Iran drugi na świecie pod względem liczby operacji zmiany płci

Iran jest drugim krajem na świecie (po Tajlandii), w którym przeprowadza się najwięcej operacji zmiany płci. Każdego roku irańscy chirurdzy wykonują ok. 50 takich zabiegów. Według komentatorów zachęcanie osób transseksualnych do korekty płci jest swego rodzaju metodą zwalczania homoseksualizmu – uważanego w Iranie za poważne przestępstwo, za które grozi kara śmierci.

Zmiana płci jest z założenia terapią choroby u osób heteroseksualnych, „urodzonych w niewłaściwym ciele”. Taka jest oficjalna opinia irańskich duchownych, poparta fatwą wydaną w 1984 roku przez założyciela Irańskiej Republiki Islamskiej, ajatollaha Chomeiniego.

Fatwa (wydana na piśmie opinia teologa muzułmańskiego dotycząca kontrowersji teologicznej) jest efektem starań Feyredduna Molkara, duchownego szyickiego, który przez kilkanaście lat prosił władze o zezwolenie na chirurgiczną korektę płci, postulując jednocześnie o uregulowanie sytuacji prawnej transseksualistów. Duchowny przekonywał, że jest „kobietą uwięzioną w męskim ciele”.

Historia i decyzje władz Iranu

Po śmierci ajatollaha Chomeiniego w 1989 roku irańskie władze podjęły decyzję o dofinansowywaniu operacji zmiany płci, mimo sprzeciwów części duchownych uważających zabiegi za ingerencję w naturę człowieka.

Obecnie osoby transseksualne chcące poddać się zabiegom mogą starać się o specjalną dotację w wysokości 1/3 wartości operacji – jej końcowy koszt szacowany jest na ok. 8-10 tys. dolarów.

Szyicki duchowny Mohamed Mehdi Kariminia wystosował odpowiedź na zarzuty sunnickich duchownych, wyjaśniając, iż korekta płci nie narusza natury człowieka, a jedynie sprawia, że ciało i umysł ludzki powracają do stanu harmonii.

Najważniejsze fakty dotyczące decyzji władz:

• Wsparcie finansowe pokrywające 1/3 kosztów operacji
• Sprzeciw części duchownych wobec korekt płci
• Argumentacja religijna usprawiedliwiająca operacje

Skala zjawiska i problemy medyczne

Według jednego z irańskich lekarzy, w kraju żyje około 40 tys. transseksualistów. Są to zarówno osoby, które przeszły operację zmiany płci, jak i ci, którzy wciąż się nie ujawnili. Spory odsetek stanowią homoseksualiści, którzy nie chcą ingerencji chirurgicznej.

Wielu spośród tych, którzy zdecydowali się na zabiegi, odczuwa niezadowolenie z jakości procedur oraz licznych skutków ubocznych towarzyszących korekcie.

Najczęściej zgłaszane skutki uboczne:

• powrót męskiego głosu u transseksualistów m/k
• zaburzenia nastroju
• problemy z tożsamością płciową

Procedury medyczne i decyzje prawne

Zanim poddadzą się operacji, irańscy transseksualiści muszą spotkać się z lekarzem pierwszego kontaktu, a następnie odbyć rozmowę z psychologiem i psychiatrą. Ostateczną decyzję w sprawie zabiegu wydaje sędzia. W proces ten zaangażowane są zarówno organy medyczne, jak i religijne, co czyni go wyjątkowym na tle innych krajów.

Istotnym elementem procedury jest uzyskanie oficjalnych dokumentów, które po przejściu operacji pozwalają na zmianę danych osobowych w dokumentach państwowych. To formalne potwierdzenie nowej tożsamości bywa jednak procesem skomplikowanym i wiąże się z dodatkowymi barierami administracyjnymi.

Społeczne konsekwencje i wyzwania

Choć Iran jest jednym z liderów pod względem liczby przeprowadzanych operacji, sytuacja społeczna osób transpłciowych pozostaje trudna. Wiele z nich doświadcza stygmatyzacji i wykluczenia rodzinnego, a także ograniczeń zawodowych. Akceptacja społeczna osób transpłciowych nadal jest niska, a ich codzienne życie często wiąże się z koniecznością ukrywania swojej tożsamości.

W ostatnich latach organizacje praw człowieka zwracają uwagę na konieczność poprawy warunków życia transpłciowych Irańczyków, w tym zapewnienia im dostępu do opieki medycznej na wysokim poziomie i ochrony przed dyskryminacją. Rosnące zainteresowanie tematem na arenie międzynarodowej sprawia, że temat korekty płci w Iranie staje się częścią debaty o prawach człowieka.

Aktualne analizy wskazują także na potrzebę poprawy jakości zabiegów chirurgicznych, które w wielu przypadkach wykonywane są przy ograniczonych zasobach i w trudnych warunkach. W porównaniu z krajami zachodnimi pacjenci w Iranie częściej zgłaszają komplikacje i niezadowolenie z efektów operacji, co pozostaje poważnym wyzwaniem dla tamtejszego systemu zdrowotnego.