Czy proktolog leczy choroby jelita grubego?
Tak, proktolog zajmuje się leczeniem zarówno odbytu, jak i dolnego odcinka jelita grubego. Jego działania obejmują profilaktykę, diagnostykę oraz leczenie takich chorób jak hemoroidy, przetoki, szczeliny odbytu czy nowotwory odbytnicy.
Jakie choroby najczęściej diagnozuje proktolog?
Proktolog to specjalista, który zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem schorzeń dolnego odcinka przewodu pokarmowego, w tym odbytnicy, odbytu i okolic odbytu. Choroby diagnozowane przez tego specjalistę mają różny stopień nasilenia i mogą dotyczyć zarówno problemów stosunkowo łagodnych, takich jak hemoroidy, jak i poważniejszych schorzeń, takich jak rak odbytnicy.
1. Hemoroidy – jedna z najczęstszych dolegliwości
Hemoroidy, czyli żylaki odbytu, są najczęstszą przyczyną wizyt u proktologa. Powstają na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych w okolicy odbytu i odbytnicy. Objawiają się pieczeniem, świądem, krwawieniem podczas wypróżniania, bólem, a w bardziej zaawansowanym stadium wypadaniem guzków hemoroidalnych na zewnątrz odbytu.
Przyczyny hemoroidów obejmują:
- siedzący tryb życia,
- brak aktywności fizycznej,
- dieta uboga w błonnik,
- częste zaparcia lub biegunki,
- długotrwałe parcie podczas wypróżniania.
W leczeniu hemoroidów stosuje się metody zachowawcze, takie jak maści i czopki przeciwzapalne, oraz leczenie zabiegowe – np. gumkowanie (metoda Barrona) lub chirurgiczne usuwanie guzków.
2. Szczelina odbytu – bolesny problem

Szczelina odbytu to pęknięcie lub rozdarcie błony śluzowej odbytu. Towarzyszy jej silny ból podczas wypróżniania, pieczenie, świąd i krwawienie, które widoczne jest jako jasnoczerwona krew na papierze toaletowym lub w stolcu.
Najczęstszymi przyczynami są:
- zaparcia,
- twardy stolec,
- urazy mechaniczne podczas wypróżniania.
Leczenie szczeliny odbytu zależy od jej zaawansowania. W początkowych stadiach stosuje się maści znieczulające i rozluźniające mięśnie zwieracza odbytu, a także zmiany dietetyczne mające na celu zmiękczenie stolca. W przypadku przewlekłych szczelin konieczne może być leczenie operacyjne.
3. Ropień odbytu – nagły i bolesny stan zapalny
Ropień odbytu to zbiornik ropy powstały w wyniku infekcji gruczołów odbytniczych. Objawia się silnym bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem w okolicy odbytu, a także gorączką i ogólnym osłabieniem organizmu.
Przyczyny ropni odbytu:
- infekcje bakteryjne,
- zatkanie gruczołów odbytniczych,
- powikłania po zabiegach chirurgicznych w okolicy odbytu.
Leczenie polega na chirurgicznym nacięciu i drenażu ropnia. Warto wiedzieć, że nieleczony ropień może prowadzić do powstania przetoki odbytu.
4. Przetoka odbytu – komplikacja po ropniu
Przetoka odbytu to patologiczny kanał łączący wnętrze odbytnicy z powierzchnią skóry w okolicy odbytu. Najczęściej rozwija się jako powikłanie po ropniu odbytu, który nie został w pełni wyleczony.
Objawy przetoki odbytu:
- sączenie się ropy lub krwi z otworu w skórze,
- świąd i podrażnienie w okolicy odbytu,
- nawracające bóle w tej okolicy.
Leczenie przetok jest zawsze operacyjne. Zabieg ma na celu usunięcie kanału przetoki i zapobieganie nawrotom.
5. Rak odbytu i odbytnicy – wczesna diagnoza ratuje życie

Proktolog odgrywa kluczową rolę w diagnostyce nowotworów odbytu i odbytnicy, w tym jednego z najczęstszych nowotworów przewodu pokarmowego – raka jelita grubego. Objawy mogą być niespecyficzne, dlatego regularne badania profilaktyczne są niezwykle ważne.
Objawy raka odbytu i odbytnicy:
- przewlekłe krwawienie z odbytu,
- zmiana rytmu wypróżnień (biegunki lub zaparcia),
- uczucie niepełnego wypróżnienia,
- obecność guza w okolicy odbytu,
- utrata masy ciała i osłabienie.
Leczenie zależy od stadium choroby i obejmuje operacje chirurgiczne, radioterapię oraz chemioterapię.
6. Nietrzymanie stolca – wstydliwy problem
Nietrzymanie stolca to utrata kontroli nad wypróżnianiem, która wynika z osłabienia mięśni zwieraczy odbytu lub uszkodzenia nerwów. Dolegliwość ta dotyka zarówno młodszych, jak i starszych pacjentów, wpływając negatywnie na jakość życia.
Przyczyny nietrzymania stolca:
- uszkodzenia mięśni lub nerwów po operacjach w okolicy odbytu,
- porody naturalne,
- przewlekłe zaparcia,
- choroby neurologiczne, takie jak udar czy stwardnienie rozsiane.
Leczenie obejmuje ćwiczenia wzmacniające mięśnie dna miednicy, farmakoterapię, a w bardziej zaawansowanych przypadkach zabiegi chirurgiczne.
Czym różni się proktolog od gastroenterologa?
Choć obaj specjaliści zajmują się układem pokarmowym, zakresy ich działania są różne. Gastroenterolog diagnozuje i leczy choroby całego przewodu pokarmowego, od przełyku po jelito grube. Proktolog skupia się wyłącznie na dolnym odcinku, czyli odbytnicy, odbycie i okolicach odbytu.
Jakie dolegliwości powinny skłonić do wizyty u proktologa?

Wizyta u proktologa jest wskazana, jeśli zauważysz:
- ból odbytu, szczególnie nasilający się podczas wypróżniania;
- krwawienie z odbytu – zarówno świeża krew, jak i ciemniejsza;
- świąd, pieczenie lub wydzielinę w okolicy odbytu;
- trudności w wypróżnianiu, zaparcia lub biegunki;
- uczucie niepełnego wypróżnienia lub obecność guzków w okolicy odbytu.
Jak przygotować się do wizyty u proktologa?
Przygotowanie do wizyty u proktologa nie jest skomplikowane, ale warto pamiętać o kilku ważnych kwestiach:
- zadbaj o higienę – w dniu wizyty weź kąpiel, aby czuć się komfortowo;
- zanotuj objawy – sporządź listę dolegliwości, ich częstotliwości i nasilenia;
- zabierz wyniki badań, które mogłyby być pomocne w diagnozie;
- w dniu wizyty jedz lekkostrawne posiłki i pij dużo płynów.
Jakie badania wykonuje lub zleca proktolog?
Proktolog przeprowadza wiele badań diagnostycznych, takich jak:
- badanie per rectum – podstawowe badanie odbytu palcem, pozwalające ocenić stan błony śluzowej i wykryć zmiany patologiczne;
- anoskopia – badanie wnętrza odbytu za pomocą wziernika; trwa kilkanaście minut i jest bezbolesna dzięki użyciu żelu znieczulającego;
- rektoskopia – dokładniejsze badanie odbytnicy i dolnego odcinka jelita grubego, umożliwiające pobranie wycinków do analizy;
- kolonoskopia – endoskopowe badanie całego jelita grubego, stosowane w diagnostyce raka i usuwaniu polipów;
- USG przezodbytnicze – pozwala na ocenę zmian w okolicy odbytu i odbytnicy, często stosowane w diagnostyce ropni i przetok;
Czy wizyta u proktologa boli?
Większość badań proktologicznych jest bezbolesna lub wiąże się z jedynie niewielkim dyskomfortem. Lekarze stosują żele znieczulające, a także pracują w sposób maksymalnie delikatny, aby pacjent czuł się jak najbardziej komfortowo.
Czy mogę udać się do proktologa bez skierowania?
Aby skorzystać z konsultacji u proktologa w ramach NFZ, konieczne jest skierowanie od lekarza pierwszego kontaktu (lekarza rodzinnego) lub innego specjalisty, który zauważy wskazania do wizyty. Proces ten może wydłużyć czas oczekiwania na diagnozę, ponieważ do skierowania należy dodać czas oczekiwania na samą wizytę, który wynosi średnio kilka tygodni, a czasem nawet miesięcy, w zależności od regionu. W przypadku wizyty prywatnej skierowanie nie jest wymagane. Pacjent może umówić się na konsultację proktologiczną bezpośrednio w wybranej placówce, co zazwyczaj znacząco skraca czas oczekiwania na wizytę. Wiele prywatnych klinik oferuje także możliwość umówienia się online, co dodatkowo ułatwia proces rejestracji.
Źródła:
- Kołodziejczak M., "Zachowawcze leczenie choroby hemoroidalnej", Medycyna Rodzinna 1, 7-11, 2011
- Romaniszyn M., "Proktologia", Medycyna Praktyczna, 2017
- Udalska K., Cieciuch P., "Czym zajmuje się proktolog? Badania i metody stosowane w proktologii", Medonet, 2023