Leczenie nietrzymania stolca metodą Biofeedback

Zgodnie z najnowszą metaanalizą globalną Mack i wsp., Clinical Gastroenterology & Hepatology, 2024, nietrzymanie stolca dotyczy ok. 1 na 12 dorosłych na świecie (częściej kobiet i osób starszych). W badaniu populacyjnym Whitehead i wsp., Gastroenterology, 2009 (NHANES) częstość w grupie ≥70 lat sięgała 15,3%.

Nietrzymanie stolca można leczyć zachowawczo oraz chirurgicznie. Uważa się, że należy wykorzystać wszystkie możliwe zachowawcze metody leczenia, zanim konieczne będzie wykonanie zabiegu operacyjnego. Jedynym wyjątkiem jest tutaj wczesna plastyka zwieraczy uszkodzonych podczas porodu.

Wykorzystywana w leczeniu nietrzymania stolca metoda Biofeedback została opracowana i rozwijana w latach 60. XX wieku przez wielu naukowców w różnych dziedzinach, jednak nie jest bezpośrednio związana z NASA. Biofeedback znalazł zastosowanie w różnych obszarach medycyny, w tym w terapii zaburzeń zachowania, nerwic czy agresji.

Metoda Biofeedback

Metoda Biofeedback, nazywana także treningiem behawioralnym lub neurorehabilitacją, polega na nauce świadomego kontrolowania funkcji fizjologicznych i psychicznych poprzez połączenie elementów neuro- i fizjoterapii. W przypadku nietrzymania stolca jest zalecana pacjentom, u których nie występuje defekt zwieraczy bądź ich ubytek nie przekracza 25% obwodu, przy zachowanym obwodowym unerwieniu.

Mechanizm działania treningu Biofeedback polega na wykorzystaniu informacji zwrotnej z organizmu, aby pomóc pacjentowi nauczyć się poprawnej reakcji na bodźce fizjologiczne. Dzięki temu możliwa jest poprawa kontroli mięśni zwieraczy poprzez wzmacnianie połączeń nerwowych i poprawę koordynacji.

Zasady i przebieg terapii

Chory podczas treningu metodą Biofeedback, spełniając ustalone zasady ćwiczenia-gry, uczy się kontrolować i wpływać na funkcjonowanie własnego ciała. Siła skurczu zwieraczy jest rejestrowana przez elektrodę umieszczoną w kanale odbytu, która dokonuje elektromiograficznego zapisu ich aktywności podczas trwania skurczu.

W momencie, gdy wzrasta napięcie zwieraczy, chory słyszy sygnał akustyczny informujący o poprawności i wystarczającej sile wykonanego ćwiczenia. Dzięki temu mózg uczy się, jakie zachowania są poprawne. Zaleca się, aby ćwiczenia metodą Biofeedback były powtarzane kilka razy dziennie, co najmniej 2–4 razy dziennie przez około 15 minut. Ponadto ćwiczenia powinny być wykonywane w różnych ułożeniach ciała.

Zasady wykonywania ćwiczeń:

• powtarzanie ćwiczeń kilka razy dziennie,
• wykonywanie ćwiczeń co najmniej 2–4 razy dziennie,
• trwanie ćwiczeń około 15 minut,
• wykonywanie ćwiczeń w różnych ułożeniach ciała.

Skuteczność i zalecenia dotyczące Biofeedback

 Efekty w postaci zwiększenia siły skurczu dowolnego oraz podstawowego napięcia kompleksu zwieraczy odbytu obserwowane są już po upływie kilku miesięcy. Zaletą metody Biofeedback jest możliwość wykonywania ćwiczeń w warunkach domowych, co jest niewątpliwie bardzo komfortowe dla chorego i sprzyja regularnemu stosowaniu terapii.

Skuteczność terapii

Skuteczność metody Biofeedback w leczeniu nietrzymania stolca może wynieść nawet 50-80%, w zależności od źródła, jednak jej powodzenie w dużym stopniu zależy od właściwego sposobu dopasowania metody do przyczyny niewydolności zwieraczy. Nie bez znaczenia jest również właściwe wykonywanie ćwiczeń oraz zaangażowanie chorego w regularne ich wykonywanie.

Rola terapeuty

Wskazane jest, aby pacjenci byli pod opieką wykwalifikowanego terapeuty, który dokładnie wyjaśni zasady ćwiczeń i monitoruje postępy. Regularne wizyty kontrolne mogą pomóc w dostosowywaniu terapii do bieżących potrzeb pacjenta.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania metody Biofeedback obejmują ciężkie uszkodzenia zwieraczy, brak współpracy pacjenta, zaburzenia psychiczne uniemożliwiające zrozumienie instrukcji oraz niewydolność neurologiczną w obrębie układu nerwowego.

Przeciwwskazania do stosowania Biofeedback:

• ciężkie uszkodzenia zwieraczy,
• brak współpracy pacjenta,
• zaburzenia psychiczne uniemożliwiające zrozumienie instrukcji,
• niewydolność neurologiczna w obrębie układu nerwowego.

Nowoczesne technologie w Biofeedback

W ostatnich latach rozwój technologii przyniósł nowe możliwości w zakresie terapii Biofeedback. Nowoczesne urządzenia do treningu oferują bardziej precyzyjne pomiary i personalizację terapii, co może zwiększyć jej skuteczność. Ponadto, coraz częściej stosuje się zdalne monitorowanie postępów pacjenta, co pozwala na bieżące dostosowywanie programu ćwiczeń bez konieczności częstych wizyt w gabinecie.

Warto również podkreślić, że Biofeedback jest metodą bezpieczną, z niewielkim ryzykiem powikłań, co czyni go atrakcyjnym rozwiązaniem dla wielu pacjentów z nietrzymaniem stolca. Jednakże, jak w przypadku każdej terapii, niezbędna jest indywidualna konsultacja z lekarzem przed rozpoczęciem leczenia, aby upewnić się, że jest to odpowiednia metoda dla danego pacjenta.

Inne metody leczenia nietrzymania stolca

Nie można zapominać o innych metodach zachowawczych stosowanych w leczeniu nietrzymania stolca, takich jak ćwiczenia mięśni dna miednicy, zmiany dietetyczne oraz farmakoterapia, które mogą być stosowane samodzielnie lub w połączeniu z treningiem Biofeedback.

Na skuteczność terapii wpływają także specyficzne typy nietrzymania stolca, takie jak nietrzymanie wysiłkowe, parcie nagłe czy mieszane, co powinno być uwzględnione przy planowaniu leczenia.

Badania kliniczne potwierdzają skuteczność metody Biofeedback w poprawie jakości życia pacjentów z nietrzymaniem stolca, jednak jej wyniki mogą różnić się w zależności od indywidualnych predyspozycji pacjenta i stopnia zaawansowania dolegliwości.