Endoprotezoplastyka biodra – na ratunek stawom biodrowym

Jedną z głównych przyczyn postępującej niepełnosprawności ruchowej są choroby zwyrodnieniowe stawów – szacuje się, że stanowią drugi co do częstości czynnik rozwoju niepełnosprawności, a Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization, WHO) uznała zwyrodnienie stawów za chorobę cywilizacyjną.

Choroby zwyrodnieniowe najczęściej związane są z przeciążeniem stawów oraz z wiekiem, prowadząc do zaburzenia równowagi pomiędzy procesami degeneracji oraz regeneracji chrząstki w obrębie stawów. Wynikiem jest postępująca sztywność stawu i ból, utrudniający, a z czasem uniemożliwiający poruszanie się.

Ze względu na styl życia współczesnego człowieka, obciążenie stawów i związane z tym zmiany zwyrodnieniowe coraz częściej dotyczą stawu biodrowego – jeszcze częściej dotyczą stawu kolanowego. Jakie objawy sugerują, że nasze biodro się „zużywa”? I czy można odzyskać sprawność, kiedy staw biodrowy odmawia posłuszeństwa w sposób coraz bardziej zdecydowany?

Choroba zwyrodnieniowa biodra – przyczyny

Staw biodrowy, czyli jeden z najistotniejszych elementów naszego układu ruchu, umożliwiających nam poruszanie się, jest jednocześnie jednym ze stawów najbardziej obciążonych.

Obciążenia, sumujące się przez lata, nakładają się na inne czynniki:

• niezdiagnozowane wady w budowie stawu,
• zaburzenia funkcjonowania,
• zmiany pourazowe,
• mikrourazy, związane z przeciążeniem stawu,
• nadwaga,
• predyspozycje genetyczne,
• doświadczenie chorób ogólnoustrojowych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów.

Chrząstka w obrębie stawu traci swoje właściwości amortyzujące i z czasem zanika, co zwiększa tarcie o siebie kości tworzących staw. To z kolei jest przyczyną powstawania na powierzchni kości tzw. osteofitów (wyrośla kostne), które jeszcze bardziej przyspieszają postępowanie procesów degeneracyjnych stawu i ograniczają jego ruch.

Koksartroza – objawy

Pierwsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, nazywanej fachowo koksartrozą, są zazwyczaj dyskretne i mało kto zdaje sobie sprawę, że znamionują poważną chorobę, która z czasem może doprowadzić do całkowitej degeneracji stawu i znacznego ograniczenia swobody ruchów. Pojawia się więc ból w biodrze – początkowo niewielki, promieniujący do pachwiny, występujący zwłaszcza podczas wstawania i chodzenia lub pojawiający się po dłuższym, obciążającym staw wysiłku, a ustępujący po odpoczynku.

Nierzadko trudno powiązać go z dysfunkcją właśnie stawu biodrowego, ponieważ pojawiać się mogą również bóle w stawie kolanowym, co bywa mylące. Osoby w początkowych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego uskarżają się również na osłabienie kończyny i tzw. zmniejszenie wydolności chodu.

Zwyrodnienie stawu biodrowego – postępowanie choroby

Jeśli nie rozpoznamy przyczyny problemu na tym etapie – a tak bywa najczęściej – i nie podejmiemy środków zaradczych, objawy zaczną postępować, przyjmując coraz bardziej dokuczliwą postać. Z czasem pojawia się postępujące ograniczenie ruchu i sztywność stawu, utrudniająca najpierw rotację wewnętrzną stawu, następnie ruch odwodzenia stawu, a w końcu jego zginanie. Również dolegliwości bólowe stają się coraz bardziej dokuczliwe, pojawiając się także podczas odpoczynku i w pozycji leżącej.

Ból pogłębia ograniczenie ruchowe pacjenta: najpierw możemy chodzić z lekkim poczuciem dyskomfortu, potem ból utrudnia nam przemieszczanie się w coraz większym stopniu, aż w końcu nie jesteśmy w stanie poruszać się samodzielnie.

Diagnostyka i leczenie zachowawcze stawu biodrowego

Ze względu na fakt, że konsekwencją postępującego zwyrodnienia stawów może być znaczne ograniczenie ich ruchomości, a w konsekwencji niepełnosprawność, z niepokojącymi objawami warto jak najwcześniej udać się do ortopedy. Im wcześniej specjalista zdiagnozuje chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego, tym większa szansa na „ocalenie” jak największej liczby jego struktur, co przekłada się na mniejszą inwazyjność leczenia.

Obecnie istnieje wiele skutecznych sposobów regeneracji chrząstki stawowej, np. z wykorzystaniem komórek macierzystych, jednak ich zastosowanie jest możliwe jedynie wówczas, gdy choroba zostanie odpowiednio wcześnie wykryta. U wielu pacjentów z zaawansowanym zwyrodnieniem zabieg wymiany stawu znacząco zmniejsza ból i poprawia funkcję.

Rokowanie i zakres odzyskanej sprawności są jednak indywidualne i zależą m.in. od stanu ogólnego, chorób współistniejących, stopnia uszkodzenia tkanek oraz przebiegu rehabilitacji; o możliwości operacji zawsze decyduje lekarz ortopeda.

Leczenie zachowawcze – metody

Zanim rozważy się leczenie operacyjne, stosuje się leczenie zachowawcze ukierunkowane na redukcję bólu i spowolnienie progresji objawów.

Leczenie zachowawcze obejmuje najczęściej:

• edukację, modyfikację aktywności i redukcję masy ciała (jeśli wskazana),
• fizjoterapię (ćwiczenia poprawiające zakres ruchu, siłę i stabilizację, trening chodu, terapię ukierunkowaną na funkcję),
• farmakoterapię przeciwbólową i przeciwzapalną zgodnie z zaleceniami lekarza (np. leki z grupy NLPZ lub preparaty miejscowe),
• zastosowanie sprzętu wspomagającego (np. laski, kule) dla odciążenia stawu,
• iniekcje dostawowe w wybranych przypadkach (np. glikokortykosteroidy; inne metody mogą być rozważane indywidualnie).

Endoprotezoplastyka biodra – wskazania i rodzaje protez

Zabieg zastąpienia zdegenerowanego stawu sztucznym, czyli endoprotezoplastyka stawu biodrowego, to obecnie najpowszechniejsza metoda leczenia zaawansowanych zmian w obrębie stawu biodrowego, prowadzących do znacznego zaburzenia jego funkcji.

W procedurach takich stosuje się kilka typów endoprotez, m.in.:

• bipolarne,
• hybrydowe,
• połowicze,
• całkowite.

Kilka jest także wariantów przeprowadzenia samej operacji, w zależności od wskazań i stanu stawu biodrowego pacjenta.

Rodzaje endoprotezoplastyki biodra:

• endoprotezoplastyka cementowa,
• endoprotezoplastyka bezcementowa,
• endoprotezoplastyka powierzchniowa.

Wielkość, kształt i rodzaj protezy dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta. Nowoczesne technologie pozwalają na wykorzystanie materiałów o większej trwałości i biokompatybilności, co wpływa na dłuższą żywotność protezy.

Wskazaniem do zabiegu jest przede wszystkim ból i ograniczenie funkcji niepoddające się leczeniu zachowawczemu, istotne ograniczenie jakości życia oraz potwierdzone w badaniach obrazowych uszkodzenia stawu. Decyzja o operacji jest podejmowana wspólnie przez pacjenta i ortopedę po analizie korzyści, ryzyk i ewentualnych przeciwwskazań.

Powikłania i ryzyko po endoprotezoplastyce

Jak każdy zabieg operacyjny, endoprotezoplastyka wiąże się z ryzykiem powikłań.

Do rzadkich ale możliwych powikłań należą m.in.:

• zakażenie rany lub zakażenie okołoprotezowe,
• zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna,
• zwichnięcie protezy,
• złamanie okołoprotezowe,
• uszkodzenie nerwów lub naczyń,
• różnica długości kończyn,
• przewlekły ból,
• obluzowanie implantu lub zużycie jego elementów w czasie.

Ryzyko powikłań ogranicza się poprzez odpowiednie przygotowanie do operacji, profilaktykę przeciwzakrzepową i antybiotykową, właściwą technikę chirurgiczną oraz wczesną i dobrze prowadzoną rehabilitację, jednak nie można go całkowicie wyeliminować.

Budowa protezy biodra

W skrócie, endoproteza biodra składa się z metalowej głowy na długim trzpieniu, który osadzany jest w kanale kości udowej – taka struktura zastępuje głowę i szyjkę kości udowej pacjenta. Uszkodzoną panewkę także wymienia się na sztuczną – to wydrążona półkula, którą umieszcza się w kości biodrowej miednicy. Implant taki zbudowany jest ze stopu metali, obojętnych dla naszego organizmu, co zapobiega niepożądanym reakcjom na wszczepienie endoprotezy.

Rehabilitacja po endoprotezie biodra i powrót do aktywności

Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego umożliwia pełne odtworzenie ruchu zniszczonego stawu. Głowa endoprotezy płynnie ślizga się po panewce, odwzorowując działanie zdrowego stawu, dzięki czemu pacjent znowu może bez bólu chodzić. Zakres aktywności po zabiegu nie ogranicza się jednak do chodzenia: można pływać, chodzić na siłownię, tańczyć czy jeździć na rowerze. Oczywiście, nie wszystko od razu: najpierw potrzebna jest rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu biodrowego, co jednak często związane jest nie z samym zabiegiem, a z osłabieniem mięśni pacjenta jeszcze przed operacją z powodu unieruchomienia.

Po przebyciu tego okresu można wrócić do normalnych, codziennych aktywności. Trzeba nauczyć się nowych sposobów wykonywania pewnych czynności, tak by nie przeciążać operowanego stawu, jednak wcale nie trzeba z nich rezygnować.

Kiedy rozpocząć rehabilitację i jak długo trwa?

Rehabilitacja rozpoczyna się zwykle w ciągu pierwszej doby po zabiegu. W pierwszych tygodniach większość pacjentów porusza się z pomocą kul, stopniowo zwiększając obciążanie kończyny zgodnie z zaleceniami lekarza i fizjoterapeuty.

Orientacyjnie: pionizacja i nauka chodu następuje wcześnie, odstawianie kul bywa możliwe po kilku tygodniach, a powrót do codziennych aktywności często zajmuje 6–12 tygodni. Pełna odbudowa siły i sprawności może trwać dłużej i zależy od wieku, stanu zdrowia, rodzaju wszczepu oraz przebiegu gojenia.

Zasady bezpieczeństwa i aktywność po operacji biodra

Przez pierwsze tygodnie obowiązują zasady bezpieczeństwa zmniejszające ryzyko zwichnięcia, m.in. unikanie skrajnych zakresów zgięcia i rotacji w stawie oraz niekrzyżowanie nóg podczas siedzenia i leżenia. O powrót do prowadzenia samochodu, pracy zawodowej czy sportu należy pytać lekarza prowadzącego – terminy są ustalane indywidualnie i zależą od wyników rehabilitacji oraz kontroli pooperacyjnych. Aktywności o niskim obciążeniu (np. rower stacjonarny, pływanie) są zazwyczaj preferowane.

Endoprotezoplastyka biodra pozwala na powrót do sprawności ruchowej nawet pacjentom z bardzo znacznym stopniem degeneracji stawu biodrowego, warto jednak pamiętać, że żaden sztuczny zamiennik nie jest w stanie całkowicie zastąpić uszkodzonego stawu. Z tego względu pacjenci po endoprotezoplastyce muszą przestrzegać pewnych zaleceń i stosować się do szeregu ograniczeń, co zwiększy żywotność ich endoprotezy i zapobiegnie jej uszkodzeniom.

Zalecenia po endoprotezoplastyce stawu biodrowego

Zalecenia po endoprotezoplastyce stawu biodrowego obejmują m.in. ograniczanie obciążania operowanego biodra.

Najważniejsze to unikać:

• ciężkiej pracy fizycznej,
• forsowania się,
• przeciążania się,
• skakania, biegania oraz jazdy na nartach.

Trzeba też pamiętać, że endoproteza z czasem się zużywa, dlatego co jakiś czas trzeba ją wymieniać. Regularne wizyty kontrolne pomagają w ocenie stanu protezy i planowaniu ewentualnych działań naprawczych.

Endoproteza biodra – NFZ a leczenie prywatne

Alloplastykę stawu biodrowego można wykonać na NFZ, jednak bardzo często wiąże się to z wielomiesięcznym (a czasem nawet kilkuletnim) oczekiwaniem na zabieg, w trakcie którego staw ulega coraz większym uszkodzeniom, a sprawność ruchowa chorego – postępującemu ograniczeniu.

Rozwiązaniem może być zabieg w prywatnej placówce medycznej, co jednak wiąże się z dość znacznymi wydatkami – cena alloplastyki biodra waha się bowiem w granicach 15 000 - 24 000 zł.

Koszty i ubezpieczenie

Warto rozważyć wykupienie ubezpieczenia zdrowotnego, które może pokryć część kosztów zabiegu w placówkach prywatnych. W ramach ubezpieczenia pacjenci mogą szybciej uzyskać dostęp do diagnostyki i leczenia, co przyczynia się do lepszych wyników zdrowotnych i skróconego czasu rekonwalescencji.