Laparoskopowa resekcja jelita grubego

Laparoskopia to małoinwazyjna metoda diagnostyczna i terapeutyczna schorzeń chirurgicznych jamy brzusznej. Polega ona na wykonaniu trzech małych nacięć powłok jamy brzusznej (tzw. minilaparotomii), a następnie wprowadzeniu przez nie trokarów, czyli sztywnych prowadników umożliwiających wprowadzanie do jamy brzusznej toru wizyjnego (laparoskopu), źródła światła oraz narzędzi zabiegowych.

Aby wykonanie laparoskopii było możliwe, niezbędne jest wytworzenie odmy otrzewnowej (pneumoperitoneum), czyli wtłoczenie gazu do jamy otrzewnowej, co rozsuwa narządy wewnętrzne i tworzy przestrzeń pozwalającą na zabiegi laparoskopowe, nawet tak rozległe jak usunięcie jelita grubego.

Wczesna konsultacja lekarska i diagnostyka jelita grubego

Pierwszym etapem, który pozwala wykryć poważne zmiany w jelicie grubym i może prowadzić do zaleceń dalszych badań lub zabiegów, jest konsultacja z lekarzem specjalistą, np. proktologiem, gastroenterologiem czy choćby lekarzem rodzinnym.

W trakcie wizyty specjalista przeprowadza wywiad, ocenia objawy, zleca badania obrazowe lub endoskopowe i decyduje o ewentualnym skierowaniu pacjenta na kolejne etapy diagnostyki lub leczenia, w tym zabieg laparoskopowej resekcji jelita grubego.

Wczesne wykrycie nieprawidłowości zwiększa szanse na skuteczne leczenie i często pozwala uniknąć bardziej rozległych operacji. Regularne badania profilaktyczne, takie jak kolonoskopia, są kluczowym elementem wczesnej prewencji raka jelita grubego.

Laparoskopowa resekcja jelita grubego – wskazania i zalety

Laparoskopowe usunięcie jelita grubego, czyli kolektomia laparoskopowa, lub jego fragmentu (np. hemikolektomia prawo- bądź lewostronna) jest małoinwazyjną techniką chirurgiczną, która stanowi skuteczną alternatywę dla klasycznego zabiegu chirurgicznego związanego z koniecznością otwarcia jamy brzusznej (laparotomii) i wykonania długiego, obciążającego zabiegu.

Dzięki podobnej skuteczności metod chirurgii klasycznej i laparoskopowej w leczeniu schorzeń jelita grubego (głównym wskazaniem do kolektomii jest rak jelita grubego, a porównywalna skuteczność obu metod leczenia jest potwierdzona licznymi badaniami klinicznymi) oraz znacznie mniejszym stopniu inwazyjności leczenia laparoskopowego, metoda ta cieszy się coraz większym uznaniem.

W tym miejscu należy zastrzec, że wielu specjalistów podkreśla trudność w osiągnięciu tzw. doszczętności onkologicznej (czyli resekcji guza z marginesem zdrowej tkanki) metodami laparoskopowymi, jednak wyniki kolektomii wykonanych przez doświadczone ośrodki chirurgii laparoskopowej są bardzo obiecujące. W chwili obecnej w większości przypadków stosowana jest metoda klasyczna, jednak coraz liczniejsze grupy specjalistów traktują metodę laparoskopową jako jej ekwiwalent.

Najważniejsze korzyści laparoskopii:

• Porównywalna skuteczność terapeutyczna do chirurgii klasycznej.
• Skrócenie czasu hospitalizacji i rekonwalescencji.
• Mniejsza częstość zrostów i ryzyka ileus.
• Lepszy efekt kosmetyczny po zabiegu.
• Możliwość leczenia szerokiego spektrum wskazań.

Wskazania onkologiczne i nienowotworowe

Kolektomia laparoskopowa jest również skuteczna w leczeniu mnogich polipów jelita grubego (zespołów polipowatości), usuwania zwężonych odcinków jelita grubego, leczeniu powikłań nieswoistych zapaleń jelit, uchyłkowatości i masywnych krwawień z malformacji naczyniowych – długookresowe obserwacje pozabiegowe (tzw. follow-up) wskazują na równą skuteczność metod laparoskopowych i klasycznych w tych schorzeniach.

Ponadto leczenie laparoskopowe pozwala na skrócenie czasu hospitalizacji pacjenta, a okres rekonwalescencji (czyli powrotu do zdrowia) jest krótszy. Badania kliniczne wskazują także na mniejszą częstość powikłań takich jak zrosty w jamie brzusznej i niedrożność pooperacyjna jelit (ileus) oraz lepszy efekt kosmetyczny po leczeniu w porównaniu z klasyczną kolektomią.

W najnowszych doniesieniach zwraca się również uwagę na rosnącą rolę laparoskopii w leczeniu wczesnych nowotworów jelita grubego oraz w zabiegach profilaktycznych u pacjentów z obciążeniem genetycznym (np. zespół Lyncha, FAP). Współczesne techniki, takie jak chirurgia wspomagana robotem, stają się coraz częściej wykorzystywane w wybranych ośrodkach, zapewniając jeszcze większą precyzję i lepsze odwzorowanie ruchów chirurga.

Przebieg operacji i przygotowanie

Przygotowanie do laparoskopowej resekcji jelita grubego obejmuje ocenę ogólnego stanu zdrowia pacjenta, wykonanie badań laboratoryjnych, obrazowych oraz kwalifikację anestezjologiczną.

W wielu ośrodkach stosuje się również protokoły ERAS (Enhanced Recovery After Surgery), które zakładają m.in. skrócenie okresu głodzenia przedoperacyjnego, optymalizację nawodnienia i wczesne uruchomienie chorego, co przyspiesza powrót do pełnej aktywności.

Techniki operacyjne i dostęp

Sam zabieg rozpoczyna się od wprowadzenia do jamy brzusznej gazu (dwutlenku węgla), co tworzy przestrzeń roboczą dla chirurga. Następnie chirurg wykonuje kilka małych nacięć, przez które wprowadza kamerę i narzędzia.

Po precyzyjnym wypreparowaniu i odcięciu zmienionego fragmentu jelita jest on usuwany zwykle przez jedno z nacięć, a ciągłość przewodu pokarmowego zostaje przywrócona poprzez zespolenie pozostałych odcinków.

Coraz częściej stosuje się techniki zmniejszające uraz operacyjny, takie jak pojedynczy port (single-port laparoscopy) lub natural orifice specimen extraction (NOSE), pozwalające na wyciągnięcie usuniętego fragmentu jelita np. przez odbytnicę lub pochwę, bez powiększania nacięcia skórnego.

Powikłania i rekonwalescencja

Choć laparoskopowa resekcja jelita grubego jest uważana za metodę bezpieczną, istnieją możliwe powikłania, takie jak krwawienie, zakażenie rany, nieszczelność zespolenia czy niedrożność jelit.

Ryzyko jest mniejsze niż w przypadku operacji klasycznej, ale wymaga stałego monitorowania w pierwszych dniach po zabiegu.

Najczęstsze powikłania po zabiegu:

• Krwawienie i zakażenie rany pooperacyjnej.
• Nieszczelność zespolenia jelitowego.
• Niedrożność jelit i ileus.
• Ból pooperacyjny wymagający kontroli.
• Rzadsze powikłania wymagające reoperacji.

Najczęstsze powikłania po kolektomii

Rekonwalescencja po kolektomii laparoskopowej jest z reguły krótsza. Większość pacjentów może wrócić do codziennej aktywności w ciągu 2–4 tygodni, przy czym pełne gojenie wewnętrzne trwa dłużej.

Wczesne wstawanie, odpowiednia dieta bogata w białko i płyny, a także unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego są kluczowe dla prawidłowego gojenia.

Warto podkreślić, że nowoczesne wytyczne z 2023 r. (np. Europejskiego Towarzystwa Chirurgii Kolorektalnej) akcentują rolę kompleksowej opieki pooperacyjnej, w tym fizjoterapii i edukacji pacjenta, co zmniejsza ryzyko powikłań i nawrotów choroby.

Wybór metody leczenia

Decyzja o tak poważnym zabiegu jak kolektomia powinna być poprzedzona rzetelną kwalifikacją do zabiegu i rozważeniem skuteczności metod nieradykalnego leczenia schorzeń jelita grubego.

Jeżeli istnieją wskazania do zabiegu, a potencjalne korzyści z niego wynikające są większe niż ryzyko operacyjne, należy pamiętać o tym, że bezpieczna kolektomia laparoskopowa o skuteczności porównywalnej z leczeniem klasycznym może być wykonana jedynie przez doświadczony zespół chirurgiczny, mający na koncie sukcesy terapeutyczne w chirurgii laparoskopowej.

Decydując się na leczenie metodami małoinwazyjnymi należy również pamiętać, że w przypadku zaistnienia dodatkowych okoliczności klinicznych (np. powikłań laparoskopii, zdiagnozowania w czasie zabiegu dodatkowych schorzeń chirurgicznych jamy brzusznej) może okazać się niezbędna konwersja do leczenia klasycznego, czyli wykonania laparotomii i chirurgicznego usunięcia jelita grubego – doświadczony zespół zabiegowy jest cały czas przygotowany na taką ewentualność.

Przed ostatecznym wyborem warto także uwzględnić preferencje pacjenta, jego choroby współistniejące (np. choroby sercowo-naczyniowe, cukrzycę, zaburzenia krzepnięcia) oraz dostępność ośrodka z odpowiednim doświadczeniem.

W niektórych przypadkach konsultacja wielospecjalistyczna (chirurg, onkolog, gastroenterolog, anestezjolog) jest kluczowa dla uzyskania najlepszego efektu leczenia.