Niehormonalne metody antykoncepcji

Jakie są metody antykoncepcji?

Spośród różnych rodzajów antykoncepcji wyróżnić można przede wszystkim metody hormonalne oraz niehormonalne. W pierwszej z wymienionych grup znajduje się między innymi stosowanie doustnych preparatów dwuskładnikowych, plastrów, ringów dopochwowych, mini pill, implantów, iniekcji domięśniowych, a także wkładek domacicznych zawierających gestagen. Wszystkie te produkty to środki antykoncepcyjne dla kobiet.

Zabezpieczenie przed niechcianą ciążą może również polegać na antykoncepcji naturalnej, a w tym na przykład na stosunku przerywanym czy wykorzystywaniu metody rytmu płciowego. Wiele osób decyduje się także na antykoncepcję mechaniczną oraz chemiczną. Możliwa jest też w tym zakresie interwencja chirurgiczna.

Sposoby antykoncepcji:

antykoncepcja naturalna:

• metoda Rötzera,
• metoda Billingsów,
• metoda termiczna,
• stosunek przerywany,
• metoda rytmu płciowego;

antykoncepcja hormonalna:

• doustne preparaty dwuskładnikowe: jedno-, dwu-, trój- oraz czterofazowe;
• plastry,
• ringi dopochwowe,
• mini pill,
• implanty,
• iniekcje domięśniowe,
• wkładka domaciczna zawierająca gestagen;

antykoncepcja mechaniczna:

• prezerwatywy, męskie i damskie,
• błony dopochwowe,
• gąbki dopochwowe,
• kapturki naszyjkowe;

antykoncepcja chemiczna:

• tabletki pianotwórcze,
• żele,
• czopki,
• maści,
• aerozole;
• antykoncepcja chirurgiczna.

Metody antykoncepcji niehormonalnej

• 
  Metoda Rötzera
• Metoda Billingsów
• Metoda termiczna
• Stosunek przerywany
• Metoda rytmu płciowego
• Tabletki antykoncepcyjne bez hormonów
• Wkładka miedziana niehormonalna
• Prezerwatywy męskie
• Prezerwatywy dla kobiet
• Kapturki naszyjkowe
• Kremy, żele i pianki plemnikobójcze
• Globulki dopochwowe plemnikobójcze
• Wazektomia

Antykoncepcja barierowa

Jedną z form zabezpieczenia antykoncepcyjnego bez hormonów jest antykoncepcja barierowa, której działanie bazuje na mechanicznym wyeliminowaniu możliwości połączenia plemnika z komórką jajową. Podczas jej stosowania dochodzi do niedopuszczenia do przedostania się nasienia do macicy, co uniemożliwia zajście w ciążę. Wśród metod barierowych mieści się przede wszystkim stosowanie prezerwatyw, zarówno męskich, jak i żeńskich. W grupie tej znajdują się także między innymi środki plemnikobójcze, błony dopochwowe oraz kapturki naszyjkowe. I choć są to metody bezpieczne, a ich skutki odwracalne, to część z nich wykazuje stosunkowo niską skuteczność.

Popularne rodzaje antykoncepcji barierowej:

• prezerwatywy męskie;
• prezerwatywy dla kobiet;

środki plemnikobójcze, a w tym:

• globulki,
• pianki,
• kremy;
• błony dopochwowe;
• kapturki naszyjkowe;
• wkładka domaciczna niehormonalna.

Antykoncepcja chemiczna

Oprócz mechanicznych metod antykoncepcji wyróżnia się także metody chemiczne polegające na stosowaniu środków plemnikobójczych, dostępnych w postaci czopków, żeli, kremów i tabletek. Celem zastosowania takich preparatów jest wyeliminowanie komórek plemników bądź utrudnienie ich zdolności poruszania się. Przy czym zaleca się, by antykoncepcja chemiczna była stosowana w połączeniu z innymi metodami: zdaniem specjalistów stanowi ona jedynie dodatkową ochronę przed nieplanowaną ciążą. Antykoncepcyjne środki plemnikobójcze powinny być wykorzystywane z metodami barierowymi, takimi jak na przykład kapturki.

Antykoncepcja naturalna

Możliwe jest też stosowanie antykoncepcji naturalnej, polegającej na przykład na obserwacji zmian konsystencji śluzu szyjkowego, pomiarach temperatury ciała czy weryfikowaniu stanu szyjki macicy – dotyczy metody objawowo-termicznej, nazywanej również metodą Rötzera. Inną znaną metodą naturalną jest tzw. kalendarzyk małżeński czy metoda Billingsów. Nieco mniej popularną formą ochrony przed niechcianą ciążą jest wykorzystywanie komputera cyklu oraz podręcznego mikroskopu.

Metoda kalendarzykowa

Jedną z powszechniejszych naturalnych metod planowania rodziny jest metoda kalendarzykowa. Podczas jej stosowania para zachowuje wstrzemięźliwość płciową w dni, w których istnieje ryzyko zapłodnienia – co jest przez nią ustalane na podstawie samodzielnie wykonanych wyliczeń.

Tzw. kalendarzyk małżeński jest formą antykoncepcji naturalnej, która wynika z obserwacji cyklu miesięcznego kobiety oraz szczegółowego poznania jego specyfiki, a w tym jego przebiegu i fizjologii.

Metoda objawowo-termiczna

Również metoda objawowo-termiczna, nazywana także metodą Rötzera, zaliczana jest do naturalnych rodzajów antykoncepcji. Kobiety, które decydują się na jej stosowanie, każdego dnia obserwują konsystencję śluzu szyjkowego, wykonują pomiary temperatury ciała oraz sprawdzają stan szyjki macicy – co ma na celu określenie przybliżonego czasu wystąpienia owulacji. Również ta metoda nie wywołuje fizycznych efektów ubocznych, podobnie do metody Rötzera, niemniej nie zabezpiecza ona pary przed chorobami wenerycznymi.

Metoda Billingsów

Również metoda Billingsów polega na obserwacji zachowania organizmu kobiety, przy czym w jej przypadku kluczowe znaczenie mają parametry śluzu szyjkowego. Śluz wytwarzany przez gruczoły szyjki macicy zmienia się w trakcie cyklu miesięcznego, co umożliwia ustalenie dni płodnych i niepłodnych. A więc także w przypadku metody Billingsów para powstrzymuje się od penetracji na wybrany, ustalony wcześniej okres. W ten sposób ogranicza ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę.

Zalety niehormonalnych metod antykoncepcji

Główną zaletą niehormonalnych metod antykoncepcji jest możliwość ich wykorzystania przez osoby, które nie chcą lub nie mogą stosować środków hormonalnych. W wybranych przypadkach niemożliwe jest wykorzystywanie środków zawierających hormony. Dzieje się tak na przykład ze względów zdrowotnych, a także u kobiet karmiących piersią. Metody niehormonalne są też bardzo często wybierane przez osoby, które miewają jedynie okazjonalne kontakty seksualne, w związku z czym nie istnieje potrzeba stosowania ciągłej ochrony przed niepożądaną ciążą.

Zalety metod niehormonalnych:

• brak hormonalnych skutków ubocznych,
• możliwość doraźnego stosowania (dot. większości metod),
• brak wpływu na cykl rozrodczy (dot. większości metod),
• możliwość przerwania stosowania w dowolnym momencie,
• ochrona przed chorobami przenoszonymi drogą płciową (dot. głównie prezerwatyw),
• możliwość starania się o ciążę w dowolnym momencie (po odstawieniu antykoncepcji).

Metody antykoncepcji – skuteczność

Idealna antykoncepcja to taka, która jest bezpieczna, odwracalna, prosta w zastosowaniu, szeroko dostępna, stosunkowo tania i, co kluczowe, skuteczna. Nie istnieje natomiast najlepsza metoda antykoncepcji – taka, która sprawdziłaby się w każdym przypadku. Niemniej wyróżnia się metody o większej oraz o mniejszej skuteczności. Przykładowo – skuteczność tabletek antykoncepcyjnych dwuskładnikowych wynosi teoretycznie 99,7%, podczas gdy skuteczność prezerwatywy męskiej to 98%.

Wartości te dotyczą sytuacji, w której dany środek jest idealnie stosowany, zgodnie z wszelkimi zaleceniami. W przypadku typowego użycia, z uwzględnieniem błędu ludzkiego, skuteczność ta jest nieco niższa, wynosi ona kolejno 91% (dot. tabletek) oraz 82% (dot. prezerwatyw). Poniżej przedstawiono wybrane metody antykoncepcji wraz z ich skutecznością. Pierwsze wartości oznaczają skuteczność przy idealnym stosowaniu, drugie natomiast oznaczają skuteczność przy typowym użyciu:

• wazektomia: 99,9%, 99,85%;
• metoda objawowo-termiczna: 99,36%, ok. 76%;
• podwiązanie jajowodów: 99,5%, 99,5%;
• prezerwatywa męska: 98%, 82%;
• stosunek przerywany: 96%, 78%;
• kapturek (diafragma): 94%, 88%;
• środki plemnikobójcze: 82%,72%.

Zapobieganie chorobom przenoszonym drogą płciową

Należy przy tym podkreślić, że za pomocą niehormonalnych metod antykoncepcji, a zwłaszcza za pomocą prezerwatyw, para zabezpiecza się nie tylko przed niepożądaną ciążą, ale i przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Co istotne, spektrum takich chorób jest niezwykle szerokie: istnieje kilkadziesiąt drobnoustrojów, dla których jedną z dróg zakażenia jest właśnie stosunek płciowy. Podczas kontaktów seksualnych mogą zostać przeniesione zarówno bakterie, jak i wirusy, grzyby, patogeny, pasożyty, a nawet robaki. Właśnie dlatego wiele osób decyduje się na korzystanie z prezerwatyw, traktując je jako jedyną metodę antykoncepcji lub jako metodę uzupełniającą hormonalne zabezpieczanie się przed niechcianą ciążą.