Jak powstają polipy nosa

Polipy nosa to łagodne zmiany, które skierowane są w stronę światła jamy nosowej i stanowią uwypuklenie błony śluzowej, pokrywającej przewody nosowe. Swoim wyglądem przypominają grona zakończone delikatną, cienką szypułą, a w ich wnętrzu, podczas badania mikroskopowego, obserwuje się obecność znacznych ilości płynu, naczyń krwionośnych, nacieków z komórek zapalnych oraz gruczołów surowiczo-śluzowych.

W większości przypadków rozwijają się ze środkowego przewodu nosowego oraz zatok sitowych i szczękowych. Mogą występować w postaci pojedynczej oraz mnogiej. W oparciu o polskie badania epidemiologiczne ECAP stwierdza się występowanie polipów nosa u 2 - 4 % ogólnej populacji. Polipy nosa rozwijają się na przełomie 5. i 6. dekady życia i dwa razy częściej dotyczą płci męskiej. Mimo, że opisywane struktury wyjątkowo rzadko spotykane są u dzieci, stanowią najczęściej występującą zmianę nosa oraz zatok przynosowych w tej grupie wiekowej i w każdym przypadku wymagają poszerzenia diagnostyki w kierunku chorób takich jak mukowiscydoza, wrodzone niedobory immunologiczne czy pierwotna dyskineza rzęsek. Najczęściej używana w praktyce klinicznej klasyfikacja polipów nosa dzieli je na neutrofilowe oraz eozynofilowe.

Przyczyny powstawania polipów nosa

Przyczyna rozwoju polipów nosa nie została jednoznacznie wyjaśniona, jednak według dostępnych badań w ich patogenezie rozważa się udział wielu czynników, które mogą występować razem lub być od siebie niezależne. Dużą rolę przypisuje się przewlekłemu procesowi zapalnemu w obrębie błony śluzowej nosa, o czym świadczy obecność w niej nacieków z eozynofilów, neutrofilów i komórek zapalnych, które produkują substancje wpływające między innymi na przepuszczalność naczyń krwionośnych, wydzielanie histaminy, tryptazy, interleukin oraz prostaglandyn.

Inne czynniki ryzyka

Do kolejnych czynników, wpływających na rozwój polipów nosa, należą zakażenia o etiologii bakteryjnej i grzybiczej, zaburzenia układu nerwowego pod postacią odnerwienia ściany naczyń krwionośnych, prowadzące do obrzęku błony śluzowej, a także uszkodzenie struktury nabłonka, do czego w dużym stopniu przyczynia się dym papierosowy. Istnieją też doniesienia, mówiące o udziale zaburzeń gospodarki jonowej w powstawaniu opisywanych zmian. Ma to bowiem związek z nieprawidłowym transportem jonów sodu i chloru przez komórki nabłonka, co przyczynia się do produkcji śluzu o zwiększonej lepkości.

Powiązania z chorobami przewlekłymi

Należy również zauważyć, że polipy nosa mogą być objawem wielu chorób ogólnoustrojowych. Jak wykazały badania, towarzyszą one astmie oskrzelowej aż w 17% przypadków. Co więcej, typowe jest współwystępowanie opisywanych zmian z nadwrażliwością na niesteroidowe leki przeciwzapalne, których sztandarowym przedstawicielem jest aspiryna, co stanowi niekorzystny czynnik rokowniczy, związany z dużą skłonnością do nawrotu polipów.

Najczęstsze objawy polipów nosa

Objawy prezentowane przez pacjentów z polipami nosa są dość typowe. W obrazie klinicznym charakterystyczna jest blokada nosa, której nasilenie jest stałe lub może się zmieniać oraz upośledzenie węchu, z czym wiąże się osłabienie zmysłu smaku. Często wspomnianym symptomom towarzyszy kichanie, świąd nosa oraz obecność wodnistej lub rzadziej śluzowej wydzieliny, która w przypadku wtórnego nadkażenia bakteryjnego cechuje się zielonym lub brunatnym zabarwieniem. U niektórych osób polipy całkowicie wypełniają wnętrze jamy nosowej, powodując ucisk, a następnie zniekształcenie jej struktur. Konsekwencją tego jest konieczność oddychania przez usta, co utrudnia prawidłowe funkcjonowanie błony śluzowej, polegające na oczyszczaniu, nawilżeniu i ogrzaniu wdychanego przez nos powietrza.

Objawy, które powinny zaniepokoić

W przypadku nasilającej się blokady nosa, utraty węchu, a także objawów przewlekłego zapalenia zatok, należy rozważyć konsultację laryngologiczną. Utrzymujące się lub pogarszające symptomy mogą świadczyć o konieczności leczenia farmakologicznego lub chirurgicznego.

Profilaktyka i zapobieganie nawrotom

Chociaż nie zawsze da się całkowicie zapobiec powstawaniu polipów nosa, istnieje kilka skutecznych sposobów na zmniejszenie ryzyka ich rozwoju. Przede wszystkim warto dbać o higienę nosa poprzez regularne płukanie solą fizjologiczną lub roztworami hipertonicznymi, co pomaga usuwać alergeny, zanieczyszczenia i nadmiar śluzu. Osoby podatne na alergie powinny unikać kontaktu z czynnikami wywołującymi reakcje alergiczne oraz stosować leki przeciwhistaminowe zgodnie z zaleceniami lekarza. Ważna jest także kontrola przewlekłych stanów zapalnych zatok oraz astmy, ponieważ ich nieleczone objawy mogą sprzyjać powstawaniu polipów. Dodatkowo zdrowa dieta bogata w przeciwutleniacze i kwasy tłuszczowe omega-3 może wspierać układ odpornościowy i łagodzić procesy zapalne w organizmie.