Co to jest sigmoidoskopia?

Sigmoidoskopia jest badaniem endoskopowym końcowego odcinka jelita grubego (odbytnicy, esicy i zstępnicy). Rektosigmoidoskop to krótki (do 60cm), cienki i elastyczny endoskop służący temu badaniu. Dzięki wbudowanej kamerze umożliwia zobrazowanie światła końcowego odcinka jelita grubego oraz patologicznych zmian w nim zachodzących.

Pierwsze badania endoskopowe jelita grubego datuje się na 1958 rok (Japonia). Po wynalezieniu światłowodu (cienkiego, giętkiego włókna, które może dostarczyć światło do końcówki endoskopu zaopatrzonej w kamerę) urządzenie można było zminiaturyzować, co doprowadziło do wynalezienia i pierwszego zastosowania sigmoidoskopu w 1963 roku przez Overholta.

Przygotowanie do sigmoidoskopii

Przygotowanie do sigmoidoskopii jest znacznie prostsze niż do pełnej kolonoskopii. Zazwyczaj nie wymaga ono stosowania silnych doustnych środków przeczyszczających. W dniu poprzedzającym badanie zaleca się dieta płynna lub ubogoresztkowa, aby zminimalizować ilość treści pokarmowej w jelicie.

Kluczowe elementy przygotowania:

• oczyszczenie końcowego odcinka jelita grubego,
• wykonanie wlewki doodbytniczej (tzw. enemy) na kilka godzin przed zabiegiem,
• poinformowanie lekarza o przyjmowanych lekach, zwłaszcza wpływających na krzepnięcie krwi,
• zgłoszenie ewentualnych alergii lub chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca czy choroby serca.

Kluczowym elementem jest oczyszczenie końcowego odcinka jelita grubego, co najczęściej osiąga się poprzez wykonanie wlewki doodbytniczej (tzw. enemy) na kilka godzin przed zabiegiem, zgodnie z zaleceniami lekarza. Pacjent powinien poinformować specjalistę o wszystkich przyjmowanych lekach, zwłaszcza tych wpływających na krzepnięcie krwi (np. aspiryna, warfaryna), oraz o ewentualnych alergiach czy chorobach przewlekłych, takich jak cukrzyca czy choroby serca.

Sigmoidoskopia: wskazania i przebieg

• Sigmoidoskopia wskazana jest przede wszystkim w celu wczesnej diagnostyki raka odbytnicy i esicy. Zgodnie z wytycznymi wielu towarzystw naukowych, zaleca się przeprowadzanie tego badania w ramach tzw. screeningu populacyjnego (badanie przesiewowe) u osób bez objawów choroby nowotworowej jelita grubego.
• Badanie wykonywane jest również w celu kontroli wcześniej zdiagnozowanych, podejrzanych nowotworowo zmian odbytnicy i esicy, np. polipów.
• Chirurdzy doceniają wartość diagnostyczną i prognostyczną sigmoidoskopii w czasie planowania różnego rodzaju operacji okolicy odbytu, odbytnicy i esicy.
• Inne wskazania do sigmoidoskopii wynikają z możliwości zastosowania procedury w celach terapeutycznych – usuwanie ciał obcych, tamowanie krwawień, miejscowe leczenie stanów zapalnych jelita grubego, odbarczanie niedrożności oraz zabiegi paliatywne (np. poszerzanie zwężonego przez duży guz jelita) są procedurami, które mogą z powodzeniem zostać wykonane z użyciem sigmoidoskopu.

Przeciwwskazania do wykonania badania

Chociaż sigmoidoskopia jest badaniem bezpiecznym, istnieją pewne przeciwwskazania do jej wykonania. Należą do nich między innymi podejrzenie perforacji (przedziurawienia) jelita, ostre zapalenie uchyłków, ciężki rzut choroby zapalnej jelit, niedawno przebyty zawał serca czy ciężka niewydolność krążeniowo-oddechowa. Ostateczną decyzję o kwalifikacji do badania zawsze podejmuje lekarz.

Samo badanie trwa zwykle od 10 do 20 minut i najczęściej nie wymaga znieczulenia ogólnego. Pacjent układa się na lewym boku z nogami podciągniętymi do klatki piersiowej. Lekarz delikatnie wprowadza końcówkę sigmoidoskopu przez odbyt. Aby uwidocznić ściany jelita, do jego wnętrza wdmuchiwane jest powietrze, co może powodować uczucie wzdęcia lub parcia na stolec. Obraz z kamery jest na bieżąco wyświetlany na monitorze. Lekarz dokładnie ocenia błonę śluzową odbytnicy i esicy, poszukując polipów, guzów, owrzodzeń czy oznak stanu zapalnego.

W trakcie sigmoidoskopii lekarz ma możliwość pobrania niewielkich wycinków błony śluzowej (biopsji) do badania histopatologicznego. Jest to procedura bezbolesna. Możliwe jest również usuwanie małych polipów (polipektomia), co stanowi zarówno element diagnostyczny, jak i terapeutyczny, zapobiegając ich ewentualnemu zezłośliwieniu.

Zalety i ryzyko sigmoidoskopii

Sigmoidoskopia, przy niskim poziomie odczuwanego dyskomfortu, wysokiej czułości diagnostycznej w stosunku do raka dystalnego odcinka jelita grubego i relatywnie łatwym przygotowaniem pacjenta w porównaniu z kolonoskopią, spotyka się z dużym uznaniem specjalistów oraz akceptacją ze strony pacjentów. Wg danych organizacji American Medical Association, nawet do 60% zmian nowotworowych jelita grubego może być wykrytych dzięki temu badaniu.

Wynika to z faktu, że większość nowotworów jelita grubego zlokalizowana jest w jego końcowym odcinku, dlatego badanie krótszym endoskopem ma duży potencjał w wykrywaniu tej choroby.

Możliwe powikłania sigmoidoskopii:

• perforacja ściany jelita (rzadko, mniej niż 1 na 10 000 badań),
• krwawienie, zwłaszcza po usunięciu polipa,
• reakcje niepożądane na zastosowane środki.

Mimo wysokiego profilu bezpieczeństwa, jak każda procedura inwazyjna, sigmoidoskopia niesie ze sobą minimalne ryzyko powikłań. Najpoważniejszym, choć niezwykle rzadkim (występującym u mniej niż 1 na 10 000 badań), jest perforacja ściany jelita. Inne możliwe, lecz rzadkie, komplikacje to krwawienie, zwłaszcza po usunięciu polipa, oraz reakcje niepożądane na zastosowane środki.

Sigmoidoskopia w profilaktyce raka jelita grubego

Warto zaznaczyć, że w ostatnich latach wytyczne dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego ulegają aktualizacji. Niektóre organizacje medyczne, jak Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne (ACS), zalecają rozpoczęcie screeningu już w wieku 45 lat dla osób o przeciętnym ryzyku. Sigmoidoskopia pozostaje jedną z zalecanych opcji, jednak często jest stosowana zamiennie z pełną kolonoskopią (uznawaną za złoty standard) lub nieinwazyjnymi testami na krew utajoną w kale (np. test FIT). Wybór odpowiedniej metody zależy od indywidualnego ryzyka pacjenta, dostępności badań i zaleceń krajowych.

Sigmoidoskopia jest wartościową procedurą medyczną, która będąc wykonywana w ramach screeningu populacyjnego może znacząco zmniejszyć odsetek rozpoznań raka jelita grubego w stadium zaawansowanym, uniemożliwiającym skuteczne leczenie, a jej małoinwazyjny charakter i rzadkie powikłania czyni ją akceptowalną i dobrze tolerowaną przez pacjentów.