Laserowe odmłodzenie siatkówki - jak to działa?

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD – Age-related Macular Degeneration) jest to schorzenie, którego istotą jest wystąpienie zmian w centralnej części siatkówki (plamce żółtej) u osób po 55 roku życia, bez innych oczywistych przyczyn ich pojawienia się.

W przebiegu choroby pod siatkówką odkładają się złogi białkowo-lipidowe (druzy), które w badaniu okulistycznym są widoczne jako żółto-białe skupiska.

Objawy, przebieg i ryzyko AMD

Wyróżnia się dwie główne postaci AMD: suchą i wysiękową. Postać sucha występuje u 80-90% chorych i charakteryzuje się wolnym przebiegiem choroby. Postać wysiękowa, występująca u 10-20% pacjentów, przebiega gwałtownie i agresywnie.

Badania pokazują, że częstość występowania  zwyrodnienia plamki żółtej wzrasta wraz z wiekiem (około 8% osób w 50 r.ż., 40% osób w 80 r.ż.), a AMD jest najczęstszą nieodwracalną przyczyną utraty wzroku wśród osób po 50 r.ż.

Wczesne symptomy AMD

• zaburzenia widzenia centralnego,
• trudności w czytaniu drobnego tekstu,
• zniekształcenie obrazu (linia prosta widziana jako falista),
• pogorszenie widzenia przy słabym oświetleniu.

U osób z AMD często współistnieją czynniki ryzyka rozwoju choroby takie jak: palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemia, otyłość, a także uwarunkowania genetyczne (np. polimorfizmy w genie CFH). Odpowiednia dieta i unikanie palenia mogą znacząco zmniejszyć ryzyko progresji choroby.

Laserowe odmładzanie siatkówki — jak działa?

Leczenie AMD jest uzależnione od typu i stopnia zaawansowania choroby i każdorazowo powinno zostać omówione z lekarzem prowadzącym. Do niedawna podstawę terapii stanowiła dieta i rehabilitacja wzrokowa oraz zaprzestanie palenia tytoniu.

Obecnie oprócz diety i laseroterapii wykorzystuje się fototerapię z użyciem werteporfiny, a także kortykosteroidoterapię oraz leki anty-VEGF i triamcynolon.

Rodzaje laserów stosowanych w AMD

• laser Nd:YAG 532 nm — tradycyjny, większe ryzyko uszkodzenia tkanek,
• laser nanosekundowy 2RT — nowoczesna metoda, minimalizacja uszkodzeń otaczających komórek.

Z założenia światło lasera o odpowiedniej długości fali powinno niszczyć druzy, będące objawem zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. Obecnie najczęściej wykorzystywany jest laser 532 nm neodymowo-jagowy (Nd:YAG).

W wytycznych dotyczących leczenia AMD (z 2013 r.) laseroterapia jest zarezerwowana dla pacjentów, u których zmiany występują w znacznej odległości od plamki żółtej. U tych pacjentów zastosowanie lasera zmniejsza ryzyko progresji choroby.

W ramach nowszych badań wykazano, że zabieg nanosekundowy może stymulować mechanizm odnowy komórek RPE, poprawiając ich funkcję i wpływając na metabolizm błony Bruch’s membrane – co może odgrywać istotną rolę w spowolnieniu progresji AMD.

Skuteczność i ograniczenia metody 2RT

Chociaż terapia laserem nanosekundowym 2RT wydaje się obiecująca, jej skuteczność jest zależna od pewnych warunków klinicznych. W badaniu LEAD study wykazano, że u pacjentów bez retikularnych pseudodruz (RPD) terapia obniża ryzyko progresji AMD.

Natomiast tam, gdzie RPD były obecne, terapia mogła mieć odmienny efekt, a w niektórych przypadkach nawet przyspieszać rozwój choroby. To wskazuje na konieczność dokładnej kwalifikacji pacjentów do zabiegu oraz precyzyjnej diagnostyki przed terapią.

W 36-miesięcznym badaniu obserwacyjnym stwierdzono, że u 96% oczu poddanych terapii 2RT nie doszło do progresji zmian w OCT, a w grupie kontrolnej progresja wystąpiła u 19% pacjentów.

Wskazania i przeciwwskazania

• Wskazania: pośrednia postać AMD z dużymi druzami, dobry stan widzenia, brak geograficznej atrofii lub neowaskularyzacji.
• Przeciwwskazania: obecność retikularnych pseudodruz (RPD), geograficzna atrofia, aktywna neowaskularyzacja, choroby współistniejące siatkówki wymagające innych terapii.

Specjalista okulistyki powinien przeprowadzić kompletną diagnostykę siatkówki — w tym obrazowanie OCT, autofluorescencję oraz angiografię fluoresceinową — celem oceny struktury siatkówki i błony Brucha oraz wykluczenia czynników ryzyka progresji.

Po zabiegu laserowym — rekonwalescencja

Sam zabieg laserem nanosekundowym trwa zazwyczaj kilka minut i jest wykonywany w warunkach ambulatoryjnych, bez konieczności hospitalizacji. Większość pacjentów szybko wraca do aktywności bez znaczącego dyskomfortu.

Po zabiegu może wystąpić przejściowe pogorszenie ostrości widzenia, dyskomfort oka, niewielkie zaczerwienienie lub krótkotrwałe zamglone widzenie. Objawy zwykle ustępują w ciągu kilku dni.

Możliwe działania niepożądane

• przejściowe pogorszenie widzenia,
• ryzyko progresji u pacjentów z RPD (jeśli niewłaściwie zakwalifikowani),
• bardzo rzadko – mikro-uszkodzenia komórek RPE.

Trwają obecnie kolejne badania długoterminowe mające na celu potwierdzenie bezpieczeństwa i skuteczności technologii (m.in. badania populacyjne i prospektywne programy monitorujące pacjentów).

Podsumowanie terapii laserowej w AMD

Laseroterapia w leczeniu zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem znajduje już zastosowanie, jednak potrzebne są dalsze badania potwierdzające jej skuteczność i bezpieczeństwo. Indywidualny dobór terapii i ścisła diagnostyka są kluczowe dla uzyskania najlepszych efektów.

W najbliższych latach rozwój nowoczesnych technologii laserowych i coraz precyzyjniejsza kwalifikacja pacjentów mogą sprawić, że terapia 2RT stanie się ważnym narzędziem w zapobieganiu progresji AMD.