Co to jest uretrocystoskopia?

Uretrocystoskopia (cystoskopia) to badanie endoskopowe dolnego odcinka dróg moczowych – cewki moczowej i pęcherza moczowego. Badanie wykonywane jest za pomocą cienkiego wziernika wprowadzanego przez zewnętrzne ujście cewki moczowej. W zależności od jego rodzaju wyróżniamy uretrocystoskopię wykonywaną za pomocą sztywnego wziernika (rigid urethrocystoscopy) lub giętkiego, elastycznego instrumentu (flexible urethrocystoscopy).

Poza funkcją diagnostyczną, uretrocytoskopia umożliwia przeprowadzenie małoinwazyjnych zabiegów na dolnym odcinku dróg odprowadzających mocz – mówimy wówczas o uretrocystoskopii leczniczej.

Znieczulenie i przygotowanie do uretrocystoskopii

Przed badaniem pacjent otrzymuje znieczulenie. W przypadku prostych badań diagnostycznych z użyciem giętkiego cystoskopu zazwyczaj wystarcza znieczulenie miejscowe, polegające na podaniu do cewki moczowej specjalnego żelu o właściwościach znieczulających i poślizgowych. Bardziej złożone procedury, zwłaszcza lecznicze z użyciem sztywnego wziernika, mogą wymagać znieczulenia podpajęczynówkowego (od pasa w dół) lub ogólnego.

Rodzaj znieczulenia jest zawsze dobierany indywidualnie przez lekarza urologa i anestezjologa. Przygotowanie do uretrocystoskopii zazwyczaj nie jest skomplikowane. Lekarz może zalecić profilaktyczne przyjęcie antybiotyku przed i po zabiegu, aby zapobiec infekcji. Ważne jest, aby poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, zwłaszcza tych wpływających na krzepliwość krwi (np. aspiryna, acenokumarol).

Przed samym badaniem należy opróżnić pęcherz. Jeśli planowane jest znieczulenie ogólne, konieczne będzie pozostanie na czczo przez kilka godzin przed procedurą.

Wskazania do uretrocystoskopii

Uretrocystoskopia diagnostyczna jest wykonywana w celu:

• wyjaśnienia przyczyn nietrzymania moczu,
• diagnozy bólu przy oddawaniu moczu,
• oceny przyczyn krwiomoczu,
• diagnostyki nawracających infekcji układu moczowego,
• oceny bólów miednicy,
• dokładnej oceny nieprawidłowości w innych badaniach obrazowych dróg moczowych,
• pobrania materiału tkankowego do diagnostyki histopatologicznej.

Cystoskopia diagnostyczna pozwala również na wykonanie tzw. ureteropielografii wstecznej, czyli badania radiologicznego z podaniem za pomocą uretrocystoskopu kontrastu do moczowodu i miedniczki nerkowej od strony pęcherza moczowego, co poszerza możliwości tej procedury o diagnostykę obrazową górnego odcinka dróg odprowadzających mocz.

U dzieci badanie to jest wykorzystywane w celu diagnostyki wad wrodzonych układu moczowego (refluks pęcherzowo-moczowodowy, zastawka cewki tylnej i inne).

Cystoskopia lecznicza umożliwia usuwanie polipów i innych zmian w pęcherzu moczowym (m.in. rak pęcherza moczowego), poszerzanie zwężeń skutkujących trudnościami w oddawaniu moczu, tamowanie krwawień będących przyczyną krwiomoczu, leczenie niektórych wad wrodzonych układu moczowego oraz przezcewkowe usuwanie przerośniętego gruczołu krokowego (prostaty) – TURP (Transurethral Resection Of Prostate).

Zabiegom leczniczym służą specjalne endoskopowe narzędzia, takie jak:

• pętle elektroresekcyjne,
• elektrokoagulatory,
• nowoczesne lasery (np. laser holmowy lub tulowy).

Zabiegom leczniczym służą specjalne endoskopowe narzędzia (np. pętle elektroresekcyjne, elektrokoagulatory) wprowadzane za pomocą endoskopu do światła dróg moczowych.

Lista procedur terapeutycznych wykonywanych za pomocą uretrocystoskopu jest długa, a metody endoskopowe często stanowią skuteczną alternatywę dla leczenia chirurgicznego schorzeń układu moczowego, które jest bardziej inwazyjne i obciążone większym ryzykiem powikłań.

Nowoczesne techniki i przebieg badania

Wybór między cystoskopem giętkim a sztywnym zależy od celu badania. Cystoskopia giętka, ze względu na większy komfort dla pacjenta, jest często preferowana w badaniach diagnostycznych, zwłaszcza u mężczyzn, u których cewka moczowa jest dłuższa i zakrzywiona. Z kolei cystoskop sztywny, wyposażony w szersze kanały robocze, jest niezbędny do przeprowadzania większości zabiegów terapeutycznych, takich jak usuwanie guzów czy kruszenie kamieni.

Nowoczesna urologia stale udoskonala techniki endoskopowe. Najnowszym osiągnięciem jest cystoskopia w wąskim paśmie światła (NBI – Narrow Band Imaging) oraz diagnostyka fotodynamiczna (PDD), zwana też cystoskopią w świetle niebieskim. Obie techniki znacząco poprawiają wykrywalność wczesnych i płaskich zmian nowotworowych w pęcherzu, które mogą być niewidoczne w standardowym świetle białym.

W cystoskopii leczniczej coraz częściej zamiast tradycyjnej elektroresekcji wykorzystuje się energię laserową (np. laser holmowy lub tulowy), która pozwala na precyzyjniejsze usuwanie zmian i ogranicza krwawienie.

Historia i rozwój technik endoskopowych

Początki uretrocystoskopii sięgają początków XIX wieku – w 1805 r. Bozzini jako pierwszy opisał wziernikowanie pęcherza moczowego za pomocą sztywnego, metalowego cystoskopu (wziernika) – oświetleniu pola diagnostycznego służyła lampa umieszczona na zewnętrznym końcu wziernika, dlatego też zakres badanego obszaru był niewielki. 30 lat później (1835 r.) Desormeaux skonstruował cystoskop zawierający układ zwierciadeł doprowadzających światło do wnętrza pęcherza moczowego, co znacznie poszerzyło pole powierzchni śluzówki pęcherza moczowego oglądane we wzierniku i poprawiło wartość diagnostyczną badania.

W 1886 roku Nitze stworzył cystoskop zbliżony budową do sztywnych wzierników wykorzystywanych we współczesnej urologii. Rozwój techniki endoskopowej (w tym skonstruowanie endoskopu giętkiego), coraz lepsze systemy optyczne i miniaturyzacja urządzenia pozwoliła na stworzenie funkcjonalnego, giętkiego uretrocystoskopu umożliwiającego diagnostykę licznych schorzeń dolnych dróg moczowych oraz ich małoinwazyjne leczenie.

Zalecenia po zabiegu i możliwe objawy

Po zabiegu pacjent może doświadczyć:

• lekkiego pieczenia podczas oddawania moczu,
• częstszej potrzeby korzystania z toalety,
• różowego zabarwienia moczu spowodowanego niewielkim krwawieniem.

Objawy te zwykle ustępują samoistnie w ciągu 1-2 dni. Zaleca się picie dużej ilości płynów, co pomaga "wypłukać" drogi moczowe.

Należy jednak pilnie skontaktować się z lekarzem w przypadku wystąpienia gorączki, silnego bólu, niemożności oddania moczu lub intensywnego krwawienia z obecnością skrzepów.