Badanie lampą Wooda w diagnostyce zmian skórnych

Opracowana w 1925 r. lampa Wooda jest rodzajem lampy kwarcowej ze specjalnym filtrem, emitującej promieniowanie UV, w świetle którego różne zmiany skórne przybierają różne barwy. Urządzenie wykorzystywane w dermatologii i kosmetologii, a jego główne zastosowanie to przede wszystkim diagnostyka powierzchownych zakażeń wywołanych przez grzyby i bakterie, zaburzeń pigmentacji oraz porfirii skórnych.

Wykorzystanie lampy Wooda pozwala zarówno na rozpoznanie oraz różnicowanie zmian skórnych, jak i określenie ich dokładnych granic. Możliwe jest różnicowanie m.in. zmian bielaczych z odbarwieniami w łupieżu pstrym, stwierdzenie zmian hiperpigmentacyjnych (ostuda, piegi, zmiany posłoneczne, plamy soczewicowate złośliwe). Światło lampy Wooda jest ponadto przydatne w ocenie stanu skóry po peelingach chemicznych oraz w diagnostyce fotodynamicznej. Różnorodność zastosowań oraz prostota użycia sprawiają, że jest ona jednym z podstawowych narzędzi diagnostycznych w praktyce dermatologicznej. Współczesne lampy Wooda są małe, przenośne i łatwe w użyciu.

Zasada działania lampy Wooda

Działanie urządzenia opiera się na wykorzystaniu specjalnego czarnego filtra, tzw. filtru Wooda (krzemian baru z 9% dodatkiem niklu). Dzięki przepustowości światła o długości fali od 320 do 400 nm (z maksimum na poziomie 365 nm), filtr ten pozwala na emisję długofalowego promieniowania nadfioletowego (UV) – nazywanego także czarnym światłem lub światłem Wooda. Standardowe urządzenie zbudowane jest z czterech świetlówek, które eksponują promienie nadfioletowe przez szklany filtr.

Mechanizm fluorescencji

Emitowane przez lampę Wooda promienie UV wywołują zjawisko fluorescencji (emitowania światła przez wzbudzony atom lub cząsteczkę). Dzięki temu, że różne rodzaje cery i rodzaje schorzeń wywołują poświatę w odmiennych barwach, możliwe jest określenie rodzaju zmian:

• zielony – w tym kolorze świecą pterydyny (rodzaj związków chemicznych) wydzielane przez grzyby chorobotwórcze
• bladozielony (seledynowy) – wskazuje na obecność zakażenia Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej)
• koralowo-czerwony – barwa wywoływana m.in. przez łupież pstry
• niebiesko-biały – zmiany hipopigmentacyjne i depigmentacyjne
• niebiesko-fioletowy – zdrowa skóra, bez zmian chorobowych
• bladoróżowy – cera sucha
• czarny (prawie czarny) – cera tłusta
• biało-srebrny – skóra nadmiernie zrogowaciała
• pomarańczowo-żółty – zmiany trądzikowe

Procedura badania

Dla uzyskania prawidłowych, wiarygodnych wyników diagnostyki lampą Wooda, należy zastosować się do odpowiednich procedur. Badanie musi zostać przeprowadzone w bardzo ciemnym pomieszczeniu, a ubiór osoby je wykonującej nie powinien odbijać promieniowania UV. Lampa rozgrzewana jest przed użyciem około 3 minut, a odległość, jaką należy zachować pomiędzy skórą a lampą, wynosi około 15–20 centymetrów. Przed zabiegiem nie powinno się używać kosmetyków, miejscowo stosowanych leków (maści) oraz nie myć skóry mydłem.

W celu ochrony wzroku zaleca się, aby personel medyczny podczas badania stosował okulary ochronne z filtrem UV. Chociaż poziom emitowanego promieniowania jest niski, długotrwałe narażenie może powodować podrażnienia oczu.

Badanie lampą Wooda jest całkowicie bezpieczne; emitowane promieniowanie nie wyrządza szkody ani pacjentowi, ani lekarzowi. Jedynym przeciwwskazaniem do użycia lampy jest obecność otwartych obrażeń lub ran na analizowanym obszarze.

Ograniczenia badania lampą Wooda

Ograniczeniem diagnostycznym lampy Wooda może być ciemniejsza karnacja pacjenta, ponieważ naturalna pigmentacja skóry może utrudniać lub maskować fluorescencję. W takich przypadkach obraz może być mniej kontrastowy i trudniejszy do interpretacji.

Warto również pamiętać, że na dokładność badania wpływać mogą czynniki zakłócające, takie jak resztki kosmetyków, leki miejscowe, nadmierne złuszczenie naskórka lub obecność obcych substancji na powierzchni skóry. Wszystko to może prowadzić do wyników fałszywie dodatnich lub fałszywie ujemnych.

Wskazania do zastosowania w dermatologii

Lampa Wooda znajduje szerokie zastosowanie w diagnostyce różnych schorzeń dermatologicznych. Oto niektóre z nich:

• Grzybice skóry i owłosionej skóry głowy – niektóre gatunki grzybów, takie jak Microsporum canis, fluorescują na zielono pod wpływem światła UV, co ułatwia ich identyfikację.
• Zakażenia bakteryjne – np. Corynebacterium minutissimum (erythrasma) wykazuje koralowoczerwoną fluorescencję.
• Choroby pigmentacyjne – vitiligo objawia się jako jasno-niebiesko-białe plamy, co pozwala na dokładne określenie granic zmian.
• Porfirie skórne – w porfirii cutanea tarda obserwuje się różowoczerwoną fluorescencję.
• Świerzb – korytarze świerzbowcowe mogą wykazywać niebiesko-białą fluorescencję, co ułatwia ich wykrycie.

Warto zaznaczyć, że lampa Wooda może być również pomocna w ocenie skuteczności leczenia niektórych schorzeń, umożliwiając monitorowanie zmian w czasie. Zastosowanie tego narzędzia wpisuje się w nowoczesne podejście do diagnostyki fluorescencyjnej oraz analizy skóry UV.

Alternatywy i nowe technologie

W ostatnich latach pojawiły się alternatywne metody diagnostyczne wykorzystujące światło UV. Przykładem są aplikacje na smartfony, które symulują działanie lampy Wooda. Choć nie zastępują one w pełni profesjonalnego sprzętu, mogą być pomocne w warunkach domowych lub w miejscach o ograniczonym dostępie do specjalistycznego wyposażenia.

Warto jednak pamiętać, że skuteczność takich aplikacji jest ograniczona, a ich użycie powinno być traktowane jedynie jako uzupełnienie, a nie zastępstwo dla profesjonalnej diagnostyki. W przypadku wątpliwości konieczne jest potwierdzenie diagnozy metodami referencyjnymi, takimi jak badania mikologiczne czy posiewy bakteriologiczne.