Porównanie metod stosowanych w ortodoncji

W 2014 roku firma Wrigley Polska w ramach programu "Chroń dziecięce uśmiechy" przeprowadziła u prawie 6 000 uczniów szkół podstawowych przesiewowe badania stanów uzębienia. Wynika z nich, że aż 60% dzieci cierpi na wady zgryzu, przy czym częściej zaobserwowano je u starszych, mieszkających w mniejszych miastach. To zatrważające statystyki dotyczące wad zgryzu.

Większość wad szczęki nie znika całkowicie bez leczenia, wymaga specjalistycznego leczenia ortodontycznego. Bez niego uzębienie będzie bardziej podatne na próchnicę i osadzanie się kamienia nazębnego. Dodatkowo mogą pojawić się trudności z wymową i żuciem, nieestetyczny wygląd twarzy, zwiększona łamliwość zębów czy problemy z połykaniem.

Diagnostyka i plan leczenia ortodontycznego

By walczyć z tymi konsekwencjami, należy pilnie udać się do lekarza, który zaplanuje i wdroży właściwe leczenie ortodontyczne. Co się na nie składa?

Po pierwsze szczegółowa konsultacja ortodontyczna (badanie ortodontyczne), która rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu z pacjentem. Jego celem jest znalezienie przyczyny powstania wady zgryzu.

Dalej ortodonta wykonuje badanie zewnątrzustne (określenie rodzaju profilu, ocena stopnia symetrii twarzy, sprawdzenie poprawności działania stawów) i wewnątrzustne (liczenie zębów, sprawdzenie ich ustawienia, ocena stanu błony śluzowej, języka, warg, wędzidełek, ślinianek i dziąseł, przeanalizowanie sposobu pobierania powietrza i połykania). To kluczowy etap oceny jamy ustnej.

Po nim przychodzi czas na szczegółową ocenę zgryzu i badania diagnostyczne, którymi najczęściej są panoramiczne zdjęcie zębów (pantomogram), gipsowe wyciski szczęki i zdjęcie boczne czaszki (cefalogram). Na podstawie uzyskanych informacji stomatolog przygotowuje dokładny plan leczenia ortodontycznego.

W ostatnich latach coraz większą rolę w planowaniu terapii odgrywają techniki cyfrowe w ortodoncji, w tym skanowanie wewnątrzustne oraz modelowanie trójwymiarowe.

Umożliwiają one dokładniejsze przewidywanie ruchów zębów, a w przypadku niektórych metod – także symulację końcowych efektów leczenia. Dzięki temu pacjent może lepiej zrozumieć proponowany plan terapii.

Porównanie metod leczenia ortodontycznego

Leczenie ortodontyczne opiera się w szczególności o aparaty ruchome lub stałe. Przed jego rozpoczęciem należy wyleczyć zęby oraz poddać się zabiegom takim jak czyszczenie uzębienia, leczenie zachowawcze, stomatologiczne usunięcie zębów stanowiących przeszkodę w uzyskaniu właściwych efektów ortodontycznych czy właściwe leczenie schorzeń przyzębia oraz błon śluzowych. Po zakończeniu leczenia pacjent może założyć aparat ortodontyczny.

Współczesna ortodoncja rozwija się dynamicznie, dlatego coraz częściej pacjentom proponuje się spersonalizowane rozwiązania ortodontyczne, takie jak indywidualnie projektowane zamki w aparatach stałych czy systemy alignerów wytwarzanych metodą druku 3D. Metody te nie zawsze zastępują klasyczne aparaty, ale zdecydowanie rozszerzają możliwości leczenia, zwłaszcza u dorosłych pacjentów.

• 
  Aparaty ortodontyczne ruchome – poleca się je najczęściej dzieciom, które posiadają jeszcze zęby mleczne. Nosi się je przez kilkanaście godzin dziennie, korygując z ich pomocą mniejsze wady zgryzu.
• Aparaty ortodontyczne stałe – są naklejane na zęby. Nosi się je średnio od roku do dwóch lat, co miesiąc korygując ich ustawienie u ortodonty. Najpopularniejsze z nich to modele metalowe, tytanowe, estetyczne, językowe i samoligaturujące.
• Aparaty ortodontyczne typu Clear Aligner – przezroczyste nakładki z szynami. Można je wyjmować w ciągu dnia, a wymiana modeli odbywa się raz na miesiąc. Wykonane są z nieuczulającego bioplastu, dzięki czemu mogą je nosić także alergicy.
• Osobną grupą są aparaty pomocnicze wspierające leczenie ortodontyczne.
• Pandex – ich zadaniem jest przemieszczenie górnych zębów do tyłu.
• Płytki Nance'a – ich rolą jest odpowiednie skorygowanie głębokiego zgryzu.
• Maski twarzowe – odpowiedzialne za wysunięcie górnego łuku zębowego.
• Aparaty Hyrax – stosowane przy zbyt wąskim łuku zębowym.
• Łuki podniebienne – używane m.in. w terapii wad wymowy.
• Utrzymywacze przestrzeni – zachowują miejsce dla zęba, którego obecnie nie ma.
• Aparaty lip bumper – przeznaczone do rozbudowy łuku zębowego.
• Płytkoprotezy – zawierają dostawiony brakujący ząb.
• Korektory drugiej klasy – stosowane w leczeniu wady dotylnej.

W ostatnich latach coraz częściej stosuje się metody hybrydowe łączące różne techniki, w których łączy się działanie aparatów stałych i alignerów, co może skrócić czas leczenia u pacjentów o bardziej złożonych wadach zgryzu.

Higiena i bezpieczeństwo podczas leczenia ortodontycznego

W pierwszej kolejności o tym, że zęby poddane leczeniu ortodontycznemu wymagają starannej higieny. Należy je czyścić po każdym posiłku. W tym celu konieczne jest noszenie przy sobie szczoteczki i pasty do zębów.

Szczególną uwagę należy zwracać na dokładne mycie okolic przydziąsłowych. Warto zaopatrzyć się w specjalistyczne szczoteczki ortodontyczne – międzyzębowe i jednopęczkowe. Większość stomatologów zaleca też stosowanie specjalnych nici dentystycznych.

Regularne wizyty kontrolne są jednym z kluczowych elementów leczenia. Umożliwiają ocenę postępów, wczesne wykrywanie podrażnień lub stanów zapalnych, a także bieżącą regulację sił działających na zęby.

W przypadku alignerów kontrole są z reguły rzadsze, lecz równie istotne, ponieważ pozwalają na wymianę kompletów nakładek i monitorowanie zgodności terapii z planem cyfrowym.

Na koniec pamiętajmy, że noszenie aparatu ortodontycznego, bez względu na jego typ, równa się znacznemu ograniczeniu niektórych produktów, a najlepiej wykluczeniu z diety gum do żucia, twardych warzyw i orzechów, chrupkich grzanek oraz lepkich cukierków.