Jak usunąć przykry zapach z ust?

Jak szacują lekarze, problem nieprzyjemnego oddechu może dotyczyć (w różnych okresach życia i z różnym natężeniem) od jednej czwartej do nawet połowy osób na świecie, zarówno kobiet jak i mężczyzn. Dolegliwość określana w medycynie mianem halitozy w 9 na 10 przypadkach ma swoją miejscową przyczynę w obrębie głowy (jamy ustnej, uszu, nosa lub gardła), natomiast za pozostałe przypadki odpowiadają choroby ogólnoustrojowe związane z zaburzeniami metabolizmu (np. cukrzyca, marskość wątroby, mocznica), dolegliwości żołądka, płuc i oskrzeli, a także niektóre leki lub pokarmy. Jeśli przykry zapach z ust nie jest potwierdzany przez otoczenie (pacjent ma poczucie nieświeżego oddechu w przypadku jego rzeczywistego braku), mówimy o tzw. omamach węchowych lub halitofobii.

Najczęstsze przyczyny brzydkiego zapachu z ust

Do najpowszechniejszych, oprócz braku odpowiedniej higieny, przyczyn nieprzyjemnego oddechu zaliczane są dolegliwości związane ze stanem zębów i jamy ustnej (zaawansowane zamiany próchnicze, choroby przyzębia, osadzanie się płytki i kamienia nazębnego). Leczenie w tym przypadku polega na wykonywaniu zabiegów higienicznych oraz profesjonalnego oczyszczania jamy ustnej w gabinecie stomatologicznym, połączonego z leczeniem chorób, takich jak próchnica pierwotna i wtórna, choroby przyzębia, a także choroby błony śluzowej jamy ustnej.

Język stanowi jeden z głównych rezerwuarów bakterii odpowiedzialnych za produkcję związków siarki. Regularne czyszczenie języka za pomocą skrobaczek językowych powinno być stałym elementem codziennej higieny jamy ustnej. Zaniedbanie tej czynności może prowadzić do halitozy.

Wpływ diety i używek

Warto również podkreślić rolę wywiadu lekarskiego i stylu życia – niektóre diety (np. bogate w białko), długie przerwy między posiłkami czy stosowanie modnych postów przerywanych mogą wpływać na florę bakteryjną jamy ustnej i sprzyjać rozwojowi halitozy.

Dieta i używki mają znaczący wpływ na świeżość oddechu. Spożywanie produktów o intensywnym zapachu, takich jak czosnek, cebula, a także palenie papierosów, picie alkoholu i nadmiar kawy może powodować lub nasilać halitozę. Używki wysuszają śluzówkę jamy ustnej i sprzyjają rozwojowi bakterii beztlenowych.

Aparaty ortodontyczne i protezy

Aparaty ortodontyczne i protezy (zarówno stałe, jak i ruchome) mogą sprzyjać zaleganiu resztek pokarmowych i bakterii, co z kolei zwiększa ryzyko halitozy. Konieczne jest wyjątkowo staranne czyszczenie tych elementów oraz regularne kontrole stomatologiczne.

Diagnostyka i metody wykrywania halitozy

Współcześnie w diagnostyce halitozy wykorzystuje się specjalistyczne urządzenia, takie jak halimetr – przyrząd mierzący stężenie lotnych związków siarki w wydychanym powietrzu. Nowoczesne technologie umożliwiają analizę mikrobiomu jamy ustnej, co pozwala na bardziej precyzyjne dobranie leczenia. Lekarze zwracają uwagę, że zrozumienie źródła zapachu jest kluczowe – może on bowiem pochodzić nie tylko z jamy ustnej, ale również z dolnych dróg oddechowych lub przewodu pokarmowego.

Zapach z ust a choroby laryngologiczne

Jeśli przyczyną nieświeżego oddechu nie są problemy stomatologiczne, mogą okazać się nią dolegliwości laryngologiczne, takie jak np. zmiany zapalne gardła, zatok i migdałków. Są one bardzo prawdopodobne zwłaszcza u osób, które często miewają anginy, alergiczny nieżyt nosa lub zapalenia zatok. Po nawracających anginach w migdałkach tworzą się krypty, w których zalegają resztki jedzenia. Podczas ich rozkładu bakterie beztlenowe wytwarzają duże ilości związków siarki. W niszach migdałkowych może również gromadzić się cuchnąca wydzielina z zatok. Problem nasila się, gdy dochodzi do zaburzeń pracy ślinianek, a niedobór śliny utrudnia wypłukiwanie bakterii.

"Przy zapaleniu migdałków w kryptach migdałkowych (zagłębieniach) gromadzi się wydzielina ropna lub serowato-ropna, która nieprzyjemnie pachnie. Dopóki więc nie wyleczy się przewlekłego zapalenia migdałków podniebiennych, odzyskanie świeżego oddechu nie jest możliwe. Powodem halitozy są też kamienie migdałkowe. W poszerzonych wskutek przebytych angin kryptach migdałków podniebiennych gromadzą się resztki pokarmowe i złuszczony nabłonek, tworząc brzydko pachnące grudki [detryt]" - mówi dr n. med. Piotr Chęciński, otolaryngolog.

Jednym ze stosowanych w takich przypadkach zabiegów jest kryptoliza migdałków podniebiennych. Procedura polega na spłyceniu i zamknięciu krypt przy pomocy lasera lub fal radiowych o wysokiej częstotliwości i niskiej temperaturze. Zabieg zmniejsza głębokość krypt i co się z tym wiąże, zmniejsza zaleganie detrytu (martwa materia organiczna – m.in. resztki jedzenia, bakterie, złuszczony nabłonek – która może zalegać w kryptach migdałków i ulegać rozkładowi, emitując nieprzyjemny zapach) i likwidację brzydkiego zapachu z ust.

Inną, rzadziej stosowaną metodą jest tzw. kryptoliza kriochirurgiczna, czyli leczenie zimnem. Jedna lub dwie sesje wymrażania powodują zmniejszenie masy migdałków oraz oczyszczenie z detrytu i spłycenie krypt migdałkowych.

W najtrudniejszych przypadkach nawracających kamieni migdałkowych jedynym skutecznym sposobem pozbycia się ich jest zabieg wycięcia migdałków.

Domowe sposoby i profilaktyka halitozy

W lżejszych przypadkach halitozy lub jako uzupełnienie leczenia specjalistycznego warto zastosować domowe sposoby na poprawę zapachu z ust.

Skuteczne domowe sposoby:

• płukanki ziołowe (szałwia, rumianek, mięta);
• używanie nici dentystycznej;
• czyszczenie języka skrobaczką;
• płyny do płukania jamy ustnej (bez alkoholu);
• nawadnianie organizmu (picie dużej ilości wody);
• stosowanie probiotyków na halitozę.

Nowością w tym zakresie są probiotyki na halitozę wspierające równowagę mikroflory jamy ustnej, zawierające m.in. szczepy bakterii Lactobacillus salivarius lub Streptococcus salivarius K12.

U dzieci i osób starszych profilaktyka nieprzyjemnego zapachu z ust powinna być dostosowana do wieku i potrzeb. U dzieci istotna jest kontrola próchnicy i nauka higieny. U seniorów – kontrola stanu protez, nawilżanie jamy ustnej i częste kontrole lekarskie, zwłaszcza przy współwystępujących chorobach przewlekłych.

Choroby ogólnoustrojowe i halitoza

W przypadku utrzymującego się zapachu z ust mimo prawidłowej higieny i leczenia laryngologiczno-stomatologicznego, konieczne może być poszerzenie diagnostyki o choroby ogólnoustrojowe. W szczególności zwraca się uwagę na cukrzycę (zapach acetonu), choroby nerek (zapach amoniaku), choroby wątroby czy refluks żołądkowo-przełykowy.

Nowoczesna medycyna coraz częściej wykorzystuje badania metabolomiczne, które pozwalają analizować skład wydychanego powietrza w poszukiwaniu biomarkerów chorób przewlekłych. Z uwagi na to, że nieświeży oddech może być pierwszym objawem poważnych schorzeń, jego ignorowanie może opóźnić diagnozę i leczenie.

Halitofobia, czyli lęk przed posiadaniem nieprzyjemnego zapachu z ust mimo jego braku, to rozpoznawalny problem psychologiczny. Może przyjmować formę zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i wymagać interwencji psychologicznej lub psychiatrycznej. Część pacjentów cierpiących na halitofobię nie odnajduje obiektywnej przyczyny swojego niepokoju, a mimo to unika kontaktów społecznych.

Zaleca się, by każdy pacjent z przewlekłą halitozą skonsultował się z lekarzem pierwszego kontaktu i – w razie potrzeby – został skierowany do odpowiednich specjalistów: diabetologa, gastrologa, nefrologa, hepatologa lub psychologa.