Videonystagmografia - co to jest i kiedy się ją wykonuje?

Kontrola ułożenia ciała i zachowania równowagi jest złożonym procesem, w którym udział bierze wiele elementów zlokalizowanych w różnych częściach ciała. Do najważniejszych z nich należą:

• proprioreceptory położone w mięśniach i stawach - zadaniem jest odbieranie informacji o ułożeniu stawów i napięciu mięśni, a tym samym o pozycji całego ciała
• narząd wzroku - przekazuje informacje wzrokowe o położeniu ciała i otoczeniu do ośrodkowego układu nerwowego
• narząd przedsionkowy (błędnik) - stanowiący część ucha wewnętrznego, przekazujący informacje o ułożeniu i ruchach głowy
• obwodowy i ośrodkowy układ nerwowy - w szczególności mózg i móżdżek, który odbiera informacje z wspomnianych narządów, przetwarza je i na bieżąco kontroluje napięcie mięśni i ruchy gałek ocznych.

Nieprawidłowa funkcja każdego z tych elementów może skutkować zaburzeniami w kontroli równowagi i uczuciem zawrotów.

Videonystagmografia – co to za badanie

Opracowana w 1989 r. we Francji videonystagmografia (VNG) jest jedną z najnowocześniejszych i niezbędnych metod diagnozowania zaburzeń błędnika – narządu równowagi będącego częścią ucha środkowego, odpowiadającego za utrzymanie prawidłowej pozycji ciała w przestrzeni. W badaniu wykorzystuje się wpływ tego narządu na kontrolę ruchu gałek ocznych. Jako jedna z nielicznych procedur diagnostycznych VNG pozwala na niezależną rejestrację działania obu błędników osobno.

Videonystagmografia umożliwia również ocenę oczopląsu spontanicznego i wywołanego bodźcami wzrokowymi lub ruchowymi. Dzięki temu można zidentyfikować zarówno ośrodkowe, jak i obwodowe przyczyny zaburzeń równowagi, co ma kluczowe znaczenie w diagnostyce schorzeń neurologicznych i otolaryngologicznych.

Przebieg badania VNG

Badanie polega na rejestracji ruchów gałek ocznych za pomocą kamer na podczerwień, umieszczonych w specjalistycznych goglach, które pacjent zakłada na czas badania (śledząc poruszające się lub nieruchome linie, kropki i obrazy oraz zmieniając pozycję głowy). Kamery podłączone są do komputera wyposażonego w specjalistyczne oprogramowanie, pozwalające na zapis pozyskanych danych oraz ich przedstawienie w formie wykresów, które następnie są analizowane przez lekarza. Videonystagmografia obejmuje próby wzrokowe oraz położeniowe, czyli zapis reakcji błędnika na bodziec wzrokowy oraz zmianę położenia ciała.

Ważnym elementem pełnego badania videonystagmografii, niezbędnym do prawidłowej oceny narządu równowagi, jest przeprowadzenie tzw. próby kalorycznej. Polega ona na bezpośredniej stymulacji błędników lewego i prawego ucha powietrzem o określonej temperaturze – czyli podawaniu zimnego a później ciepłego powietrza do kanału słuchowego, co powinno wywołać charakterystyczny oczopląs. Pozwala to stwierdzić, czy reakcja błędnika jest prawidłowa, czy też nastąpiło jego uszkodzenie.

Nowoczesne technologie w videonystagmografii

Nowoczesne systemy videonystagmograficzne coraz częściej wykorzystują algorytmy sztucznej inteligencji do automatycznej analizy wykresów oczopląsu, co pozwala na szybszą i dokładniejszą diagnostykę. Nowe oprogramowania są w stanie rozróżniać subtelne różnice w amplitudzie i kierunku ruchów gałek ocznych, co bywa trudne do zauważenia przez ludzkie oko.

Obecnie trwają również prace nad przenośnymi zestawami VNG, które mogłyby być wykorzystywane w warunkach domowych lub ambulatoryjnych. Choć jeszcze nie są powszechnie dostępne, testy kliniczne trwają i pierwsze raporty wskazują na wysoką skuteczność takich rozwiązań.

Przygotowanie do badania VNG

Ponieważ drażnienie błędników może wyzwalać różne nieprzyjemne objawy (zawrót głowy, oczopląs, nudności, a czasami nawet wymioty), wskazane jest przeprowadzanie procedury na czczo. Pacjenci przyjmujący na stałe leki sedatywne (oddziaływujące na ośrodkowy układ nerwowy, o działaniu uspakajającym) powinni po konsultacji z lekarzem odstawić je na około 10 dni przed wykonaniem badania.

Przed wizytą zaleca się unikanie kofeiny i alkoholu oraz niewykonywanie intensywnych ćwiczeń fizycznych w dniu poprzedzającym badanie. Takie działania pomagają wyeliminować czynniki, które mogą wpływać na interpretację wyników.

Bezpieczeństwo badania VNG

Videonystagmografia jest metodą całkowicie nieinwazyjną i uznawaną za bezpieczną. Choć może wywołać przejściowy dyskomfort, nie wiąże się z ryzykiem powikłań. Może być stosowana również u osób starszych i pacjentów z przewlekłymi chorobami, po wcześniejszej kwalifikacji przez lekarza.

Wskazania do wykonania badania videonystagmograficznego

Badanie VNG jest uznawane za niezbędny element pełnej diagnostyki zaburzeń równowagi i zawrotów głowy o różnej etiologii, dlatego też skierować na badanie może zarówno laryngolog, jak też neurolog lub lekarz rodzinny.

Do najczęstszych wskazań do wykonania VNG należą: nawracające zawroty głowy, uczucie wirowania, problemy z utrzymaniem równowagi, niewyjaśnione upadki, szumy uszne oraz podejrzenie choroby Meniere’a lub zapalenia nerwu przedsionkowego.

Badanie to ma również zastosowanie w diagnostyce pourazowych uszkodzeń układu przedsionkowego oraz w ocenie pacjentów po udarach mózgu, u których występują objawy zaburzeń równowagi.