Mały kleszcz, duży problem

p>Wraz ze zmianami klimatycznymi i łagodniejszymi zimami, kleszcze stają się aktywne znacznie wcześniej i na dłużej, co zwiększa ryzyko kontaktu z tymi pajęczakami. Przy temperaturze powietrza przekraczającej 5-7°C, kleszcze budzą się ze stanu uśpienia i rozpoczynają polowanie na żywiciela, które może trwać od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni.

Ukąszenie kleszcza jest bezbolesne, ponieważ wraz ze śliną wprowadza on do krwi substancje znieczulające i przeciwzakrzepowe. To sprawia, że jego obecność na skórze jest często niezauważalna, co zwiększa ryzyko długotrwałego żerowania i transmisji groźnych patogenów.

Kleszcze – gdzie i kiedy są najbardziej aktywne?

Kleszcze występują na terenie całego kraju, nie tylko w lasach liściastych i mieszanych, ale także w miejskich parkach, na skwerach i w przydomowych ogródkach. Najchętniej przebywają w trawach, zaroślach i na niskich krzewach (do wysokości ok. 1,5 metra), skąd mogą łatwo przedostać się na przechodzącego żywiciela. Województwa o największej liczbie zgłaszanych chorób odkleszczowych to warmińsko-mazurskie, podlaskie, małopolskie i mazowieckie.

• wysokie trawy i paprocie,
• obrzeża lasów i ścieżek,
• wilgotne zarośla i łąki,
• sterty liści i gałęzi.

Warto wiedzieć, że kleszcze wykazują dobową zmienność aktywności. Najbardziej aktywne są rano (od 8:00 do 11:00) oraz późnym popołudniem (od 16:00 do zmierzchu). W samo południe, zwłaszcza w upalne dni, ich aktywność spada. Planując wypoczynek na świeżym powietrzu, warto uwzględnić te pory, choć należy pamiętać, że do ukąszenia może dojść o każdej porze dnia.

Choroby odkleszczowe – borelioza, KZM i inne zagrożenia

Kleszcze mogą przenosić wiele groźnych chorób. W Polsce największe znaczenie epidemiologiczne mają dwa gatunki: kleszcz pospolity (Ixodes ricinus) i kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus). Są one wektorami patogenów wywołujących m.in.:

Boreliozę z Lyme

To najczęściej diagnozowana choroba odkleszczowa w Europie, wywoływana przez krętki Borrelia burgdorferi. Jej najbardziej charakterystycznym, wczesnym objawem jest rumień wędrujący – koliste, powiększające się zaczerwienienie wokół miejsca ukąszenia. Należy jednak pamiętać, że rumień występuje tylko u 30-80% zakażonych. Nieleczona borelioza może prowadzić do poważnych powikłań stawowych (zapalenie stawów), neurologicznych (neuroborelioza) i kardiologicznych.

Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)

To ostra choroba wirusowa atakująca ośrodkowy układ nerwowy. Przebiega dwufazowo: po początkowych objawach grypopodobnych następuje pozorna poprawa, a następnie faza neurologiczna z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu. KZM może prowadzić do trwałych powikłań neurologicznych, a nawet śmierci.

Inne choroby odkleszczowe

Coraz częściej diagnozuje się również inne, rzadsze choroby, takie jak anaplazmoza, babeszjoza czy riketsjozy. Mogą one dawać niespecyficzne objawy grypopodobne, co utrudnia diagnostykę, a w ciężkich przypadkach prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych.

Jak skutecznie chronić się przed kleszczami?

źródło: kleszczoweabc.com

Podstawą profilaktyki jest odpowiedni ubiór podczas przebywania na terenach zielonych. Zaleca się noszenie długich spodni, zakrytych butów, koszul z długim rękawem i nakrycia głowy. Jasne kolory ubrań ułatwiają zauważenie wędrującego po nich kleszcza. Dodatkową barierę stanowią repelenty – środki odstraszające kleszcze, zawierające substancje takie jak DEET, ikarydyna lub IR3535. Należy je stosować zgodnie z instrukcją producenta, aplikując na skórę i ubranie.

Po powrocie do domu absolutnie kluczowe jest dokładne obejrzenie całego ciała. Szczególną uwagę należy zwrócić na miejsca ciepłe i wilgotne, gdzie skóra jest najcieńsza: pachy, pachwiny, zgięcia pod kolanami, skórę za uszami oraz owłosioną skórę głowy. Pomocne jest również wzięcie prysznica, co może spłukać kleszcze, które jeszcze nie zdążyły się wbić.

Usuwanie kleszcza

Jeśli znajdziemy wkłutego kleszcza, należy go usunąć jak najszybciej. Najlepiej zrobić to za pomocą pęsety o cienkich końcach lub specjalnego przyrządu do usuwania kleszczy. Należy chwycić pajęczaka jak najbliżej skóry i wyciągnąć go zdecydowanym, pionowym ruchem. Miejsca po usunięciu nie wolno smarować tłuszczem ani alkoholem, a po zabiegu należy je zdezynfekować.

Szczepienia ochronne

Najskuteczniejszą metodą ochrony przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest szczepienie ochronne. Jest ono szczególnie zalecane osobom mieszkającym na terenach endemicznych, pracownikom leśnym oraz turystom. Szczepienie podstawowe składa się z trzech dawek, a odporność utrzymuje się przez kilka lat, wymagając dawek przypominających. Niestety, na boreliozę szczepionka dla ludzi nie jest jeszcze dostępna.