Co to jest kapilaroskopia i jakie ma zastosowanie?

Pierwsze badanie kapilaroskopowe u człowieka przeprowadził Heuter już w 1879 roku, natomiast w 1911 roku Lombard dokonał pierwszej kapilaroskopowej oceny morfologii naczyń włosowatych wałów paznokciowych u człowieka. Obecnie badanie kapilaroskopowe odgrywa znaczącą rolę w nowoczesnej diagnostyce zaburzeń mikrokrążenia ze względu na jej nieinwazyjność, szeroką dostępność oraz powtarzalność.

Kapilaroskopia jest badaniem, pozwalającym na ocenę morfologii naczyń włosowatych skóry za pomocą mikroskopu świetlnego. Wykonuje się ją najczęściej w obrębie wałów paznokciowych palców (ang. nailfold capillaroscopy), spojówek gałek ocznych, dziąseł czy warg.

Przygotowanie do badania kapilaroskopowego

• rezygnację z alkoholu,
• unikanie palenia papierosów,
• ograniczenie dużych ilości kawy czy herbaty na około 6 godzin przed badaniem,
• nie wycinanie skórek oraz zrezygnowanie z zabiegów typu manicure na 2 tygodnie przed badaniem,
• skracanie paznokci jest dozwolone.

Przebieg badania kapilaroskopowego

Badanie kapilaroskopowe wykonywane jest za pomocą mikroskopu świetlnego z użyciem 10-200-krotnego powiększenia oraz dodatkowego oświetlenia ze źródła zimnego światła, aby nie doszło do rozszerzenia naczyń krwionośnych. Aby zwiększyć przejrzystość naskórka, a tym samym dokładność ocenianego obrazu, stosuje się olejek immersyjny, nakrapiany na obserwowaną okolicę.

W przypadku kapilaroskopii wałów paznokciowych ocena dotyczy palców obu rąk, z pominięciem kciuków, które ze względu na częste występowanie zmian pourazowych mogą utrudniać interpretację badania. Lekarz wykonujący badanie, na podstawie obrazu mikroskopowego, ocenia stan naczyń włosowatych.

Ocena naczyń włosowatych

Naczynia włosowate, inaczej kapilary, są to najmniejsze, cienkościenne naczynia krwionośne, łączące tętnice z żyłami, docierające niemal do każdej komórki naszego ciała. Prawidłowy obraz kapilaroskopowy charakteryzuje się homogennym układem równolegle położonych pętli naczyniowych, które zbudowane są z ramienia tętniczego, żylnego oraz odcinka szczytowego.

Interpretacja wyników kapilaroskopii

U zdrowych osób liczba pętli naczyniowych w obrębie wałów paznokciowych wynosi 10 – 30 w 1 mm². Prócz morfologii, liczby oraz układu pętli naczyniowych, o prawidłowości lub patologii obrazu decyduje ponadto prędkość przepływu erytrocytów, stopień wypełnienia kapilar oraz obecność zmian patologicznych w obrębie podścieliska.

Obraz patologiczny charakteryzuje się obecnością nieregularnych pętli – krętych, poszerzonych, bądź rozgałęzionych, obecnością wynaczynień lub obszarów całkowicie pozbawionych kapilar, czyli tzw. obszarów awaskularyzacji.

Złożoność interpretacji

Interpretacja wyników kapilaroskopii wymaga doświadczenia i wiedzy specjalisty, gdyż zmiany w obrazie naczyń włosowatych mogą wskazywać na różne schorzenia. Warto pamiętać, że nie wszystkie nieprawidłowości muszą oznaczać chorobę, gdyż mogą być wynikiem czynników takich jak urazy mechaniczne czy wpływ temperatury. Kapilaroskopia jest narzędziem wspomagającym diagnozę i wyniki powinny być interpretowane w kontekście innych badań i objawów klinicznych.

Zastosowania kliniczne kapilaroskopii

 Kapilaroskopia znalazła zastosowanie przede wszystkim w reumatologii, zarówno we wczesnej diagnostyce, jak i obserwacji dynamiki procesu chorobowego układowych chorób tkanki łącznej, np. twardziny układowej czy tocznia rumieniowatego. Ponadto kapilaroskopia stosowana jest również w diagnostyce choroby Raynauda, chorób układu krążenia, naczyń obwodowych, cukrzycy i jej powikłań oraz niektórych chorób dermatologicznych, np. łuszczycy.

Badanie to umożliwia także monitorowanie skuteczności leczenia u pacjentów z chorobami reumatycznymi. Regularne kontrole kapilaroskopowe pozwalają na ocenę postępów terapii oraz ewentualną modyfikację leczenia w oparciu o zmiany w mikrokrążeniu.

Wskazania do badania

Wskazania do badania kapilaroskopowego obejmują:

• podejrzenie choroby Raynauda,
• diagnostykę i monitorowanie układowych chorób tkanki łącznej,
• ocenę powikłań cukrzycy,
• ocenę mikrokrążenia w chorobach skóry,
• choroby naczynioskurczowe,
• przewlekła niewydolność żylna,
• obrzęki limfatyczne,
• niedokrwienie kończyn dolnych pochodzenia tętniczego,
• monitorowanie skuteczności leczenia reumatologicznego.

Innymi wskazaniami do przeprowadzania kapilaroskopii są także: ocena kapilar naczyniowych w trądziku różowatym, zapaleniu łojotokowym skóry, łuszczycy, a także nadciśnieniu tętniczym, otyłości, odmrożeniach i zaburzeniach neurologicznych. Urządzenia kapilaroskopowe można również zastosować w ocenie zmian guzowatych i innych dermatozach oraz w monitorowaniu wyników leczenia, m.in. w łuszczycy zwykłej.

Potencjalne ograniczenia badania kapilaroskopowego obejmują wpływ czynników zewnętrznych, takich jak temperatura otoczenia, używanie lakierów do paznokci lub wcześniejsze urazy mechaniczne, które mogą wpływać na wyniki badania.

• ultrasonografią,
• angiografią,
• badaniami laboratoryjnymi.

Kapilaroskopia często jest stosowana w połączeniu z innymi metodami diagnostycznymi, takimi jak ultrasonografia, angiografia, czy badania laboratoryjne, co umożliwia bardziej kompleksową ocenę stanu zdrowia pacjenta.

Dostępność i koszty kapilaroskopii

Badania kapilaroskopowe można wykonać w przychodniach specjalistycznych, gabinetach reumatologicznych, dermatologicznych czy rehabilitacyjnych. Cena badania kapilaroskopowego waha się w granicach 189-239 zł.

Dostępność badania rośnie, co jest korzystne dla pacjentów, ponieważ umożliwia szybsze postawienie diagnozy i rozpoczęcie leczenia. Warto skonsultować się z lekarzem, aby zdecydować, czy kapilaroskopia jest odpowiednim badaniem w danym przypadku klinicznym.

Nowe badania i postępy technologiczne w zakresie kapilaroskopii ciągle są rozwijane, co zwiększa dokładność i możliwości interpretacyjne tej metody. Wprowadzenie zaawansowanych systemów cyfrowych i oprogramowania do analizy obrazu pozwala na bardziej precyzyjne oceny zmian w mikrokrążeniu.