Endoprotezoplastyka biodra – na ratunek stawom biodrowym

Jedną z głównych przyczyn postępującej niepełnosprawności ruchowej są choroby zwyrodnieniowe stawów – szacuje się, że stanowią drugi co do częstości czynnik rozwoju niepełnosprawności, a Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization, WHO) uznała zwyrodnienie stawów za chorobę cywilizacyjną. Choroby zwyrodnieniowe najczęściej związane są z przeciążeniem stawów oraz z wiekiem, prowadząc do zaburzenia równowagi pomiędzy procesami degeneracji oraz regeneracji chrząstki w obrębie stawów. Wynikiem jest postępująca sztywność stawu i ból, utrudniający, a z czasem uniemożliwiający poruszanie się. 

Ze względu na styl życia współczesnego człowieka, obciążenie stawów i związane z tym zmiany zwyrodnieniowe coraz częściej dotyczą stawu biodrowego – częściej uszkodzenia tego rodzaju dotyczą jedynie stawu kolanowego. Jakie objawy sugerują, że nasze biodro się „zużywa”? I czy można odzyskać sprawność, kiedy staw biodrowy odmawia posłuszeństwa w sposób coraz bardziej zdecydowany?

Przyczyny zwyrodnienia stawu biodrowego

Jednym z objawów zwyrodnienia stawu biodrowego jest ból

Staw biodrowy, czyli jeden z najistotniejszych elementów naszego układu ruchu, umożliwiających nam poruszanie się, jest jednocześnie jednym ze stawów najbardziej obciążonych. Obciążenia te, sumujące się przez lata, nakładają się na inne czynniki:

• niezdiagnozowane wady w budowie stawu
• zaburzenia funkcjonowania
• zmiany pourazowe
• mikrourazy, związane z przeciążeniem stawu
• nadwaga

Chrząstka w obrębie stawu traci swoje właściwości amortyzujące i z czasem zanika, co zwiększa tarcie o siebie kości, tworzących staw. To z kolei jest przyczyną powstawania na powierzchni kości tzw. osteofitów (kostnych wyrośli), które jeszcze bardziej przyspieszają postępowanie procesów degeneracyjnych stawu i ograniczają jego ruch.

Objawy choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego

Pierwsze objawy choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, nazywanej fachowo koksartrozą, są zazwyczaj dyskretne i mało kto zdaje sobie sprawę, że znamionują poważną chorobę, która z czasem może doprowadzić do całkowitej degeneracji stawu i znacznego ograniczenia swobody ruchów. Pojawia się więc ból w biodrze – początkowo niewielki, promieniujący do pachwiny, występujący zwłaszcza podczas wstawania i chodzenia lub pojawiający się po dłuższym, obciążającym staw wysiłku, a ustępujący po odpoczynku. Nierzadko trudno powiązać go z dysfunkcją właśnie stawu biodrowego, ponieważ pojawiać się mogą również bóle w stawie kolanowym, co bywa mylące. Osoby w początkowych stadiach choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego uskarżają się również na osłabienie kończyny i tzw. zmniejszenie wydolności chodu.

Zwyrodnienie stawu biodrowego - postępowanie choroby

Chorobę zwyrodnieniową biodra diagnozuje specjalista ortopedii

Jeśli nie rozpoznamy przyczyny problemu na tym etapie – a tak bywa najczęściej – i nie podejmiemy środków zaradczych, objawy zaczną postępować, przyjmując coraz bardziej dokuczliwą postać. Z czasem pojawia się postępujące ograniczenie ruchu i sztywność stawu, utrudniająca najpierw rotację wewnętrzną stawu, następnie ruch odwodzenia stawu, i w końcu jego zginanie. Również dolegliwości bólowe stają się coraz bardziej dokuczliwe, pojawiając się także podczas odpoczynku i w pozycji leżącej. Ból pogłębia ograniczenie ruchowe pacjenta: najpierw możemy chodzić z lekkim poczuciem dyskomfortu, potem ból utrudnia nam przemieszczanie się w coraz większym stopniu, aż w końcu nie jesteśmy w stanie poruszać się samodzielnie.

Ze względu na fakt, że konsekwencją postępującego zwyrodnienia stawów może być znaczne ograniczenie ich ruchomości, a w konsekwencji niepełnosprawność, z niepokojącymi objawami warto jak najwcześniej udać się do ortopedy. Im wcześniej specjalista zdiagnozuje chorobę zwyrodnieniową stawu biodrowego, tym większa szansa na „ocalenie” jak największej ilości jego struktur, co przekłada się na mniejszą inwazyjność leczenia. Obecnie istnieje wiele skutecznych sposobów regeneracji chrząstki stawowej, np. z wykorzystaniem komórek macierzystych, jednak ich zastosowanie jest możliwe jedynie wówczas, gdy choroba zostanie odpowiednio wcześnie wykryta. Jednak nawet pacjenci z zaawansowanym zwyrodnieniem nie są skazani na wózek inwalidzki – sprawność ruchową przywrócić im może zabieg wymiany uszkodzonego stawu biodrowego na nowy, sztuczny.

Endoproteza biodra – sztuczny staw przywracający sprawność

Endoproteza odtwarza ruchy zdrowego stawu biodrowego

Zabieg zastąpienia zdegenerowanego stawu sztucznym, czyli endoprotezoplastyka stawu biodrowego, to obecnie najpowszechniejsza metoda leczenia zaawansowanych zmian w obrębie stawu biodrowego, prowadzących do znacznego zaburzenia jego funkcji. W procedurach takich stosuje się kilka typów endoprotez m.in.:

• bipolarne
• hybrydowe
• połowicze
• całkowite

Kilka jest także wariantów przeprowadzenia samej operacji, w zależności od wskazań i stanu stawu biodrowego pacjenta, np.:

• endoprotezoplastyka cementowa
• endoprotezoplastyka bezcementowa
• endoprotezoplastyka powierzchniowa

Wielkość, kształt i rodzaj protezy dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta.

Budowa protezy biodra

W skrócie, endoproteza biodra składa się z metalowej głowy na długim trzpieniu, który osadzany jest w kanale kości udowej – taka struktura zastępuje głowę i szyjkę kości udowej pacjenta. Uszkodzoną panewkę także wymienia się na sztuczną – to wydrążona półkula, którą umieszcza się w kości biodrowej miednicy. Implant taki zbudowany jest ze stopu metali, obojętnych dla naszego organizmu, co zapobiega niepożądanym reakcjom na wszczepienie endoprotezy.

Rehabilitacja po endoprotezie biodra

Pacjenci po endoprotezoplastyce biodra muszą przestrzegać szeregu zaleceń

Zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego umożliwia pełne odtworzenie ruchu zniszczonego stawu. Głowa endoprotezy płynnie ślizga się po panewce, odwzorowując działanie zdrowego stawu, dzięki czemu pacjent znowu może bez bólu chodzić. Zakres aktywności po zabiegu nie ogranicza się jednak do chodzenia: można pływać, chodzić na siłownię, tańczyć czy jeździć na rowerze. Oczywiście, nie wszystko od razu: najpierw potrzebna jest rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu biodrowego, co jednak często związane jest nie z samym zabiegiem, a z osłabieniem mięśni pacjenta jeszcze przed operacją, z powodu unieruchomienia. Po przebyciu tego okresu można wrócić do normalnych, codziennych aktywności. Trzeba nauczyć się nowych sposobów wykonywania pewnych czynności, tak, by nie przeciążać operowanego stawu, jednak wcale nie trzeba z nich rezygnować.

Endoprotezoplastyka biodra pozwala na powrót do sprawności ruchowej nawet pacjentom z bardzo znacznym stopniem degeneracji stawu biodrowego, warto jednak pamiętać, że żaden sztuczny zamiennik nie jest w stanie całkowicie zastąpić uszkodzonego stawu. Z tego względu pacjenci po endoprotezoplastyce muszą przestrzegać pewnych zaleceń i stosować się do szeregu ograniczeń, co zwiększy żywotność ich endoprotezy i zapobiegnie jej uszkodzeniom.

Zalecenia po endoprotezoplastyce stawu biodrowego obejmują m.in. ograniczanie operowanego biodra, należy unikać:

• ciężkiej pracy fizycznej
• forsowania się
• przeciążania się
• nie należy skakać, biegać ani jeździć na nartach

Trzeba też pamiętać, że endoproteza z czasem się zużywa, dlatego co jakiś czas trzeba ją wymieniać.

Endoproteza stawu biodrowego - zabieg w ramach NFZ

Alloplastykę stawu biodrowego można wykonać na NFZ, jednak bardzo często wiąże się to z wielomiesięcznym (a czasem nawet kilkuletnim – w niektórych placówkach pierwsze wolne terminy na endoprotezoplastykę biodra dostępne są dopiero w 2028 roku!) oczekiwaniem na zabieg, w trakcie którego staw ulega coraz większym uszkodzeniom, a sprawność ruchowa chorego - postępującemu ograniczeniu. Rozwiązaniem może być zabieg w prywatnej placówce medycznej, co jednak wiąże się z dość znacznymi wydatkami – średnia cena alloplastyki biodra wynosi bowiem 18 000 zł.

Źródła: www.who.int; www.kolejki.nfz.gov.pl;