Przepuklina pooperacyjna - czym jest i jakie są przyczyny jej powstawania

Za przepuklinę uznaje się nieprawidłowe przemieszczenie narządów wewnętrznych (najczęściej pętli jelita) poza miejsce ich fizjologicznej lokalizacji. W przebiegu schorzenia najczęściej dochodzi do pojawienia się wyczuwalnego i widocznego pod skórą guza, któremu mogą nie towarzyszyć inne dodatkowe objawy. Zwykle chorzy uskarżają się jednak na uczucie "ciągnięcia" w okolicy guza, a także ból, który ma tendencję do nasilania się podczas wysiłku fizycznego.

Co to jest przepuklina pooperacyjna

Przepuklina w bliźnie powstaje w wyniku niecałkowitego zagojenia się rany pooperacyjnej. Miejsce, w którym doszło do zaopatrzenia i zszycia tkanek, charakteryzuje się gorszą opornością, co predysponuje do rozwoju tej przypadłości.

Wpływ na rozwój przepukliny pooperacyjnej ma wiele czynników, wśród których wymienić trzeba m.in. stan ogólny pacjenta i rozległość zabiegu operacyjnego. Częściej do rozwoju przepukliny pooperacyjnej dochodzi u osób, które mają nieprawidłową masę ciała. Zarówno nadwaga, jak i otyłość predysponują m.in. do częstszych zakażeń ran, co ma znaczący wpływ na proces gojenia się tkanek po zabiegu.

Pogorszenie pozabiegowego procesu gojenia i rekonwalescencji ma miejsce również w przebiegu źle kontrolowanej cukrzycy i u osób palących papierosy, co sprawia, że także ci pacjenci obarczeni są większym ryzykiem rozwoju przepukliny pooperacyjnej.

W ostatnich latach coraz więcej uwagi zwraca się na jakość materiału szewnego oraz technikę szycia. Zastosowanie nowoczesnych siatek syntetycznych i technik laparoskopowych pozwala na znaczące zmniejszenie ryzyka nawrotów przepukliny, a także poprawę gojenia ran. Obecnie rekomendowane są techniki wzmacniania powłok brzusznych, zwłaszcza u pacjentów wysokiego ryzyka.

Przyczyny i czynniki ryzyka przepukliny

Stany takie jak uporczywe zaparcia czy nawracający kaszel zwiększają ciśnienie wewnątrzbrzuszne, co ułatwia m.in. rozwarstwienie ścian i zszytych tkanek, a także rozwój wrót przepukliny. Zbyt wczesne uruchomienie pacjenta i podjęcie przez niego nadmiernie intensywnego wysiłku fizycznego po zabiegach chirurgicznych również odgrywa znaczącą rolę w powstawaniu i rozwoju przepukliny w ranie pooperacyjnej. Wpływ na powstanie przepukliny pooperacyjnej ma dodatkowo sama rozległość zabiegu. Operacje, w przebiegu których przeprowadza się długie cięcia, zazwyczaj są obarczone większym ryzykiem rozwoju tej dolegliwości.

Najczęstsze czynniki ryzyka przepukliny pooperacyjnej:

• Otyłość i nadwaga
• Nieprawidłowe gojenie się ran
• Palenie papierosów
• Zakażenia rany pooperacyjnej
• Choroby przewlekłe, np. cukrzyca
• Wczesne obciążanie operowanego obszaru
• Przewlekły kaszel lub zaparcia

Czynniki wewnętrzne

Do dodatkowych czynników ryzyka należą także przewlekłe choroby układu oddechowego, zaburzenia metaboliczne, niedożywienie oraz stosowanie niektórych leków, takich jak sterydy czy chemioterapia. Czynniki te mają wpływ zarówno na jakość tkanki, jak i na tempo gojenia się rany pooperacyjnej.

Styl życia a ryzyko nawrotu

Nieprawidłowe nawyki, takie jak palenie tytoniu, brak aktywności fizycznej lub nadmierny wysiłek tuż po operacji, mogą przyczyniać się do rozwoju przepukliny. Właściwe postępowanie pooperacyjne oraz wsparcie fizjoterapeutyczne są kluczowe dla ograniczenia nawrotów.

Objawy i powikłania pooperacyjnej przepukliny

Objawy przepukliny pooperacyjnej są najczęściej takie same, jak w przebiegu zwykłej przepukliny, a sam guz zlokalizowany jest zazwyczaj w okolicy zaopatrzonego po zabiegu cięcia. Nieleczona przepuklina może przyczynić się do rozwoju groźnych dla życia i zdrowia powikłań, np. uwięźnięcia. Stan ten charakteryzuje się m.in. narastającymi w czasie dolegliwościami bólowymi, nudnościami, wymiotami, gorączką oraz zatrzymaniem gazów i stolca. Jeśli takie objawy się pojawią, trzeba będzie niezwłocznie udać się do szpitala.

Najpoważniejsze powikłania przepukliny pooperacyjnej:

• Uwięźnięcie przepukliny
• Martwica jelit lub innych tkanek
• Perforacja jelita
• Zakażenie otrzewnej
• Niewydolność wielonarządowa

Powikłania przepukliny pooperacyjnej mogą obejmować także martwicę tkanek, perforację jelita czy zakażenie otrzewnej. W skrajnych przypadkach może dojść do niewydolności wielonarządowej. Ryzyko powikłań jest szczególnie wysokie u pacjentów w podeszłym wieku oraz z licznymi chorobami współistniejącymi.

Kiedy objawy wymagają interwencji

Nie wszystkie przepukliny są natychmiast groźne, jednak pojawienie się bólu, zaczerwienienia, gorączki lub innych objawów ogólnych powinno być sygnałem alarmowym. Zignorowanie tych sygnałów może prowadzić do szybkiej eskalacji stanu pacjenta.

Leczenie operacyjne i zapobieganie nawrotom

Standardem postępowania w przebiegu przepukliny pooperacyjnej jest operacja. Żadne inne metody i próby leczenia zachowawczego najczęściej nie znajdują uzasadnienia.

Współczesna chirurgia oferuje kilka podejść do leczenia przepukliny – od klasycznego otwartego zabiegu z użyciem siatek, po małoinwazyjne metody laparoskopowe i robotyczne. Wybór techniki zależy od wielu czynników, takich jak lokalizacja przepukliny, jej wielkość, stan ogólny pacjenta oraz doświadczenie zespołu chirurgicznego.

Obecne zalecenia to także stosowanie profilaktyki przepukliny, np. przez użycie siatek wzmacniających już podczas pierwszej operacji, jeśli ryzyko jej powstania jest wysokie. Trwają także badania nad biodegradowalnymi materiałami, które mają jeszcze bardziej zmniejszyć ryzyko odrzutu i powikłań związanych z wszczepem.

Profilaktyka przepukliny – co możesz zrobić

Co ciekawe, wiele czynników, które mają wpływ na zwiększenie ryzyka rozwoju przepukliny pooperacyjnej, jest możliwych do wyeliminowania przez samego pacjenta. Zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju przepukliny w bliźnie można osiągnąć dzięki m.in. redukcji masy ciała, zaprzestaniu palenia papierosów w okresie przedoperacyjnym, leczeniu uciążliwych zaparć czy ograniczając aktywność fizyczną (w tym seksualną) do czasu prawidłowego zagojenia się rany pooperacyjnej.

Warto także pamiętać o regularnych kontrolach pooperacyjnych. Wczesne wykrycie nieprawidłowości w gojeniu się rany może znacząco obniżyć ryzyko nawrotu lub rozwoju przepukliny. W wielu ośrodkach stosuje się także pasy brzuszne w okresie rekonwalescencji, szczególnie u pacjentów po operacjach w obrębie jamy brzusznej.

Rola zespołu medycznego polega również na edukacji pacjenta. Zrozumienie ryzyka i zasad postępowania po zabiegu chirurgicznym może zwiększyć zaangażowanie pacjenta w proces leczenia i zmniejszyć prawdopodobieństwo powikłań.