Tomografia komputerowa jamy brzusznej

Badania metodą tomografii komputerowej przeprowadza się w pozycji leżącej, a w trakcie jego trwania pacjent pozostaje przytomny. We wnętrzu aparatu tomograficznego badany znajduje się pomiędzy lampą, emitującą promieniowanie rentgenowskie, a detektorami, które to promieniowanie odbierają. Generowane przez lampę promienie są w różnym stopniu osłabiane przez poszczególne rodzaje tkanek, co stanowi podstawę uzyskiwanych w trakcie badania obrazów. 

Jednym z najczęściej przeprowadzanych badań z zastosowaniem tomografu komputerowego jest tomografia jamy brzusznej. Badanie takie umożliwia uzyskanie przekrojów poprzecznych narządów, znajdujących się w jej wnętrzu, w tym wątroby, trzustki czy nerek. Kiedy takie badanie warto wykonać?

Tomografia komputerowa jamy brzusznej: wskazania

Dzięki swojej szybkości i dokładności TK jamy brzusznej odgrywa kluczową rolę w medycynie, stanowiąc niezastąpione narzędzie diagnostyczne zarówno w przypadkach pilnych, jak i planowych.

Diagnostyka bólu brzucha

Diagnostyka bólu brzucha za pomocą tomografii komputerowej (TK) to jedna z najdokładniejszych metod obrazowych, umożliwiająca szybkie i precyzyjne rozpoznanie przyczyn dolegliwości. Tomografia komputerowa pozwala na szczegółową ocenę narządów wewnętrznych, takich jak jelita, wątroba, trzustka, nerki czy pęcherzyk żółciowy, oraz wykrycie stanów nagłych, takich jak:

• Zapalenie wyrostka robaczkowego,
• Perforacje narządów,
• Niedrożność jelit,
• Kamica nerkowa lub żółciowa,
• Zapalenie trzustki.

Dzięki zastosowaniu kontrastu badanie pozwala również na ocenę naczyń krwionośnych i wykrycie tętniaków lub zakrzepów.

Wykrywanie nowotworów w jamie brzusznej

Jednym z podstawowych wskazań do przeprowadzenia tomografii komputerowej tego obszaru jest podejrzenie zmian nowotworowych w obrębie narządów, znajdujących się w jamie brzusznej. Badanie jest pomocne w diagnostyce różnicowej nowotworów pierwotnych i wtórnych a także w diagnostyce nowotworów łagodnych i złośliwych, narządów miąższowych jamy brzusznej, a więc nerek, wątroby, trzustki i śledziony. TK jamy brzusznej jest stosowane, jeśli wyniki USG tych obszarów są niejednoznaczne i wymagane jest ich potwierdzenie. Pozwala także na dokładne zobrazowanie jelit, żołądka oraz przewodów żółciowych, co umożliwia wykrycie patologii w ich obrębie.

Ocena stanów zapalnych narządów wewnętrznych

Badanie TK jamy brzusznej wykonuje się także w przypadku zmian zapalnych w obrębie narządów wewnętrznych, a więc przy zapaleniu wyrostka robaczkowego czy pęcherzyka żółciowego. Ma zastosowanie m.in. na SORze, w przypadku pacjentów z ostrym bólem brzucha, gdzie prawidłowo i szybko postawiona diagnoza może decydować o życiu chorego. Badanie tomograficzne jamy brzusznej wykorzystuje się też przy podejrzeniu schorzeń zapalnych jelit, w tym wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniowskiego-Crohna. TK umożliwia także ocenę ewentualnej wznowy w miejscu po wyciętym guzie.

Inne wskazania do wykonania badania TK jamy brzusznej to:

• Niedrożność przewodu pokarmowego
• Choroby nerek, w tym zwapnienia, zwężenie tętnic nerkowych, kamica nerkowa czy stany zapalne
• Krwawienie z przewodu pokarmowego
• Zapalenie lub guzy w obrębie żołądka lub jelit
• Ocena powikłań przy przewlekłym zapaleniu trzustki
• Marskość wątroby
• Urazy jamy brzusznej

Jak się przygotować do tomografii jamy brzusznej i jaki jest przebieg badania?

Badanie tomograficzne jamy brzusznej wymaga od pacjenta pewnych przygotowań. Na sześć godzin przed badaniem nie należy nic jeść, trzeba natomiast być odpowiednio nawodnionym – w tym celu pacjent powinien wypić co najmniej 1,5 l niegazowanej wody, rozpoczynając przyjmowanie płynu około trzy godziny przed przystąpieniem do badania. W przypadku niektórych badań TK w obrębie jamy brzusznej może być konieczne wykonanie doodbytniczego wlewu wodnego roztworu środka kontrastowego lub wody, o czym pacjenta poinformuje lekarz radiolog przed badaniem.

Dodatkowe przygotowania są konieczne, jeśli badanie tomograficzne ma być przeprowadzone z podaniem środka kontrastowego, a tak jest zazwyczaj w przypadku badań TK narządów jamy brzusznej. Środki takie zawierają jod, dlatego pacjent ma prawo nie wyrazić zgody na ich zastosowanie, musi być jednak poinformowany, że w przypadku braku środka kontrastowego wartość diagnostyczna niektórych badań może być obniżona. Przed badaniem z wykorzystaniem środków kontrastowych wymagane jest oznaczenie poziomu kreatyniny w surowicy, wykonane nie wcześniej niż 21 dni przed terminem badania (u pacjentów z podejrzeniem lub potwierdzonymi zaburzeniami czynności nerek badanie takie musi być wykonane w okresie 7 dni przed TK). Decyzję o zastosowaniu środka kontrastowego podejmuje lekarz radiolog, nadzorujący badanie.

Jak przebiega badanie tomografii komputerowej?

Przeprowadzane w pozycji leżącej badanie wymaga od pacjenta zachowania bezruchu i wykonywania poleceń personelu (np. wstrzymywanie oddechu), który z badanym komunikuje się za pomocą interkomu. Po ułożeniu na stole tomografu pacjent wjeżdża do wnętrza aparatu i następuje skanowanie wybranych partii ciała. Kolejnym etapem badania jest analiza uzyskanych obrazów przez specjalistę diagnostyki obrazowej oraz ich cyfrowa obróbka.

Ile trwa tomografia komputerowa jamy brzusznej?

Tomografia komputerowa (TK) jamy brzusznej trwa zwykle od 5 do 15 minut, w zależności od rodzaju badania i użycia kontrastu. Oto szczegóły:

• Bez kontrastu - badanie trwa około 5-10 minut, ponieważ nie wymaga dodatkowych przygotowań ani podawania substancji kontrastowej.

• Z kontrastem - może trwać 10-15 minut, gdyż dodatkowy czas przeznaczony jest na podanie kontrastu (dożylnie lub doustnie) oraz wykonanie zdjęć w różnych fazach przepływu krwi.

Cały proces w placówce, włączając rejestrację, przygotowanie pacjenta i omówienie przebiegu badania, może zająć około 30-60 minut.

Zalety TK jako metody diagnostycznej

Tomografia komputerowa jamy brzusznej pozwala na szybkie i szczegółowe obrazowanie narządów wewnętrznych, wykrywając nawet drobne zmiany, takie jak guzy, stany zapalne czy uszkodzenia. Jest szczególnie przydatna w stanach nagłych, takich jak perforacje jelit czy tętniaki.

Czy tomografia komputerowa jest bezpieczna?

Badanie jest bezpieczne dla większości pacjentów, choć wiąże się z niską dawką promieniowania rentgenowskiego. Podanie kontrastu w niektórych przypadkach wymaga ostrożności, zwłaszcza u osób z alergią na jod lub chorobami nerek.

Wady i ograniczenia badania

Głównym ograniczeniem TK jest narażenie na promieniowanie oraz potencjalne reakcje na kontrast. Badanie nie jest zalecane dla kobiet w ciąży, a u niektórych pacjentów (np. z niewydolnością nerek) konieczne mogą być alternatywne metody, takie jak MRI.

Samo badanie TK trwa bardzo krótko (kilka minut), co ogranicza czas ekspozycji na promieniowanie do absolutnego minimum. TK jest wykonywane tylko wtedy, gdy jest to konieczne i uzasadnione medycznie. Lekarze zawsze analizują, czy korzyści z badania przewyższają potencjalne ryzyko.

Ile kosztuje tomografia komputerowa jamy brzusznej?

Cena tomografii komputerowej jamy brzusznej może być różna w zależności od miasta i ośrodka, na ogół jednak zamyka się w przedziale 420 - 510 zł. Badanie można także wykonać w ramach NFZ, co jednak wiąże się ze średnio kilkumiesięcznym oczekiwaniem w kolejce.