Skleroterapia żylaków pod kontrolą USG

Istotą skleroterapii jest podawanie do zmienionej chorobowo żyły środka farmakologicznego w postaci płynu lub piany, aby doprowadzić do zwłóknienia, zamknięcia uszkodzonego naczynia oraz wchłonięcia go, a następnie wyłączenia z układu żylnego (obliteracja). Jeśli stosuje się skleroterapię w leczeniu niewydolności dużych pni naczyniowych, zabieg wykonuje się pod kontrolą ultrasonograficzną.

W praktyce używa się najczęściej środków obliterujących, takich jak polidokanol lub siarczan tetradecylu sodu; w formie piany są one lepiej widoczne w USG i skuteczniej wypierają krew z poszerzonej żyły.

Skleroterapia pod kontrolą USG – przebieg zabiegu

Oprócz tradycyjnej skleroterapii (tj. pod kontrolą wzroku) wyróżnia się skleroterapię pod kontrolą USG (echoskleroterapia). To metoda, która pozwala na bezpieczne nakłucie naczyń głębiej położonych, niewidocznych gołym okiem. W trakcie zabiegu wykonywanego w warunkach ambulatoryjnych pacjent leży na stole zabiegowym z nogami lekko uniesionymi do góry.

Na zdezynfekowanej skórze nóg lekarz wykonuje liczne nakłucia żylaków z zastosowaniem ultrasonograficznego obrazowania metodą Dopplera. Dzięki temu widzi przepływ krwi i jest w stanie określić dokładną lokalizację żylaka. USG z Dopplerem umożliwia dokładną diagnostykę wraz z nieinwazyjną wizualizacją naczyń krwionośnych.

USG Doppler w trakcie zabiegu

W czasie procedury wykorzystuje się zarówno obraz w trybie B (szarości), który pokazuje przekrój żyły i położenie igły, jak i Doppler kolorowy oraz Doppler spektralny. Te pozwalają ocenić kierunek i prędkość przepływu krwi, wykryć refluks (cofanie się krwi) oraz potwierdzić skuteczne zamknięcie naczynia. Podczas iniekcji lekarz obserwuje na ekranie wypełnianie światła żyły podawaną pianą.

Kontroluje jej rozprzestrzenianie się i w razie potrzeby uciska newralgiczne miejsca (np. w okolicy połączeń z układem głębokim), aby ograniczyć migrację środka. Przed samym nakłuciem wykonuje się tzw. mapowanie żył: ocenę drożności układu głębokiego, lokalizację niewydolnych zastawek (m.in. w rejonie ujścia żyły odpiszczelowej wielkiej i małej) oraz identyfikację niewydolnych perforatorów.

W razie potrzeby stosuje się manewry prowokacyjne (Valsalvy, ucisk i zwolnienie łydki), które ułatwiają wykrycie przepływów wstecznych.

Badanie i mapowanie żył przed zabiegiem

Sam zabieg skleroterapii (także tradycyjnej, bez kontroli USG) jest poprzedzony dopplerowskim badaniem USG, oceniającym wydolność zastawek w ujściach żył odpiszczelowych, drożność żył głębokich oraz rozległość i topografię refluksu, co pomaga dobrać odpowiednią technikę i ilość środka obliterującego.

Zalety i skuteczność echoskleroterapii

Główną zaletą skleroterapii pod kontrolą USG jest precyzja zabiegu. Lekarz jest w stanie zlokalizować każdą zmianę, nawet ukrytą głębiej pod skórą, i podać farmaceutyk z dużą dokładnością. Dzięki USG można też potwierdzić, że końcówka igły znajduje się w świetle żyły, co zmniejsza ryzyko przypadkowego podania leku poza naczynie lub do tętnicy.

Ważnym czynnikiem jest doświadczenie operatora (chirurga ogólnego lub naczyniowego), który przeprowadza tego typu zabiegi.

Bezpieczeństwo i komfort pacjenta

Zastosowanie ultrasonografii nie tylko zwiększa skuteczność zabiegu, ale także minimalizuje ryzyko powikłań. Dzięki wizualizacji naczyń krwionośnych lekarz może uniknąć niezamierzonego uszkodzenia innych struktur podczas zabiegu. Użycie USG czyni zabieg bezpieczniejszym i bardziej komfortowym dla pacjenta.

Wskazania do skleroterapii pod kontrolą USG

Ten rodzaj skleroterapii stosowany jest przede wszystkim w przypadku:

• dużych zmian chorobowych żył,
• leczenia żylaków powstających z żyły odpiszczelowej wielkiej,
• leczenia żylaków powstających w dużych dopływach żyły odpiszczelowej wielkiej,
• obliteracji naczyń łączących układ żylny głęboki i powierzchowny kończyny dolnej,
• malformacji naczyniowych, czyli występowania krętych naczyń o skomplikowanej strukturze, które bez zastosowania USG są trudne lub niemożliwe do zlokalizowania,
• pajączków żylnych skóry,
• rozszerzonych naczynek śródskórnych,
• małych żylaków,
• żylaków pozostałych i nawracających po leczeniu operacyjnym.

W przypadku bardzo drobnych zmian skórnych (tzw. pajączków) USG bywa stosowane głównie na etapie planowania terapii; sam zabieg często przeprowadza się pod kontrolą wzroku.

Przygotowanie do zabiegu i zalecenia po skleroterapii

Przed zabiegiem pacjent powinien poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach oraz przypadkach uczuleń, zwłaszcza na środki obliterujące (np. polidokanol, siarczan tetradecylu sodu), a także na lateks czy środki odkażające. Skleroterapia nie wymaga podawania jodowych środków kontrastowych.

Lekarz może zalecić czasową modyfikację niektórych leków (np. przeciwkrzepliwych lub przeciwpłytkowych) przed skleroterapią, zawsze po indywidualnej ocenie korzyści i ryzyka. Po zabiegu zalecane jest unikanie intensywnego wysiłku fizycznego oraz długotrwałego przebywania w pozycji siedzącej lub stojącej. Warto zadbać o odpowiednie nawilżenie organizmu oraz noszenie kompresyjnych pończoch, które pomagają w rekonwalescencji.

Zalecenia po zabiegu i kompresjoterapia

Pacjent powinien regularnie odwiedzać lekarza prowadzącego w celu monitorowania procesu gojenia i skuteczności zabiegu. Regularne kontrolne badania USG mogą być niezbędne do oceny poprawy stanu naczyń krwionośnych. Bezpośrednio po zabiegu wskazany jest 30–60‑minutowy, spokojny spacer oraz wczesna, codzienna aktywność (unikanie długiego leżenia). Przez 1–2 tygodnie zaleca się unikanie sauny, gorących kąpieli i intensywnego nasłonecznienia miejsca zabiegu. Wyroby uciskowe (zwykle klasa 1–2) należy nosić zgodnie z zaleceniem lekarza, najczęściej przez kilka dni do kilku tygodni.

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania do skleroterapii obejmują:

• Bezwzględne: aktywna zakrzepica żył głębokich lub świeżo przebyta zatorowość płucna; ciężka reakcja alergiczna na podawany środek obliterujący; aktywna infekcja ogólnoustrojowa lub miejscowa w miejscu planowanego nakłucia.

• Względne (wymagają indywidualnej oceny): ciąża i okres karmienia piersią (zwykle odracza się zabieg); stosowanie leków przeciwkrzepliwych (możliwe, ale może zmniejszać skuteczność i zwiększać ryzyko zasinień); istotna niewydolność tętnicza kończyn dolnych, która ogranicza możliwość kompresjoterapii; ograniczona mobilność lub planowana długa podróż bezpośrednio po zabiegu; trombofilia lub przebyte epizody zakrzepowe; ciężkie, niewyrównane choroby układu sercowo‑naczyniowego; obecność istotnego przecieku prawo‑lewego (np. drożny otwór owalny) – zwiększone ryzyko przemijających objawów neurologicznych po pianie wymaga modyfikacji techniki i dawki.

Działania niepożądane i powikłania

Możliwe działania niepożądane i powikłania po skleroterapii (część z nich występuje rzadko):

• miejscowe dolegliwości: ból, pieczenie, świąd, zaczerwienienie, niewielki obrzęk w miejscu wkłucia, siniaki, przejściowe stwardnienia przypominające „sznury” w przebiegu żyły,
• przebarwienia skóry (brunatne zabarwienie) lub tzw. matting – drobne, powierzchowne pajączki wokół miejsca leczenia; zwykle stopniowo ustępują,
• zakrzepowe zapalenie żyły powierzchownej,
• owrzodzenie lub martwica skóry po podaniu pozanaczyniowym lub do tętnicy (bardzo rzadko),
• reakcje alergiczne na środek obliterujący, w tym uogólnione (rzadko),
• zakrzepica żył głębokich i zatorowość płucna (rzadko),
• przemijające zaburzenia widzenia, ból głowy typu migrenowego, zawroty po skleroterapii pianą; zwykle ustępują samoistnie w krótkim czasie.

Kiedy pilnie skontaktować się z lekarzem

Po zabiegu należy pilnie skontaktować się z lekarzem w razie: nagłego, nasilającego się bólu i obrzęku łydki lub uda, duszności, bólu w klatce piersiowej, znacznego krwawienia lub rozległego zasinienia, objawów alergii ogólnoustrojowej (pokrzywka, świszczący oddech, zawroty głowy, omdlenie) albo utrzymujących się zaburzeń widzenia czy silnego bólu głowy.

Nowości i przyszłość echoskleroterapii

W ostatnich latach rozwój technologii medycznej przyczynił się do dalszej optymalizacji skleroterapii pod kontrolą USG. Nowoczesne aparaty ultrasonograficzne oferują lepszą jakość obrazu i większą dokładność, co pozwala na jeszcze skuteczniejsze zabiegi. Udoskonalono także techniki przygotowania piany oraz standardy prowadzenia igły pod kontrolą obrazu, co sprzyja bezpieczeństwu.