Stopa grecka, rzymska i egipska

Stopa człowieka jest najbardziej dystalną częścią ciała, tworzy mocne i sprężyste sklepienie dźwigające ciężar całego ciała. Pełni funkcję podporowo-nośną i lokomocyjną. Zbudowana jest z 26 kości i aż 33 stawów połączonych więzadłami i torebkami stawowymi. Człowiek w ciągu dnia wykonuje średnio około 6 tysięcy kroków. Dlatego budowa i kształt stopy mają wpływ na jakość stawianych kroków, amortyzację i podpór. A co za tym idzie, na dolegliwości lub ich brak w różnych częściach ciała (od stawów skokowych, kolanowych, przez biodra, kręgosłup, aż po szyję).

Typy stóp a budowa palców

W zależności od długości palców u stopy, wyodrębnia się 3 typy stopy: stopę grecką, rzymską i egipską.

Stopa grecka (Mortona)

W stopie greckiej (zwanej też stopą Mortona) najdłuższy z wszystkich palców jest palec drugi, który był charakterystyczny u starożytnych Greków. Obecnie stopa ta występuje u 20% populacji. Wyróżnia się dwa typy stopy greckiej, prostokątną i spadzistą. W stopie greckiej prostokątnej drugi palec jest dalej wysunięty niż paluch, a palce III, IV i V są mniej więcej podobnej długości. Stopa grecka spadzista charakteryzuje się dłuższym drugim palcem i palcami III, IV i V ułożonymi w linii prostej nachylonej pod ostrym kątem w dół. Osoby posiadające stopę grecką w trakcie chodu najbardziej obciążają 2. palec, który przez to często ulega urazom.

Stopa grecka predysponuje do występowania tzw. palców młotkowatych, czyli deformacji stopy dotyczącej palców od II do V. Polega on na przykurczu zgięciowym w stawie międzypaliczkowym bliższym oraz braku możliwości jego wyprostowania. Czasami stopa grecka spowodowana jest halluksem, czyli paluchem koślawym, który w fazie zaawansowanej jest skrócony w stosunku do palca drugiego. Nadmierne wydłużenie II palca powoduje jego częste uciskanie w obuwiu, odciski i zniekształcenia. Zabieg operacyjny polega na chirurgicznym skróceniu drugiego palca stopy.

Stopa rzymska (kwadratowa)

Stopa rzymska, zwana również kwadratową lub prostą, charakteryzuje się zbliżoną długością palców – pierwszych dwóch lub trzech. Spad pojawia się dopiero przy IV i V palcu, które są znacznie krótsze. Rzymska budowa stopy sprawia wrażenie krępej, mocnej i krótszej niż w rzeczywistości. Taki kształt daje najkorzystniejszy rozkład sił w stopie, która dzięki temu lepiej znosi duże obciążenia oraz długotrwały bezruch. Występuje u 10% populacji. Chociaż są też dane przypisujące ten rodzaj stopy ¼ populacji Europejczyków.

Osoby ze stopą rzymską rzadziej skarżą się na deformacje, jednak z uwagi na zwartą budowę stopy, przy długotrwałym użytkowaniu niewłaściwego obuwia może dochodzić do przeciążeń i dolegliwości w okolicach śródstopia lub pięty. Dlatego dla tego typu stopy istotne jest stosowanie obuwia z odpowiednią przestrzenią na palce oraz elastyczną podeszwą.

Stopa egipska (spadzista)

W stopie egipskiej, zwanej też stopą spadzistą, najdłuższy jest paluch, a reszta palców układa się w linii prostej, ostro nachylonej, malejąc od I do V palca. Uznawana jest za stopę idealną. Wg źródeł taką stopę posiada większość Europejczyków, od 50% do 70%. W stopie egipskiej największe obciążenie spoczywa na śródstopiu i paluchu. Uważa się, że stopa egipska jest czynnikiem predysponującym do występowania palucha koślawego, zwanego również halluksem.

W Polsce na halluksy u stóp narzeka ok. 100 tys. osób. Wykonuje się zabiegi chirurgicznego skracania palucha ze względów estetycznych. Częściej jednak stosuje się operację korekcji palucha koślawego, który jest poważną deformacją stopy, gdyż zaburza biomechanikę chodu. W dłuższym czasie może przyczyniać się do koślawości tyłostopia, niestabilności stawu skokowego, przykurczy ścięgna Achillesa, pojawienia się palców młotkowatych oraz bolesnych modzeli na podeszwowej części stopy.

Jak dobrać obuwie do typu stopy

Typ budowy stopy powinien być brany pod uwagę przy doborze wkładek ortopedycznych, rodzaju obuwia oraz przy planowaniu leczenia chirurgicznego. Nieprawidłowo dobrane buty mogą powodować powstawanie modzeli, odcisków, a także nasilać istniejące deformacje.

W gabinetach podologicznych oraz ortopedycznych coraz częściej wykonuje się komputerowe badania stóp, takie jak pedobarografia (mapowanie nacisków), które pomagają w ocenie rodzaju stopy i rozkładu sił podczas chodzenia. Tego typu diagnostyka pozwala dobrać indywidualne rozwiązania terapeutyczne, wkładki czy zabiegi korekcyjne.

Profilaktyka i leczenie deformacji stóp

Nowoczesna ortopedia i podologia zwracają szczególną uwagę na wczesną profilaktykę. Już w wieku dziecięcym warto kontrolować rozwój łuku stopy oraz obserwować, czy dziecko nie wykazuje predyspozycji do konkretnych typów deformacji.

Obecnie zaleca się stosowanie indywidualnych wkładek ortopedycznych wykonywanych metodą termoformowania, które uwzględniają konkretny typ stopy. Dla stóp greckich ważne są wkładki odciążające drugi palec, dla egipskich – wspomagające śródstopie i korekcję palucha, a dla rzymskich – wkładki stabilizujące przednią część stopy.

W przypadku poważnych deformacji coraz częściej stosuje się małoinwazyjne metody operacyjne, jak osteotomie śródstopia czy plastyki tkanek miękkich. Zabiegi te dają dobre efekty estetyczne i funkcjonalne, przy jednoczesnym skróceniu czasu rekonwalescencji.