje się USG w ciąży?

USG prenatalne wykonuje się trzy razy w trakcie ciąży, w ściśle określonych przedziałach czasowych:

  • USG I trymestru: 11–14 tydzień – najważniejsze dla oceny przezierności karkowej i długości CRL;
  • USG II trymestru: 18–22 tydzień – tzw. połówkowe, najbardziej szczegółowe;
  • USG III trymestru: 28–32 tydzień – ocena wzrastania płodu i lokalizacji łożyska.
Pamiętaj: Pominięcie któregokolwiek z tych terminów może utrudnić prawidłową ocenę niektórych parametrów, zwłaszcza wczesnych oznak wad genetycznych.

Czy USG prenatalne jest bezpieczne dla dziecka?

USG prenatalne jest badaniem nieinwazyjnym i w pełni bezpiecznym dla płodu oraz matki. Nie powoduje żadnych uszkodzeń tkanek ani nie ingeruje w środowisko wewnątrzmaciczne.

Uwaga: Inwazyjne metody diagnostyczne wykonuje się wyłącznie w przypadkach medycznych, po wcześniejszym wykryciu nieprawidłowości w badaniach nieinwazyjnych.

USG genetyczne a USG prenatalne – czym się różnią?

Kobieta w ciąży oglądająca badanie ultrasonograficzne swojego dziecka

USG genetyczne to szczególny rodzaj USG prenatalnego, wykonywany między 11. a 14. tygodniem ciąży, który koncentruje się na wykrywaniu cech mogących świadczyć o wadach genetycznych.

Najważniejsze elementy analizy w USG genetycznym to:

  • przezierność karkowa (NT),
  • obecność i długość kości nosowej,
  • długość CRL,
  • przepływ w przewodzie żylnym i zastawce trójdzielnej.
Pamiętaj: USG genetyczne trwa dłużej niż standardowe badanie i powinno być przeprowadzane przez doświadczonego specjalistę. Dostarcza bardziej szczegółowych danych niż klasyczne USG.

Czy USG 3D i 4D to też badania prenatalne?

USG 3D i 4D są nowoczesnymi formami badań ultrasonograficznych, które pozwalają na szczegółową wizualizację płodu — zarówno pod kątem anatomicznym, jak i zachowania dziecka w czasie rzeczywistym (USG 4D).

Cechy USG 3D i 4D:

  • dokładniejsza ocena twarzoczaszki, kończyn, cewy nerwowej,
  • możliwość obserwacji ruchów dziecka,
  • wizualizacja wyglądu dziecka dla rodziców.
Warto wiedzieć: USG 4D umożliwia nagranie filmu z badania, co bywa wyjątkową pamiątką dla rodziców. Nie zastępuje ono jednak klasycznego badania USG – stanowi jego uzupełnienie.

Jak przygotować się do USG prenatalnego?

USG prenatalne nie wymaga specjalnego przygotowania. Zaleca się jednak, aby pacjentka zgłosiła się na badanie z pustym pęcherzem – poprawia to komfort.

Zalecenia przed badaniem:

  • zabierz wyniki poprzednich badań oraz kartę ciąży,
  • załóż wygodne ubranie umożliwiające łatwy dostęp do brzucha.

Badanie może być wykonane przez powłoki brzuszne lub dopochwowo, w zależności od wieku ciąży.

Ważne: Terminy USG prenatalnego są ściśle określone i mają znaczenie diagnostyczne – nie warto ich przekraczać.

Czy badania prenatalne są refundowane przez NFZ?

Lekarz wykonujący badanie USG w pierwszym trymestrze ciąży

Diagnostyka prenatalna jest dostępna bezpłatnie w ramach Programu Badań Prenatalnych finansowanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Umożliwia on wykonanie zarówno testów przesiewowych, jak i – przy wskazaniach – pogłębionej diagnostyki.

W ramach programu NFZ wykonasz:

  • USG I i II trymestru,
  • badania biochemiczne (PAPP-A, hCG, AFP),
  • konsultacje genetyczne,
  • inwazyjne badania genetyczne (jeśli są wskazania).

Kto może skorzystać z programu?

  • Każda kobieta w ciąży, która otrzyma skierowanie od lekarza prowadzącego.
  • Pacjentki spełniające przynajmniej jedno kryterium ryzyka (np. wiek powyżej 35 lat, nieprawidłowy wynik wcześniejszego badania).
Uwaga: Na wizytę należy zabrać: skierowanie, wyniki badań, dokument tożsamości. Diagnostyka może być realizowana w poradniach współpracujących z NFZ.

Ile kosztuje USG prenatalne prywatnie?

Na podstawie zgromadzonych przez nas danych średnia cena za USG prenatalne wynosi 333 zł, przy czym najniższa cena to 120 zł, natomiast najwyższa – 450 zł. Koszt może być wyższy w przypadku USG genetycznego, USG 3D/4D czy badania z pełną dokumentacją zdjęciową lub nagraniem. Warto wcześniej sprawdzić, co obejmuje cena i czy wchodzi w nią np. konsultacja lekarska po badaniu.

Źródła: