Jakie właściwości lecznicze mają pijawki lekarskie?

Pijawki lekarskie wykazują szereg właściwości biologicznych, które mogą wpływać korzystnie na stan zdrowia pacjenta. Kluczowe działanie terapeutyczne zawdzięczają zawartości aktywnych substancji obecnych w ich ślinie.

Wśród najważniejszych efektów leczniczych wyróżnia się:

  • działanie przeciwzakrzepowe (zapobieganie tworzeniu się skrzepów),
  • rozrzedzanie krwi i poprawa jej przepływu,
  • zmniejszenie stanów zapalnych i obrzęków,
  • stymulacja układu odpornościowego,
  • przyspieszenie regeneracji tkanek,
  • redukcja bólu i poprawa przewodnictwa nerwowego,
  • wpływ na obniżenie ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu,
  • poprawa samopoczucia, snu i nastroju.

Warto wiedzieć: Terapia pijawkami wykorzystywana jest obecnie m.in. przy leczeniu paradontozy, schorzeń stawów, nadciśnienia czy choroby niedokrwiennej serca. Hirudoterapia wspiera także gojenie ran pooperacyjnych i regenerację tkanek po przeszczepach skóry.

Substancje czynne w ślinie pijawki:

  • Hirudyna – silny inhibitor trombiny, blokuje proces krzepnięcia krwi.
  • Bdeliny – hamują enzymy odpowiedzialne za stany zapalne.
  • Antyelastaza – ogranicza aktywność enzymów degradujących elastynę, co może wspierać zachowanie struktury tkanki łącznej.
  • Egliny – działają przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie.
  • Destabilaza – rozpuszcza zakrzepy i utrzymuje elastyczność naczyń.
  • Hialuronidaza – ułatwia przenikanie substancji przez tkanki (działanie „enzymu rozluźniającego”) i wspomaga działanie substancji o działaniu przeciwdrobnoustrojowym.
  • Substancje znieczulające i neurotransmitery – zmniejszają ból, uspokajają, poprawiają nastrój.
  • Antybiotyki naturalne – pochodzące od symbiotycznych bakterii Aeromonas veronii, mają silne właściwości przeciwbakteryjne.

Jakie choroby leczy się pijawkami?

Kobieta lekarz trzyma pęsetą pijawki lekarskie

Hirudoterapia nie jest metodą uniwersalną, ale może wspomagać leczenie wielu dolegliwości. Działa przede wszystkim na układ krążenia, a przez to pośrednio wpływa na inne układy w organizmie.

Pijawki mogą być stosowane wspomagająco w leczeniu:

  • żylaków i zakrzepowego zapalenia żył,
  • chorób nerek i przewodu pokarmowego,
  • nadciśnienia tętniczego,
  • chorób serca, płuc i wątroby,
  • rwą kulszową i bólów kręgosłupa,
  • zaburzeń przemiany materii i wysokiego cholesterolu,
  • chorób skórnych, trudno gojących się ran, owrzodzeń, odleżyn,
  • nerwic i migren,
  • prostaty, impotencji,
  • hemoroidów i obrzęków,
  • szumów usznych i zawrotów głowy.
Pamiętaj: Hirudoterapia nie zastępuje klasycznego leczenia, lecz może być jego uzupełnieniem – zawsze po konsultacji z lekarzem.

Czy pijawki pomagają na żylaki i problemy z krążeniem?

Hirudoterapia może być skutecznym wsparciem w leczeniu wczesnych stadiów żylaków. Substancje zawarte w ślinie pijawek, takie jak hirudyna i destabilaza, działają przeciwzakrzepowo, poprawiają mikrokrążenie i zmniejszają obrzęki.

Efekty zabiegów mogą obejmować:

  • zmniejszenie bólu i uczucia ciężkości nóg,
  • redukcję opuchlizny,
  • poprawę wyglądu skóry,
  • cofnięcie się mniejszych zmian żylakowych.
Ważne: Zaawansowane, rozległe zmiany żylne mogą wymagać interwencji chirurgicznej. Hirudoterapia nie zastąpi leczenia operacyjnego, ale może przynieść ulgę i poprawę komfortu życia.

Czy pijawki są skuteczne w leczeniu zakrzepicy?

Dzięki właściwościom przeciwkrzepliwym ślina pijawek znajduje zastosowanie w terapii wspomagającej zakrzepicy. Hirudyna rozrzedza krew, co może ułatwiać rozpuszczanie istniejących skrzepów i poprawiać przepływ krwi.

Uwaga: W leczeniu zakrzepicy podstawą są nowoczesne leki przeciwzakrzepowe. Stosowanie pijawek powinno być nadzorowane przez lekarza – tylko jako element terapii wspomagającej.

Pijawki na trudno gojące się rany

W leczeniu ran, odleżyn i owrzodzeń pijawki wykazują pozytywne działanie dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i poprawiającym krążenie. Hirudoterapia może przyspieszać gojenie się ran poprzez stymulację regeneracji tkanek.

Warto wiedzieć: Choć nie jest to metoda pierwszego wyboru, w niektórych przypadkach – szczególnie przy przewlekłych ranach – hirudoterapia może stanowić alternatywę dla leczenia farmakologicznego.

Terapia pijawkami a leczenie raka

W badaniach przedklinicznych na myszach zaobserwowano zahamowanie wzrostu i cofanie się guzów po zastosowaniu ekstraktów z gruczołów ślinowych pijawek. To odkrycie nie ma jednak zastosowania klinicznego i nie potwierdzono skuteczności tej metody w leczeniu nowotworów u ludzi.

Uwaga: Dotychczas nie zidentyfikowano konkretnej substancji odpowiedzialnej za ten efekt. Hirudoterapia nie jest metodą leczenia nowotworów i nie powinna być traktowana jako alternatywa dla onkologii.

Jakie są przeciwwskazania do terapii pijawkami?

Leczenie ludzi pijawkami lekarskimi. Pijawki lekarskie na dłoniach lekarza prowadzącego

Leczenie pijawkami nie jest wskazane dla każdego pacjenta. W niektórych przypadkach może być wręcz niebezpieczne.

Przeciwwskazania obejmują:

  • hemofilię i inne zaburzenia krzepliwości krwi,
  • anemię,
  • ciążę i karmienie piersią,
  • wiek poniżej 10 lat,
  • aktywne choroby nowotworowe,
  • miesiączkę u kobiet,
  • niskie ciśnienie krwi,
  • alergie na składniki śliny pijawek.
Pamiętaj: Zawsze skonsultuj się z lekarzem przed rozpoczęciem terapii. Samodzielne stosowanie pijawek może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych.

Czy leczenie pijawkami jest bezpieczne? Jakie są skutki uboczne?

Hirudoterapia, choć naturalna, może wiązać się z działaniami niepożądanymi. Najczęściej występują przedłużone krwawienia w miejscu przystawienia pijawki, które mogą trwać od kilku godzin do kilku dni.

Możliwe skutki uboczne:

  • krwawienia zewnętrzne i wewnętrzne,
  • spadek poziomu hemoglobiny i ryzyko anemii,
  • zaburzenia krzepnięcia,
  • infekcje bakteryjne (m.in. Aeromonas hydrophila),
  • reakcje alergiczne,
  • nadmierna potliwość, duszność, tachykardia.
Uwaga: Ryzyko infekcji bakteryjnych wzrasta, jeśli pijawki nie są hodowane w kontrolowanych warunkach. Dlatego ważne jest, aby zabieg przeprowadzał certyfikowany specjalista, a pijawki pochodziły z legalnych hodowli.

Jak krok po kroku przebiega hirudoterapia?

Pijawki lecznicze przetrzymywane w szklance wody

Zabieg hirudoterapii odbywa się w kilku ściśle określonych etapach i powinien być przeprowadzany wyłącznie przez osobę z odpowiednim przygotowaniem zawodowym – najczęściej jest to lekarz, fizjoterapeuta lub hirudoterapeuta z certyfikatem ukończenia kursu. Bezpieczeństwo i skuteczność terapii zależą nie tylko od doświadczenia specjalisty, ale także od warunków higienicznych, rodzaju schorzenia oraz indywidualnej reakcji organizmu pacjenta.

Etapy zabiegu hirudoterapii:

  1. Przygotowanie skóry – miejsce, w którym zostaną przystawione pijawki, jest dokładnie oczyszczane i odkażane. Dezynfekcja zapobiega ryzyku zakażenia i ułatwia przyczepienie się pijawki do skóry.

  2. Aplikacja pijawek – w zależności od diagnozy i wskazań medycznych terapeuta przykłada pijawki w wyznaczone punkty – najczęściej są to okolice zastoju żylnego, stawów, blizn lub miejsc bólowych. Każda pijawka posiada mikroskopijne ząbki i specjalny aparat gębowy, dzięki któremu wczepia się w skórę pacjenta.

  3. Faza aktywna – w trakcie zabiegu, trwającego zwykle od 20 do 45 minut, pijawka wstrzykuje do organizmu pacjenta substancje bioaktywne, takie jak hirudyna, egliny, destabilaza czy hialuronidaza. W tym samym czasie ssie krew – zazwyczaj w ilości od 5 do 15 ml.

  4. Zakończenie zabiegu – po zakończeniu ssania pijawka samoistnie odpada lub zostaje delikatnie usunięta przez terapeutę. Miejsce po ugryzieniu może nadal krwawić – to naturalny efekt działania substancji przeciwkrzepliwych zawartych w ślinie pijawki.

  5. Opatrunek i obserwacja – po zabiegu na rankę nakładany jest jałowy, ścisły opatrunek, który chroni miejsce wkłucia i zapobiega dalszemu krwawieniu. Zalecane jest jego noszenie przez kilka godzin, a czasem nawet do 24 godzin. Miejsce po pijawce może być lekko opuchnięte, zaczerwienione lub swędzące – to normalna reakcja organizmu.

Ważne: W Polsce pijawki stosowane do celów medycznych są przeznaczone do jednorazowego użytku – po zabiegu są utylizowane zgodnie z procedurami sanitarnymi.

Podczas jednej sesji terapeutycznej można przystawić od 1 do 9 pijawek – ich liczba zależy od schorzenia, masy ciała pacjenta i ogólnego stanu zdrowia. Często zaleca się wykonanie serii kilku zabiegów, z zachowaniem przynajmniej 5-dniowej przerwy pomiędzy kolejnymi sesjami.

Pamiętaj: Po zabiegu zaleca się odpoczynek, picie dużej ilości wody oraz unikanie intensywnego wysiłku fizycznego. Dzięki temu organizm lepiej przyswaja działanie substancji aktywnych i łatwiej przechodzi proces regeneracji.

Cena zabiegu z pijawkami – ile kosztuje hirudoterapia?

Na podstawie zgromadzonych przez nas danych ceny wahają się od 170 do 350 zł za jeden zabieg. Średnia cena to około 288 zł. Koszt terapii pijawkami może się różnić w zależności od lokalizacji i kwalifikacji specjalisty.

Uwaga: Leczenie pijawkami nie jest obecnie refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, dlatego pełen koszt terapii ponosi pacjent. Zdarza się, że NFZ finansuje terapię pijawkami w szpitalach, są to jednak rzadkie przypadki.

Leczenie pijawkami w moim mieście – gabinety hirudoterapii

Gabinet hirudoterapii można znaleźć w wielu większych miastach Polski. Najłatwiej skorzystać z wyszukiwarek internetowych lub specjalistycznych portali, takich jak kliniki.pl, gdzie dostępne są opinie pacjentów oraz informacje o lokalizacji, cenniku i kwalifikacjach terapeutów.

Pamiętaj: Wybieraj tylko certyfikowane placówki, które zapewniają sterylność, bezpieczeństwo i fachową opiekę.

Źródła:

  • mp.pl, "Hirudoterapia", mp.pl, 2014
  • Tarnowska R., Car H., "Hirudoterapia – za i przeciw", Farm Pol, 65(5), 331–337, 2009
  • Żęgota D., "Leczenie pijawkami – na co pomaga?", cff-fizjoterapia.pl, 2023