Przyczyny zapalenia pochewek ścięgnistych (palec trzaskający)

Palec trzaskający (inaczej strzelający lub przeskakujący) jest potoczną nazwą choroby zwanej zakleszczającym zapaleniem ścięgna. Może ona występować w przebiegu procesów zwyrodnieniowych, jako skutek mikrourazów i przepracowania dłoni lub jako wada wrodzona. Ścięgna zginaczy palców dłoni przebiegają wewnątrz tzw. pochewek ścięgnistych, które produkują maź umożliwiającą płynny ruch ścięgna w pochewce. Kiedy z jakichś powodów dochodzi do zaburzenia w wytwarzaniu tego płynu, pojawia się zapalenie pochewek ścięgnistych i wlot pochewki ulega włóknistemu pogrubieniu, które zaciska ścięgno.

Wówczas w trakcie ruchu ścięgno drażnione jest przy każdym ruchu prostowania i zginania, pojawia się jego obrzęk, a czasami włóknienie. Często tworzy się wyczuwalny pod skórą dłoni guzek, który lekarze J.T. Houston i W.F. Wilson w 1972 r. opisali jako zbite lub skręcone włókna ścięgna zginaczy u wlotu do pochewki ścięgnistej. Guzek ten utrudnia wsuwanie się pogrubiałego ścięgna do pochewki. Od tego momentu zaburzona jest płynność zginania i prostowania zajętego palca, a próba wyprostu wymaga pokonania oporu ze słyszalnym trzaskiem i bólem.

Przyczyny zapalenia pochewek ścięgnistych

Zakleszczające zapalenie ścięgna zostało po raz pierwszy opisane przez francuskiego internistę dr A. Nottę w 1850 r. jako rozbieżność między objętością pochewki ścięgna zginacza palca a jego zawartością. Jednak przyczyna choroby została uznana za idiopatyczną, czyli o nieznanym pochodzeniu.

Do tej pory niewiele się zmieniło. Większość portali medycznych, lekarzy i klinik nie podaje jednoznacznej przyczyny, powodującej proces zapalny w pochewkach ścięgnistych. Jednak wymieniane są tzw. czynniki ryzyka, które mogą zwiększać możliwość zachorowania na zapalenie pochewek ścięgnistych.

Czynniki ryzyka zapalenia pochewek

Na problem bardziej narażone są osoby, które wykonują w ciągu dnia powtarzalne ruchy dłonią, np. muzycy, operatorzy maszyn, informatycy, robotnicy czy szwaczki. To może prowadzić do powstania mikrourazów po wewnętrznej stronie dłoni. Wg badań dr Flatt’a zapalenie pochewek ścięgnistych częściej pojawia się u osób mających inne dolegliwości okolicy dłoni, tj. zespół cieśni nadgarstka czy chorobę De Quervain’a, u chorujących na choroby reumatyczne (przede wszystkim reumatoidalne zapalenie stawów) lub cukrzycę, która jest częstą przyczyną neuropatii i chorób dłoni, np. przykurczu Dupuytren'a. Wg doktora im dłużej osoba choruje na cukrzycę, tym większe jest ryzyko zachorowalności na choroby dłoni.

Płeć i wiek a częstość występowania

Wg obserwacji dr Adrian E. Flatt z Baylor University Medical Center w Texasie najczęściej choroba pojawia się u osób między 50 a 60 r.ż. i dotyczy głównie palca serdecznego, następnie palca środkowego, małego i rzadziej wskazującego. U kobiet procesem chorobowym często zajęty jest kciuk, co może wiązać się z odmienną budową anatomiczną oraz większym obciążeniem dłoni w codziennych czynnościach domowych i opiekuńczych.

Częstość występowania u kobiet jest wyższa niż u mężczyzn, a różnice te są szczególnie widoczne w wieku pomenopauzalnym, co może sugerować wpływ zmian hormonalnych na kondycję tkanek miękkich dłoni.

Palec trzaskający może mieć postać nabytą lub wrodzoną. Wariant nabyty pojawia się zwykle u dorosłych i związany jest z przeciążeniem, urazami lub chorobami współistniejącymi. Natomiast postać wrodzona występuje u dzieci, w tym niemowląt. Dr Adrian E. Flatt podaje, że u 30% noworodków dochodzi do samoistnego prostowania paluszka, zaś u dzieci między 6 miesiącem a 3 rokiem życia wskaźnik ten spada do 10-12%.

Objawy i rozpoznanie zapalenia pochewek ścięgnistych

Objawy palca trzaskającego obejmują:

• sztywność palca, szczególnie rano;
• uczucie przeskakiwania lub trzaskania podczas ruchu palcem;
• ból u podstawy palca lub w dłoni;
• obecność guzka w okolicy pochewki ścięgnistej;
• utrudnione prostowanie lub zginanie palca.

Diagnostyka medyczna

Diagnoza opiera się głównie na wywiadzie medycznym i badaniu fizykalnym. Lekarz ocenia zakres ruchu palca, obecność bólu oraz charakterystyczne trzaski podczas ruchu. W niektórych przypadkach pomocne może być badanie ultrasonograficzne (USG) w celu oceny stanu ścięgien i pochewek ścięgnistych.