Ureterorenoskopia diagnostyczna: Precyzyjna metoda diagnostyczna w urologii

Ureterorenoskopia diagnostyczna jest badaniem endoskopowym górnego odcinka dróg odprowadzających mocz, czyli moczowodu i miedniczki nerkowej. Procedura ta polega na zobrazowaniu wspomnianych struktur anatomicznych za pomocą cienkiego ureterorenoskopu wprowadzanego przez cewkę moczową pacjenta. Urządzenie to posiada kamerę umożliwiającą rejestrację obrazu z dróg moczowych i wykrycie ewentualnych patologii w nich występujących lub układ optyczny pozwalający na bezpośredni wgląd do dróg moczowych.

Wyróżniamy ureterorenoskopy sztywne (klasyczne) oraz bardziej nowoczesne, giętkie i wzierniki z włókna szklanego.

Budowa i rodzaje ureterorenoskopów

W zależności od rodzaju i zastosowania, ureterorenoskopy różnią się między sobą długością, średnicą oraz elastycznością. Sztywne wzierniki wykorzystywane są głównie w dolnym odcinku moczowodu, natomiast giętkie – w jego górnej części oraz w miedniczce nerkowej.

Nowoczesne modele endoskopów wykorzystują technologię światłowodową lub cyfrową, co znacząco poprawia jakość obrazu oraz umożliwia jednoczesne prowadzenie działań diagnostycznych i leczniczych. Zaletą jednorazowych ureterorenoskopów jest zmniejszenie ryzyka zakażeń oraz eliminacja kosztów dezynfekcji sprzętu.

Obraz uzyskiwany podczas zabiegu może być przekazywany przez klasyczny system soczewek (w starszych modelach) lub nowoczesną kamerę cyfrową. Jakość wizualizacji struktur wewnętrznych ma kluczowe znaczenie dla prawidłowej diagnozy i precyzyjnych interwencji.

Rozwój technologii i historia ureterorenoskopii

Pierwsze badania wziernikowe moczowodów były przeprowadzane za pomocą dostatecznie cienkich cystoskopów pediatrycznych (wzierników do badania pęcherza moczowego u dzieci). Rozmiar tych urządzeń pozwalał na wprowadzanie ich do struktur o wąskim świetle, jakimi są moczowody.

Średnica tych urządzeń wynosiła przeciętnie 12 F (F, czyli french, to jednostka służąca w medycynie do oznaczania rozmiarów wszelkiego rodzaju cewników, wzierników oraz igieł, przy czym 3F = 1 mm). Stopniowa miniaturyzacja urządzeń wziernikowych wynikająca z coraz to większych możliwości technicznych (m.in. dzięki wprowadzeniu optyki światłowodowej zamiast klasycznych soczewek) pozwalała na przeprowadzanie mniej traumatyzujących badań obrazowych dróg moczowych.

Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku urządzenia te były na tyle małe, że możliwe było ich bezpośrednie wprowadzanie do moczowodu bez wstępnego mechanicznego poszerzania ujścia pęcherzowo-moczowodowego, czyli jednego z trzech najwęższych punktów moczowodu (obok połączenia miedniczkowo-moczowodowego i skrzyżowania moczowodów z naczyniami biodrowymi).

Równolegle, od końca lat 60. XX wieku rozwijała się ureterorenoskopia przy wykorzystaniu giętkich endoskopów – miniaturowych odpowiedników urządzeń wykorzystywanych w badaniach endoskopowych przewodu pokarmowego. Problemy z miniaturyzacją tego rodzaju urządzeń były większe, w latach 90. XX wieku osiągnięto wymiary rzędu 10F, a na początku XXI wieku, dzięki zastąpieniu światłowodu kamerą cyfrową możliwa była jeszcze większa miniaturyzacja urządzenia, której ograniczeniem była jedynie konieczność zachowania kanału roboczego (służącego do wprowadzania narzędzi w przypadku ureterorenoskopii leczniczej) o świetle 3,6 F.

W ostatnich latach postęp technologiczny umożliwił wprowadzenie tzw. jednorazowych giętkich ureterorenoskopów, które eliminują ryzyko krzyżowego zakażenia i skracają czas przygotowania urządzenia między kolejnymi zabiegami. Te nowoczesne instrumenty wyposażone są w cyfrową optykę HD i są coraz częściej stosowane w jednostkach zajmujących się urologią małoinwazyjną.

Wskazania i zastosowania ureterorenoskopii

 Ureterorenoskopia diagnostyczna pozwala na atraumatyczne, obarczone niskim ryzykiem powikłań i bardzo dokładne zobrazowanie nieprawidłowości górnego odcinka dróg moczowych, które były stwierdzone w badaniach obrazowych o mniejszej czułości (np. badania radiologiczne z podaniem środka kontrastującego do dróg moczowych, ultrasonografia). Badanie te pozwala wyjaśnić przyczynę patologicznych zwężeń moczowodu (np. kamica, nowotwór, ucisk przez struktury okalające). W przypadku kamicy możliwe jest także określenie stopnia uszkodzeń dróg odprowadzających mocz przez kamienie obecne w ich świetle.

Dzięki badaniu możliwe jest ostateczne potwierdzenie obecności nowotworu moczowodu lub miedniczki nerkowej w przypadku dodatniego wyniku badania cytologicznego lub innych badań pośrednio świadczących o obecności tego schorzenia – zobrazowanie guza lub nacieku nowotworowego i pobranie jego wycinków do badania histopatologicznego umożliwia pewne rozpoznanie jego charakteru i wdrożenie odpowiedniego postępowania terapeutycznego, często ratującego życie pacjenta. Ureterorenoskopia pozwala także na stwierdzenie wielu przyczyn krwiomoczu lub krwinkomoczu (czyli obecności krwinek w badaniu mikroskopowym moczu, bez zmiany jego zabarwienia).

Poza funkcją diagnostyczną ureterorenoskopia pozwala na przeprowadzenie licznych, małoinwazyjnych procedur na górnym odcinku dróg moczowych.

Do coraz częstszych wskazań należy również ocena anatomiczna przed zabiegami litotrypsji przezskórnej (PCNL), weryfikacja podejrzanych zmian widocznych w rezonansie magnetycznym oraz kontrola po zabiegach nowotworów urotelialnych.

Wskazania do wykonania ureterorenoskopii:

• Dokładne zobrazowanie nieprawidłowości dróg moczowych, które nie zostały wykryte w innych badaniach obrazowych (np. ultrasonografia, radiologia).
• Określenie przyczyny zwężeń moczowodu, takich jak kamica, nowotwór czy ucisk przez struktury okalające.
• Potwierdzenie obecności nowotworu moczowodu lub miedniczki nerkowej oraz pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
• Ocena przyczyn krwiomoczu lub krwinkomoczu.
• Przeprowadzenie małoinwazyjnych procedur leczniczych na górnym odcinku dróg moczowych.

Przygotowanie do zabiegu ureterorenoskopii

Przygotowanie do ureterorenoskopii obejmuje wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych (m.in. morfologia, koagulogram, kreatynina, badanie ogólne moczu), a także oceny obrazowe układu moczowego (np. USG, TK). Przed zabiegiem pacjent powinien pozostać na czczo przez minimum 6 godzin. U osób z podwyższonym ryzykiem infekcji lub wcześniej stwierdzonym zakażeniem dróg moczowych, konieczne może być zastosowanie antybiotykoterapii osłonowej.

W wielu przypadkach zabieg wykonywany jest w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym. Pacjent powinien być poinformowany o możliwości wystąpienia łagodnych objawów po zabiegu, takich jak częstomocz, krwiomocz czy uczucie pieczenia podczas mikcji.

Powikłania i opieka po ureterorenoskopii

Ureterorenoskopia jest procedurą bezpieczną, jednak – jak każda interwencja medyczna – wiąże się z ryzykiem powikłań. Do najczęstszych należą: krwiomocz, infekcja układu moczowego, przejściowe trudności w oddawaniu moczu oraz urazy błony śluzowej moczowodu.

Rzadziej może dojść do poważniejszych komplikacji, takich jak perforacja moczowodu, zwężenie jego światła czy potrzeba założenia cewnika DJ (double J) w celu odbarczenia nerki i umożliwienia gojenia się uszkodzonej ściany.

Ważne jest, aby po zabiegu pacjent był monitorowany pod kątem objawów infekcji i w razie potrzeby zgłosił się na kontrolę urologiczną. Zazwyczaj zaleca się oszczędzający tryb życia przez kilka dni, unikanie wysiłku fizycznego oraz zwiększenie podaży płynów w celu wypłukania dróg moczowych.

Powikłania po ureterorenoskopii:

• Krwiomocz (obecność krwi w moczu).
• Infekcja układu moczowego – ryzyko zakażenia dróg moczowych.
• Trudności w oddawaniu moczu – przejściowe problemy z mikcją.
• Urazy błony śluzowej moczowodu – uszkodzenie ściany moczowodu podczas zabiegu.
• Perforacja moczowodu – rzadkie, ale poważne powikłanie.
• Zwężenie światła moczowodu – powikłanie mogące wymagać dodatkowych interwencji.
• Założenie cewnika DJ w celu odbarczenia nerki i wspomagania procesu gojenia.