Wideodermatoskopia w diagnostyce czerniaka

Pierwsze urządzenie, pozwalające oglądać w powiększeniu zmiany skórne, pojawiło się w medycynie w 1989 roku. Historia dermatoskopii sięga jednak znacznie odleglejszych czasów, bowiem już w 1663 roku Johan Christophorus Kolhaus obserwował pod mikroskopem naczynia krwionośne okolicy paznokciowej.

Wraz z upływem czasu technika ewoluowała, pojawiały się też kolejne opisy kryteriów klinicznych, pozwalających odpowiednio sklasyfikować obecną u danego pacjenta zmianę. Szczególnie wiele opisów dotyczy czerniaka - złośliwego nowotworu, cechującego się tendencją do dawania przerzutów. Im wcześniej wykryje się zmianę, tym większa szansa na uzyskanie wyleczenia.

Czym jest wideodermatoskopia i jak działa?

Tradycyjne dermatoskopy składają się ze źródła światła oraz układu optycznego, pozwalają na powiększenie (zazwyczaj 10-20x) i dokładne obejrzenie przez dermatologa obecnych na skórze zmian. Wideodermatoskopia to zaawansowana forma dermatoskopii, w której do urządzenia dołączona jest cyfrowa kamera o wysokiej rozdzielczości, połączona z komputerem. Pozwala to uzyskać znacznie większe powiększenia (nawet 70-100x) i wyświetlić obraz na ekranie monitora.

Takie rozwiązanie pozwala na wykonanie wysokiej jakości zdjęć, które można ocenić w jeszcze większym powiększeniu. Zastosowanie komputera umożliwia stworzenie elektronicznej dokumentacji medycznej pacjenta. W przypadku zmian, które uznawane są za łagodne, ale wymagają dalszej obserwacji, możliwe jest obiektywne porównywanie ich wyglądu podczas wizyt kontrolnych, co pozwala wychwycić nawet najdrobniejsze zmiany w ich morfologii.

Cechy dermatoskopowe czerniaka:

• nieregularne krawędzie,
• wielobarwność,
• asymetria,
• atypowa siatka barwnikowa,
• niebiesko-biały welon,
• nieregularne smugi,
• nietypowe naczynia krwionośne.

Podczas badania lekarz ocenia zmianę pod kątem specyficznych cech dermatoskopowych. W przypadku czerniaka poszukuje się m.in. nieregularnych krawędzi, wielobarwności, asymetrii, a także bardziej subtelnych struktur, takich jak atypowa siatka barwnikowa, niebiesko-biały welon, nieregularne smugi czy nietypowe naczynia krwionośne. Analiza tych wzorców jest kluczowa dla postawienia prawidłowej diagnozy.

Mapowanie całego ciała – kluczowe zastosowanie wideodermatoskopu

Jednym z najważniejszych zastosowań nowoczesnej wideodermatoskopii jest mapowanie całego ciała (ang. Total Body Mapping, TBM). Jest to procedura szczególnie zalecana pacjentom z grupy wysokiego ryzyka rozwoju czerniaka. Polega na wykonaniu serii zdjęć całego ciała pacjenta w standardowych pozycjach, a następnie sfotografowaniu wszystkich pojedynczych znamion w dużym powiększeniu.

Stworzona w ten sposób cyfrowa mapa znamion jest archiwizowana w systemie komputerowym. Podczas kolejnych wizyt kontrolnych (zazwyczaj co 6-12 miesięcy) badanie jest powtarzane. Specjalistyczne oprogramowanie automatycznie porównuje aktualne obrazy z poprzednimi, wskazując lekarzowi nowe znamiona oraz te, które uległy zmianie pod względem kształtu, rozmiaru czy koloru. Pozwala to na niezwykle wczesne wykrycie potencjalnie niebezpiecznych zmian, które mogłyby zostać przeoczone podczas standardowego badania.

Wskazania do badania i zalety wideodermatoskopii

Połączenie komputerowej analizy z doświadczeniem dermatologa pozwala znacznie zwiększyć odsetek prawidłowo stawianych rozpoznań. Według badań, czułość badania klinicznego w diagnostyce czerniaka (bez użycia przyrządu powiększającego) wynosi około 74%, natomiast zastosowanie dermatoskopii podnosi tę wartość do ponad 90%. Wideodermatoskopia, dzięki archiwizacji, dodatkowo zwiększa tę skuteczność w obserwacji długoterminowej.

Wideodermatoskopia jest szczególnie zalecana osobom z grupy podwyższonego ryzyka, do których należą pacjenci:

• z bardzo dużą liczbą znamion (powyżej 50),
• z zespołem znamion atypowych (dysplastycznych),
• z czerniakiem w wywiadzie osobistym lub rodzinnym,
• o jasnym fototypie skóry (jasna karnacja, włosy, oczy), łatwo ulegający oparzeniom słonecznym,
• leczeni immunosupresyjnie (np. po przeszczepach narządów).

Badanie wideodermatoskopowe jest całkowicie nieinwazyjne, bezbolesne i nie wymaga od pacjenta szczególnego przygotowania. W przypadku urządzeń niezawierających filtra polaryzacyjnego, na skórę nakładany jest płyn immersyjny (np. olejek), który zwiększa przezierność naskórka. Uzyskiwany obraz jest od razu widoczny na ekranie, co pozwala lekarzowi na bieżąco omawiać z pacjentem wygląd jego znamion.

Sztuczna inteligencja (AI) i przyszłość diagnostyki skóry

Rozwój technologii w dziedzinie dermatoskopii nieustannie postępuje. Najnowszym trendem jest integracja systemów wideodermatoskopowych ze sztuczną inteligencją (AI). Algorytmy AI, trenowane na ogromnych bazach danych (milionach zdjęć znamion zweryfikowanych histopatologicznie), potrafią analizować obrazy i z wysoką precyzją wskazywać zmiany podejrzane, sugerując stopień ryzyka złośliwości. AI nie zastępuje lekarza, ale stanowi potężne narzędzie wspomagające jego decyzję, zwracając uwagę na subtelne wzorce niewidoczne dla ludzkiego oka.

Wideodermatoskopię można z pewnością uznać za znaczący postęp w diagnostyce czerniaka. Pozwala ona lepiej niż klasyczne metody uwidocznić patologiczne twory, a dzięki większej dokładności, zmniejsza liczbę niepotrzebnych wycięć chirurgicznych zmian, które ostatecznie okazują się łagodne.

Coraz większą popularność zyskuje również teledermatoskopia. Jest to metoda przydatna szczególnie w przypadkach wątpliwych lub w regionach o ograniczonym dostępie do specjalistów. Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej lub dermatolog może przesłać cyfrową dokumentację do ośrodka referencyjnego, gdzie bardziej doświadczeni eksperci pomagają postawić właściwe rozpoznanie i zaplanować dalsze postępowanie.