Kolonoskopia diagnostyczna - wskazania do badania

Początki kolonoskopii sięgają roku 1969, kiedy to Hiromi Shinya i William Wolff skonstruowali pierwszy przyrząd służący do tego badania. Dzięki ich wynalazkowi możliwe stało się zobrazowanie całej długości jelita grubego oraz końcowych fragmentów jelita cienkiego. Odbywa się to przy zastosowaniu endoskopu wyposażonego w kamerę, który jest podłączony do monitora, prezentującego wnętrze wspomnianych części przewodu pokarmowego.

Kolonoskopię traktować można dwojako, jako procedurę diagnostyczną oraz terapeutyczną. W przypadku pierwszej ze wspomnianych form istnieje stosunkowo dużo stanów skłaniających do wykonania tego badania.

Wskazania do przeprowadzenia diagnostycznej kolonoskopii

Bladość, przyśpieszone bicie serca oraz poczucie ogólnego osłabienia - podane objawy mogą się pojawiać m.in. w przypadku niedokrwistości. Jedną z głównych jej przyczyn są stany niedoboru żelaza, związane np. ze zbyt małą ilością tego składnika w diecie. Jeżeli jednak niedobory żywieniowe zostaną wykluczone, a u pacjenta wciąż obecna jest anemia związana z niedostateczną ilością żelaza w organizmie, zalecona może zostać kolonoskopia, podczas której znalezione mogą być źródła ewentualnego krwawienia w obrębie jelita grubego.

• niedokrwistości z niedoboru żelaza,
• nagłego, niewyjaśnionego spadku masy ciała,
• przewlekłych biegunek o nieustalonej przyczynie,
• pozytywnego testu na krew utajoną w kale.

Profilaktyka i wczesne wykrywanie raka jelita grubego

Badanie endoskopowe jelita grubego wykonywane jest również w przypadku profilaktyki nowotworów końcowego odcinka przewodu pokarmowego. Problem jest o tyle istotny, że w Polsce funkcjonuje Program Badań Przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego. W ramach tej inicjatywy na kolonoskopię zapraszane są osoby w wieku od 55 do 64 lat.

Szczególny nacisk na profilaktykę nowotworu jelita grubego kładzie się u tych pacjentów, u których w rodzinie występowały już przypadki tej choroby. Standardowo (u chorych bez objawów z przewodu pokarmowego) diagnostyczna kolonoskopia proponowana jest osobom po 50. roku życia. W przypadku obciążonego wywiadu rodzinnego postępowanie takie wdraża się wcześniej: według American Society for Gastrointestinal Endoscopy, profilaktykę zaleca się pacjentom już po przekroczeniu przez nich wieku 40 lat.

Inna reguła związana jest z tym, kiedy choroba pojawiała się u bliskiego członka rodziny, od wieku zachorowania tej osoby odejmuje się 10 lat i wtedy właśnie rozpoczyna postępowanie mające na celu wykrycie ewentualnej choroby na wczesnym etapie zaawansowania.

Znaczenie kolonoskopii w diagnozowaniu i monitorowaniu chorób jelit

Podczas badania, jeżeli zachodzi taka konieczność, pobierane są wycinki (w różnej ilości i z różnych miejsc - zależnie od potrzeby), które następnie poddawane są ocenie histopatologicznej.

Kolonoskopia nie tylko wykrywa nowe schorzenia, ale pozwala również monitorować stopień zaawansowania tych już obecnych u pacjenta. Mowa tutaj o takich jednostkach jak:

• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
• stany po usunięciu polipów jelita grubego,
• inne choroby zapalne jelit.

Endoskopowe obrazowanie wnętrza jelita grubego stosowane jest również jako uzupełnienie innych, wcześniej wykonanych badań (np. wlewu kontrastowego). Odbywa się to wtedy, gdy przeprowadzone procedury wykryły jakieś nieprawidłowości, ale nie udało się jednoznacznie określić charakteru zmian - kolonoskopia może umożliwić rozwianie tychże wątpliwości.

Warto również dodać, że rozwój technologii medycznych pozwolił na wprowadzenie zaawansowanych technik kolonoskopii, takich jak kolonoskopia wirtualna. Jest to nieinwazyjna metoda obrazowania jelita grubego przy użyciu tomografii komputerowej, co może być korzystne dla pacjentów obawiających się tradycyjnego badania. Jednak jej wykorzystanie jest ograniczone, zwłaszcza gdy potrzebne jest pobranie wycinków do dalszej analizy.

Przygotowanie do kolonoskopii

Przygotowanie do kolonoskopii jest kluczowym elementem wpływającym na dokładność badania. Pacjent musi przestrzegać diety ubogoresztkowej na kilka dni przed badaniem, a na dzień przed nim zazwyczaj stosuje się środki przeczyszczające, które pomagają w całkowitym oczyszczeniu jelit. Odpowiednie przygotowanie pozwala na uzyskanie najlepszej jakości obrazów i zmniejsza ryzyko konieczności powtórzenia procedury.

Kolonoskopia terapeutyczna

Kolonoskopia pełni również funkcję terapeutyczną. Podczas zabiegu możliwe jest usuwanie polipów, co zapobiega ich potencjalnemu przekształceniu się w zmiany nowotworowe. Dodatkowo, za pomocą kolonoskopu lekarz może tamować krwawienia z naczyń krwionośnych w jelicie grubym, co jest istotne w przypadku krwotoków zagrażających zdrowiu pacjenta.

Przeciwwskazania do kolonoskopii

Chociaż kolonoskopia jest wartościowym narzędziem diagnostycznym, istnieją pewne przeciwwskazania do jej wykonania. Należą do nich ciężkie schorzenia sercowo-naczyniowe, które mogą zwiększać ryzyko powikłań związanych z zabiegiem, a także zaburzenia krzepnięcia krwi, które mogą prowadzić do trudności w tamowaniu ewentualnych krwawień. Zawsze należy przeprowadzić dokładną ocenę ryzyka przed przystąpieniem do kolonoskopii.

Alternatywne metody diagnostyczne

W niektórych przypadkach, gdy kolonoskopia nie jest możliwa lub jest niewskazana, stosowane mogą być alternatywne metody diagnostyczne. Sigmoidoskopia pozwala na ocenę końcowego odcinka jelita grubego, a badania krwi, takie jak testy genetyczne i markery nowotworowe, mogą dostarczyć dodatkowych informacji diagnostycznych. Warto omówić z lekarzem możliwości wyboru najbardziej odpowiedniej metody badania.

Alternatywne metody diagnostyczne obejmują:

• sigmoidoskopię,
• badania krwi,
• testy genetyczne,
• markery nowotworowe.