Podniesienie dna zatoki szczękowej - co to za zabieg?

Pierwszy zabieg podniesienia dna zatoki szczękowej został wykonany w 1975 roku. Od tamtej pory technika tej procedury uległa udoskonaleniu i obecnie zabieg ten jest wykonywany rutynowo przed leczeniem implantologicznym.

Bez zabiegów tego typu nie byłoby możliwe właściwe umocowanie implantu zębowego, którego koniec musi być mocno osadzony w tkance kostnej. Nowoczesne metody umożliwiają jednoczasowe wykonanie zabiegu podniesienia dna zatoki oraz wstawienia implantów zębowych.

Sinus lift – na czym polega i metody

Zasadniczo zabieg podniesienia dna zatoki szczękowej, znany także jako sinus lift / sinuslift, polega na wprowadzeniu biomateriałów do zatoki lub własnej tkanki kostnej pacjenta. Istnieją dwie techniki zabiegu:

• metoda otwarta z tzw. dojścia bocznego
• metoda zamknięta, zwana także osteotomową

Metoda otwarta (dojście boczne)

Metoda z dojścia bocznego polega na wykonaniu zabiegu z dostępu przez usta. Konieczne jest uzyskanie dojścia do błony śluzowej zatoki oraz jej następcze podniesienie.

Uzyskaną po podniesieniu błony przestrzeń należy wypełnić biomateriałem lub kością pacjenta, które będą stymulowały w obrębie ubytku procesy odbudowy kości. Otwór, zapewniający dostęp do zatoki, zabezpieczany jest specjalną błoną, która zapobiega wysunięciu się biomateriału.

Membrany te wykonywane są z tworzyw resorbowalnych, np. kolagenu, dzięki czemu nie jest konieczne ich usuwanie. Metoda z dojścia bocznego jest preferowana, kiedy konieczne jest podniesienie zatoki o 5–9 mm.

Wykonanie tego zabiegu może wiązać się z odroczeniem umieszczania implantów w jamie ustnej, jednak zależy to od indywidualnych warunków każdego pacjenta i zdarza się, że leczenie protetyczne rozpoczyna się od razu.

Metoda zamknięta (osteotomowa)

W metodzie zamkniętej możliwe jest zrekonstruowanie pionowego zaniku wyrostka zębodołowego w zakresie 2–3 mm. Jest ona zalecana, gdy ubytki kostne w miejscach przeznaczonych do przeprowadzenia implantacji są znikome.

W tej metodzie podniesienie dna zatoki wykonywane jest bez kontroli wzrokowej, ponieważ do wprowadzenia biomateriału wykorzystuje się otwór wywiercony pod zamocowanie implantu. Technika zamknięta jest mniej inwazyjna niż otwarta, jednak ze względu na ograniczone możliwości kontroli wykonywanych ruchów jest obarczona większym ryzykiem perforacji błony śluzowej zatoki.

Podniesienie dna zatoki metodą zamkniętą umożliwia jednak wprowadzenie implantu bez odroczenia procesu osadzania samych implantów.

Innowacje operacyjne

Technika hydraulic crestal sinus lift używająca zestawów takich jak CAS kit pozwala na osiągnięcie większego wzrostu kości pionowo, z mniejszym ryzykiem perforacji, mniejszym bólem i lepszym komfortem dla pacjenta. Badania wykazały, że przy tej technice można uzyskać podniesienie nawet ok. 13 mm, z zachowaniem stabilności implantu, bez istotnych powikłań biologicznych czy technicznych.

Kolejną innowacją jest wykorzystanie drukowanych chirurgicznych prowadnic przy podejściu bocznym, które mogą poprawić precyzję osteotomii (cięcia bocznego okna), zmniejszając ból i obrzęk w pierwszych dniach po zabiegu u pacjentów.

Planowanie i ocena CBCT

Przed zabiegiem bardzo ważne jest dokładne planowanie na podstawie obrazowania 3D, zwłaszcza zdjęć CBCT. Pozwala to ocenić wysokość kości resztkowej, grubość bocznej ściany zatoki oraz grubość błony śluzowej zatoki. Te parametry wpływają na ryzyko perforacji błony i wybór techniki.

Konkretne klasyfikacje anatomiczne – np. klasyfikacja zatok szczękowych polskich pacjentów – wyróżniają cztery typy w zależności od stosunku grubości ściany bocznej do ściany podniebiennej i wysokości kości podzatokowej. To rozwiązanie ułatwia podjęcie decyzji, czy zastosować dostęp boczny, dostęp przez grzebień kostny czy inne warianty.

Powikłania i bezpieczeństwo

Zabiegi podniesienia dna zatoki szczękowej obarczone są minimalnym ryzykiem powikłań. Bezpośrednio po zabiegu może utrzymywać się obrzęk oraz zasinienie, którym towarzyszył będzie ból reagujący na leki dostępne bez recepty. Jeśli dolegliwości te nie ustąpią w ciągu kilku dni, może to świadczyć o rozwoju stanu zapalnego.

Najczęstszym powikłaniem jest perforacja błony śluzowej zatoki (błony Schneidera). W literaturze perforacje zdarzają się częściej przy technice bocznej, zwłaszcza gdy boczna ściana zatoki jest gruba lub błona jest cienka. Obecność wcześniej istniejących stanów zapalnych błony lub zatoki zwiększa ryzyko zabiegu.

Inne możliwe powikłania to przemieszczenie materiału przeszczepowego, krwawienie, infekcje zatoki, a także rozwój zapalenia zatok ostrego lub przewlekłego. Część tych powikłań może prowadzić do konieczności interwencji chirurgicznej lub zmian techniki implantacji.

Najczęstsze objawy po zabiegu (do obserwacji):

• obrzęk tkanek policzka oraz niewielkie zasinienie,
• tkliwość okolicy operowanej przy żuciu lub dotyku,
• nasilenie dolegliwości bólowych w pierwszych 24–48 godzinach,
• przejściowe trudności w oddychaniu nosem po stronie operowanej,
• niewielkie sączenie z rany lub uczucie rozpierania zatoki.

Rekonwalescencja i efekty

Po wykonaniu zabiegu podniesienia dna zatoki szczękowej wskazane jest wykonanie badania pantomograficznego, czyli zdjęcia rentgenowskiego oceniającego stan kości szczęki. Dzięki temu możliwa jest ocena efektów zabiegu oraz podjęcie decyzji o możliwości umieszczenia implantów.

O powodzeniu zabiegu świadczy pierwotna stabilizacja implantu, ponieważ znacząco zwiększa to szansę na trwałe zespolenie wszczepu i kości. Jeśli implant jest nawet minimalnie ruchomy, istnieje ryzyko nieprawidłowej integracji wszczepu.

Rekonwalescencja zwykle trwa kilka dni do tygodnia — obrzęk, zasinienie i ból są najintensywniejsze po zabiegu, stopniowo ustępują. Pacjent powinien stosować zimne okłady, unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, nie pochylać się gwałtownie, dbać o higienę jamy ustnej, a także stosować się do zaleceń lekarza co do diety i leków.

Efekty kostne — nowa kość wypełniająca przestrzeń przeszczepową — rozwijają się stopniowo. Biomateriał po pewnym czasie ulega remodelacji: w badaniu obserwowano zmniejszenie wysokości biomateriału o ok. 10–20% dla minimalnej wysokości oraz mniejsze zmiany dla maksymalnej wysokości.

Zalecenia po zabiegu (ułatwiają gojenie):

• chłodzenie operowanej okolicy w pierwszej dobie (okłady),
• unikanie wydmuchiwania nosa i gwałtownego kichania,
• spanie z uniesieniem głowy przez 2–3 noce,
• miękka, chłodna dieta oraz odpowiednie nawodnienie,
• stosowanie przepisanych leków i płukanek jamy ustnej,
• ograniczenie wysiłku fizycznego do czasu kontroli.

Wskazania i przeciwwskazania

Zabieg podniesienia dna zatoki szczękowej jest wskazany u osób z zanikiem kości szczęki w okolicach zatoki, które chcą wszczepić implant. Główne kryteria to wysokość kości resztkowej, stan błony zatoki, ogólny stan zdrowia pacjenta, ewentualne choroby zatok.

Nie jest to procedura dla każdego — przeciwwskazania obejmują ostry stan zapalny zatoki, nieuregulowane choroby ogólnoustrojowe, palenie tytoniu, a także warunki anatomiczne bardzo trudne do operacyjnego dostępu.

Dobrze przeprowadzony zabieg, z właściwym planowaniem, odpowiednio dobranym materiałem i techniką, może przynieść trwałe efekty leczenia — implantu o wysokim procencie przeżycia, stabilności i zadowoleniu pacjenta.