Operacje i leczenie ślinianek

Co to są ślinianki?

Ślinianki to gruczoły wydzielania zewnętrznego, które odpowiadają za produkcję śliny. Dzielimy je na:

• duże gruczoły ślinowe – w jamie ustnej znajdują się ich trzy pary, posiadają one przewody wyprowadzające
• małe gruczoły ślinowe – rozsiane po błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, bez przewodów wyprowadzających

Ślinianki wytwarzają ślinę bez przerwy. W ciągu jednego dnia mogą wyprodukować nawet jej litr. Co ciekawe, dokładny skład śliny zmienia się w zależności od tego, czy jest ona wytwarzana podczas jedzenia, czy nie. Jej główne składniki to woda, enzymy trawienne, substancje bakteriobójcze, jony węglanowe, jony wapnia i fosforany.

Choroby ślinianek

Poniżej opisujemy najczęściej występujące choroby ślinianek.

Kamica ślinianek

Jedną z najczęstszych chorób obejmujących ślinianki jest kamica. W jej przebiegu sole mineralne odkładają się w śliniankach, tworząc kamienie. Te mniejsze jedynie utrudniają przepływ śliny, większe zaś całkowicie uniemożliwiają jej wydostanie się z gruczołów. Bezpośrednia przyczyna rozwoju schorzenia nie jest znana, wiadomo jednak, że sprzyjają mu m.in. stany zapalne jamy ustnej, odwodnienie oraz podwyższone stężenia wapnia w organizmie. Objawy kamicy ślinianki to przede wszystkim ból i obrzęk gruczołów (zwłaszcza podczas jedzenia). Choroba zwykle dotyka ślinianki podżuchwowe, choć może rozwinąć się także w innych gruczołach ślinowych.

Sjaloza

Sjaloza to choroba, o której mówimy, gdy dochodzi do obustronnego powiększenia ślinianki przyusznej. Schorzenie nie posiada ani zapalnego, ani nowotworowego charakteru. Do jego rozwoju dochodzi najczęściej w przebiegu zaburzeń hormonalnych, awitaminozy, mocznicy, cukrzycy bądź zaburzeń neurogennych. Sprzyja mu także okres ciąży i laktacji. Objawem sjalozy jest przede wszystkim niebolesny obrzęk przyusznych gruczołów ślinowych.

Zespół Sjögrena

Zespół Sjögrena to choroba z grupy autoimmunologicznych. Nazywa się ją także zespołem suchości, ponieważ w jej przebiegu dochodzi do stopniowego zaniku wydzielania śliny. Co ciekawe, upośledzeniu ulegają także kanały łzowe. Zmiany zapalne mogą objąć ponadto płuca, nerki czy tarczycę. Zespół Sjögrena występuje samodzielnie lub towarzyszy innym chorobom autoimmunologicznym, np. reumatoidalnemu zapaleniu stawów lub toczniowi rumieniowatemu. Jego podstawowe symptomy to suchość jamy ustnej, swędzenie skóry, zmęczenie czy suchy kaszel.

Nowotwór ślinianek

Choroby nowotworowe ślinianek występują rzadko – stanowią zaledwie kilka procent nowotworów obejmujących głowę i szyję. Komórki rakowe zwykle zajmują duże gruczoły ślinowe (około 80% zmian dotyczy ślinianek przyusznych). W śliniankach wykrywa się zarówno nowotwory złośliwe, jak i łagodne. W przypadku gruczołów przyusznych zdecydowana większość zmian jest łagodna, zaś w śliniankach podjęzykowych – złośliwa. Nowotwory ślinianki podżuchwowej są łagodne mniej więcej w połowie przypadków.

Stany zapalne ślinianek

W śliniankach mogą rozwijać się także stany zapalne. Za infekcje wirusowe często jest odpowiedzialny wirus świnki, zaś te o podłożu bakteryjnym bywają powikłaniem nieleczonej kamicy ślinianek. Zapalenie ślinianek może mieć charakter ostry lub przewlekły, a czynnikami zwiększającymi ryzyko jego rozwoju jest obniżona odporność, zła kondycja ogólna pacjenta, brak higieny jamy ustnej oraz nieleczona próchnica.

Zachowawcze leczenie ślinianek

W przypadku kamicy ślinianek stosuje się zarówno leczenie zachowawcze, jak i chirurgiczne. Jeśli kamienie są małe, przyjmowanie dużych ilości płynów i kwaśnych pokarmów może doprowadzić do wypłukania kamieni ślinianki. W wielu przypadkach okazuje się to jednak niewystarczające – wówczas kamienie usuwa się operacyjnie. Jeśli u pacjenta zdiagnozowano sjalozę, kluczowym elementem procesu leczenia będzie pozbycie się czynników wywołujących tę chorobę. Konieczne będzie zatem wyrównanie niedoborów witaminowych czy terapia endokrynologiczna. Przyczynowe leczenie zespołu Sjögrena nie jest możliwe, dlatego terapie opierają się na łagodzeniu dolegliwości związanych z suchością jamy ustnej i oczu – standardem jest stosowanie tak zwanych sztucznych łez czy sztucznej śliny. Jeśli choroba obejmuje narządy wewnętrzne lub towarzyszy innym schorzeniom autoimmunologicznych, wówczas dodatkowo wdraża się leki immunosupresyjne.

Operacja ślinianek

Operacje ślinianek wykonuje się przede wszystkim po zdiagnozowaniu kamicy ślinianek lub nowotworu. W przypadku kamicy, jeśli kamienie ślinianki znajdują się w przewodzie wyprowadzającym, nacina się go, a następnie usuwa powstałe złogi. Jeśli jednak kamienie są zlokalizowane w miąższu ślinianki lub problem ten nawraca, konieczne jest usunięcie całego gruczołu. Tradycyjna operacja ślinianek odbywa się w znieczuleniu ogólnym. Ze względu na to, iż zabieg musi być przeprowadzony wyjątkowo precyzyjnie, w niektórych placówkach stosuje się neuromonitoring, czyli system śródoperacyjnego monitorowania nerwów. Pacjenta wypisuje się ze szpitala zwykle po trzech dniach od zabiegu.

Sialoendoskopia operacyjna

W leczeniu kamicy ślinianek coraz częściej stosuje się także metody małoinwazyjne. Jedną z nich jest rozbijanie kamieni ultradźwiękami. Dzięki temu, że dzieli się je na mniejsze części, ich wydalenie z organizmu staje się prostsze. Popularną techniką jest także sialoendoskopia, czyli endoskopowe usuwanie kamieni. Dzięki temu, że mikronarzędzia chirurgiczne wprowadza się przez naturalne otwory ciała, nie ma konieczności wykonywania nacięć. Nie istnieje także ryzyko porażenia nerwu twarzowego, a rekonwalescencja jest krótsza. Sialoendoskopię wykonuje się w ramach chirurgii jednego dnia, zwykle w znieczuleniu miejscowym.

FAQ, czyli najczęstsze pytania o operację ślinianek

• Kto leczy ślinianki?

  Leczeniem chorób ślinianek zwykle zajmuje się laryngolog, jednak w przypadku schorzeń współistniejących konieczne mogą okazać się wizyty u lekarzy innych specjalizacji.

• Jakie są zalecenia pooperacyjne?

  Po operacji ślinanki należy osłaniać ranę pooperacyjną przed zamoczeniem przez około 7 dni. Przez 2 tygodnie należy także prowadzić oszczędzający tryb życia.

• Ile kosztuje sialoendoskopia?

  Cena sialoendoskopii operacyjnej to średnio 4900 zł. Na koszt zabiegu wpływa m.in. renoma i wyposażenie danej placówki, a także doświadczenie lekarza przeprowadzającego procedurę.

• Ile kosztuje leczenie operacyjne kamicy ślinianek?

  Chirurgiczne leczenie kamicy ślinianek wiąże się z wydatkiem rzędu 2000 zł. Ostateczna cena zabiegu jest jednak uzależniona od tego, czy wystarczy przeciąć przewody wyprowadzające, czy konieczne będzie usunięcie całego gruczołu.

• Czy na zapalenie ślinianek pomoże leczenie domowe?

  Zapalenie ślinianek jest chorobą, którą trzeba leczyć u specjalisty. Ewentualne domowe sposoby można stosować wspomagająco, jako uzupełnienie podstawowej terapii. Dobrym pomysłem będzie picie dużych ilości wody oraz stosowanie lekkostrawnej diety.