Chirurgia mikrograficzna metodą Mohsa

Chirurgia mikrograficzna Mohsa cieszy się coraz większym zainteresowaniem wśród lekarzy: w latach 1995–2010 zaobserwowano wyraźnie wzrastającą popularność tej techniki wśród chirurgów w USA. W roku 1996 co 10., natomiast w 2008 r. już co 4. przypadek raka skóry operowano tą metodą. Przy ilości nowych zachorowań rzędu 3,5 mln w całych Stanach Zjednoczonych daje to ponad 800 000 zabiegów rocznie. Technika opracowana przez Mohsa jest dominującą metodą resekcji nowotworów regionu głowy i szyi, gdzie ostateczny wygląd ma największe znaczenie.

Nazwa metody bierze się od nazwiska dr Frederica E. Mohsa, który opracował ją w 1930 r. Początkowo określał ją jako "chemiochirurgię". W dniu poprzedzającym zabieg stosowano chlorek cynku w formie pasty, co powodowało wybarwienie i utrwalenie guza. Następnie specyficzna technika wycięcia i badanie wycinków pozwalało na opracowanie jego trójwymiarowej "mapy". Jednak użycie pasty wiązało się z ryzykiem martwicy zdrowych tkanek, co stanowiło poważny problem przy dalszych zabiegach rekonstrukcyjnych. Rozwój metody trwał kolejne 30 lat, a wprowadzenie techniki "świeżej tkanki", niewymagającej aplikacji chlorku cynku, wyeliminowało problem martwicy i umożliwiło wykonywanie zabiegu w ramach chirurgii jednego dnia.

Jak wygląda zabieg metodą Mohsa

Zabieg resekcji nowotworu techniką Mohsa najczęściej nie wymaga znieczulenia ogólnego. Po oznaczeniu granic guza barwnikiem jest on wycinany z odpowiednim marginesem, w zależności od ilości tkanek, które należy oszczędzić. Następnie zakładany jest opatrunek i pacjent udaje się do poczekalni. Pobrane uprzednio wycinki z brzegów zmiany są poddawane barwieniu i oglądane pod mikroskopem, aby stwierdzić, czy zawierają komórki nowotworowe. Jeżeli nie jest potrzebne dodatkowe poszerzenie wycięcia, ranę pozostawia się do gojenia przez ziarninowanie. Jeżeli jej wymiary są zbyt duże, wykonuje się zabieg rekonstrukcyjny.

Powtarzalność etapów zabiegu

Cały proces może obejmować kilka powtórzeń – każdy etap usuwania tkanek jest natychmiast analizowany, co minimalizuje ryzyko pozostawienia komórek nowotworowych. Dzięki tej technice można osiągnąć bardzo wysoką skuteczność leczenia z jednoczesnym zachowaniem jak największej ilości zdrowej skóry.

Nowoczesne technologie wspierające zabieg

Nowoczesne systemy cyfrowej mikroskopii oraz wdrażanie sztucznej inteligencji do oceny preparatów histopatologicznych stają się coraz powszechniejsze w wyspecjalizowanych ośrodkach dermatologicznych, wspierając szybszą i dokładniejszą analizę marginesów wyciętych tkanek.

Wskazania i ograniczenia chirurgii mikrograficznej

Chirurgia mikrograficzna Mohsa jest przede wszystkim stosowana w:

• nawracających nowotworach skóry (jak rak podstawnokomórkowy i rak kolczystokomórkowy),
• dużych guzach (o wymiarach >2 cm),
• zmianach o trudnych do ustalenia granicach,
• guzach zlokalizowanych w okolicy twarzy, dłoni, narządów płciowych, gdzie oszczędzanie skóry ma szczególne znaczenie.

Przeciwwskazania i kontrowersje

Przeciwwskazania obejmują cechy kliniczne guza lub ciężki stan ogólny pacjenta. Kontrowersyjne jest stosowanie chirurgii mikrograficznej w przypadku czerniaka, oraz w leczeniu stanów przedczerniakowych (np. złośliwa plama soczewicowata). Nie pozwala ona na zachowanie odpowiedniego marginesu tkanek. Niektórzy chirurdzy stosują wtedy jej modyfikację określaną jako "szeroki Mohs", w którym usuwa się więcej zdrowych tkanek.

Coraz częściej stosuje się także hybrydowe podejścia do leczenia – łączące chirurgię Mohsa z technikami obrazowania (np. dermatoskopia konfokalna) lub fotodynamiczną oceną fluorescencyjną, co umożliwia dokładniejsze planowanie cięcia i lokalizację ognisk nowotworu.

Skuteczność i bezpieczeństwo metody Mohsa

W raku podstawnokomórkowym (basal cell carcinoma) i raku kolczystokomórkowym (squamous cell carcinoma) odsetek wyleczeń sięga 90–95%. Dobre wyniki uzyskuje się też w rogo​wiaku kolczystokomórkowym. Badanie wycinków umożliwia określenie, czy zmiana ma charakter nowotworowy. Liczne analizy wykazują, że technika Mohsa jest obarczona mniejszymi kosztami, a powikłania oraz nawroty są rzadsze w porównaniu do tradycyjnych metod.

Bezpośrednio po zabiegu do najczęstszych niepożądanych objawów należy krwawienie oraz reakcja alergiczna na znieczulenie, a w późniejszym okresie – martwica, bliznowacenie, zakażenie rany i powstanie krwiaka. Istotne jest również odpowiednie zaplanowanie opieki pooperacyjnej, która może obejmować wizyty kontrolne, leczenie blizn, a w niektórych przypadkach terapię psychologiczną u pacjentów zlokalizowanymi zmianami w obrębie twarzy.

W 2024 roku ukazały się nowe zalecenia Amerykańskiej Akademii Dermatologii (AAD), które podkreślają konieczność indywidualizacji podejścia – w tym kwalifikacji pacjenta, oceny ryzyka nawrotu oraz integracji danych obrazowych i histologicznych w planowaniu leczenia. Wprowadzenie tych wytycznych sprzyja standaryzacji procedur i poprawie ogólnych wyników terapii.