Na czym polega dermatoskopia zmian skórnych

Dermatoskopia jest nieinwazyjną procedurą medyczną, powszechnie stosowaną w diagnostyce zmian skórnych, która służy do oceny zmian w obrębie naskórka oraz górnych warstw skóry właściwej. Odgrywa niezwykle istotną rolę we wczesnej diagnostyce nowotworów skóry. Nie stanowi żadnego zagrożenia dla pacjenta i może być wykonywana w każdym wieku, również u kobiet w ciąży.

Termin dermatoskopia po raz pierwszy został wprowadzony w 1920 roku przez niemieckiego dermatologa Johanna Saphiera, jednak dopiero opracowanie w 1994 roku przez Stolza specjalnych algorytmów diagnostycznych pozwoliło na zastosowanie dermatoskopii w codziennej praktyce.

Badanie dermatoskopowe skóry

Badanie dermatoskopowe przeprowadza się przy pomocy aparatu o nazwie dermatoskop. Jest to specjalne urządzenie optyczne, umożliwiające oglądanie zmian skórnych pod powiększeniem. Posiada również źródło światła, które oświetla oglądaną powierzchnię i pozwala na uzyskanie trójwymiarowego obrazu oraz uwidocznienia głębiej położonych struktur analizowanej zmiany. Dermatoskopia jest badaniem w pełni nieinwazyjnym i bezpiecznym. Polega na przyłożeniu dermatoskopu do powierzchni skóry, po wcześniejszym naniesieniu olejka imersyjnego na okular aparatu. Obecność wspomnianej substancji poprawia przejrzystość skóry oraz redukuje rozpraszanie i odbijanie światła, co może zaburzać obraz dermatoskopowy.

Obecnie w diagnostyce dermatoskopowej coraz częściej wykorzystuje się również dermatoskopy cyfrowe, które umożliwiają archiwizację obrazów zmian oraz ich porównywanie w czasie. Tego typu rozwiązanie pozwala na monitorowanie ewolucji znamion i może zwiększać szansę wykrycia czerniaka w bardzo wczesnym stadium.

W najnowszych rekomendacjach międzynarodowych zwraca się także uwagę na integrację dermatoskopii z systemami sztucznej inteligencji. Algorytmy wspierające analizę obrazów mogą pomagać lekarzom w klasyfikacji zmian, co znajduje coraz większe zastosowanie w dermatologii klinicznej i telemedycynie.

Warto jednak pamiętać, że dermatoskopia ma pewne ograniczenia. Nie pozwala ocenić zmian, które są głęboko naciekające lub obejmują głębsze warstwy skóry. W takich przypadkach niezbędna może być biopsja i badanie histopatologiczne.

Algorytmy w diagnostyce dermatoskopowej

W diagnostyce dermatoskopowej stosuje się także klasyczne algorytmy oceny zmian skórnych, które wspierają lekarza w interpretacji obrazu dermatoskopowego. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

• reguła ABCD – ocenia Asymetrię, Brzegi, Kolor, Strukturę;
• 7-point checklist – skupia się na siedmiu kryteriach podejrzanych zmian;
• pattern analysis – analiza rozkładu i struktury wzorów barwnikowych.

Dzięki takim narzędziom możliwe jest precyzyjne rozpoznanie zmian, co zwiększa skuteczność diagnostyki czerniaka oraz wczesnego wykrywania raka skóry.

Wskazania i przeciwwskazania dermatoskopii

Badanie dermatoskopowe powinno być przeprowadzone w przypadku zmiany skórnej, która szybko rośnie, łuszczy się lub zmienia zabarwienie, a także przy obecności zmiany, która ma nieregularne brzegi, swędzi bądź krwawi. Niepokój powinno również wzbudzić zaczerwienienie wokół znamienia, obrzęk, towarzyszące dolegliwości bólowe, a także nagłe pojawienie się nowej zmiany lub ewolucja starych znamion. Ponadto, wykonanie dermatoskopii jest wskazane u osób:

• z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku czerniaka
• posiadających co najmniej 40 znamion na całym ciele
• o jasnej karnacji, niebieskich oczach, blond lub rudych włosach
• korzystających z solarium i lubiących się opalać
• z obecnością znamion dysplastycznych

Przeciwwskazania do wykonania dermatoskopii są bardzo ograniczone, jednak należy pamiętać, że badanie nie powinno być przeprowadzane na zmianach pokrytych grubym strupem lub w przypadku aktywnego stanu zapalnego skóry, który uniemożliwia dokładne przyłożenie dermatoskopu.

Niektóre źródła zwracają uwagę, że nie należy wykonywać dermatoskopii w przypadku podejrzenia infekcji skórnej o dużym ryzyku przeniesienia, zwłaszcza w okresie ostrych zakażeń wirusowych lub bakteryjnych.

Samoobserwacja zmian skórnych

Warto również podkreślić znaczenie samoobserwacji znamion przez pacjenta. Regularne kontrolowanie wyglądu skóry w warunkach domowych pozwala wcześniej wykryć niepokojące zmiany i skonsultować je z lekarzem. Edukacja pacjentów w zakresie zasad samokontroli ma istotne znaczenie w diagnostyce wczesnego wykrywania raka skóry.

Kontrola znamion i dalsze monitorowanie

Kontrolna dermatoskopia, która ma na celu monitorowanie znamion barwnikowych, powinna być wykonywana raz w roku. Wyjątek stanowią pacjenci z zespołem zmian atypowych, z obecnością licznych zmian barwnikowych oraz występowaniem czerniaka w rodzinie, u których badanie należy przeprowadzać co 3–6 miesięcy.

Nowoczesne systemy monitorujące, oparte o dermatoskopię cyfrową, umożliwiają jeszcze dokładniejsze śledzenie zmian w strukturze znamion. Takie podejście ogranicza konieczność wykonywania niepotrzebnych biopsji i zmniejsza stres pacjentów.

Coraz częściej mówi się również o możliwości wykonywania dermatoskopii w ramach wizyt telemedycznych, co szczególnie podczas pandemii COVID-19 okazało się przydatnym rozwiązaniem i nadal znajduje zastosowanie w przypadku pacjentów z ograniczonym dostępem do specjalistów.