Terapia czynnikami wzrostu w ortopedii

Czynnikami wzrostu nazywamy białka, występujące w osoczu krwi, którymi medycyna zainteresowała się w latach 80. XX wieku. Posiadają one bardzo przydatną cechę, a mianowicie pobudzają procesy naprawcze tkanek po uszkodzeniu. Pozyskuje się je z krwi własnej pacjenta, dzięki czemu ryzyko takiego zabiegu jest mniejsze niż w przypadku procedur, wymagających wprowadzenia do organizmu ciała obcego (autologiczny charakter czynników wzrostu zmniejsza ryzyko reakcji alergicznych).

Czynniki wzrostu wykorzystywane są w różnych dziedzinach medycyny, m.in. w medycynie sportowej czy estetycznej, coraz częściej stosuje się je również w leczeniu schorzeń i urazów ortopedycznych.

Zastosowanie czynników wzrostu w ortopedii

Terapia czynnikami wzrostu w ortopedii to stosunkowo nowa metoda leczenia, jednak dzięki bardzo dobrym efektom wykorzystywana jest coraz częściej.

Znajduje zastosowanie w leczeniu licznych schorzeń układu kostnego oraz mięśni i stawów, zwłaszcza w terapii chorób przewlekłych, takich jak „kolano skoczka” (uszkodzenie więzadła rzepki), „łokieć golfisty” (choroba zwyrodnieniowa, objawiająca się bólem przyczepu mięśni zginaczy nadgarstka po wewnętrznej stronie stawu łokciowego) czy ostroga piętowa (zapalenie przyczepu rozcięgna podeszwowego).

Leczenie z zastosowaniem czynników wzrostu stosuje się też m.in. w terapii zaburzenia gojenia tkanek miękkich, zmian zwyrodnieniowych stawów oraz zwyrodnień w obrębie ścięgna Achillesa.

Przykładowe wskazania ortopedyczne:

• Tendinopatie (np. ścięgna Achillesa, stożka rotatorów)
• Uszkodzenia więzadeł i entezopatie
• Wczesne stadia choroby zwyrodnieniowej stawów
• Przewlekłe stany zapalne przyczepów mięśni
• Opóźnione gojenie tkanek miękkich po urazach

Mechanizm działania

Podanie czynników wzrostu w leczoną okolicę przyspiesza regenerację tkanek, zmniejsza opuchliznę oraz skraca okres rekonwalescencji. Efekty zabiegu zazwyczaj nie są widoczne od razu: w zależności od wielu czynników, m.in. typu schorzenia i jego lokalizacji, zaczynają być odczuwalne po kilku dniach do trzech tygodni od zabiegu.

Zgodnie z aktualnymi doniesieniami naukowymi terapia z wykorzystaniem osocza bogatopłytkowego (PRP) nie tylko stymuluje miejscową regenerację, ale może też wpływać na procesy przeciwzapalne. Badania z ostatnich lat koncentrują się na ocenie optymalnej koncentracji płytek krwi i sposobu ich aktywacji, co pozwala na coraz lepsze dopasowanie metody do konkretnego typu uszkodzenia.

Przebieg zabiegu i bezpieczeństwo

Zastosowanie czynników wzrostu w leczeniu schorzeń ortopedycznych nie wymaga szczególnego przygotowania ze strony pacjenta, a sam zabieg jest stosunkowo prosty. W trakcie jego przeprowadzania nie ma konieczności przecinania skóry, co zmniejsza inwazyjność procedury.

Etapy zabiegu

Zabieg ma przebieg trzyetapowy i przeprowadzany jest w warunkach ambulatoryjnych. W pierwszej fazie do specjalnej strzykawki pobierana jest krew żylna pacjenta (zwykle kilkadziesiąt mililitrów), która następnie – w drugim etapie procesu – zostaje odwirowana, co umożliwia uzyskanie tzw.  osocza bogatopłytkowego, zawierającego znacznie wyższe stężenie czynników wzrostu, niż w krwi pełnej pacjenta.

W trzecim etapie uzyskany preparat podawany jest do miejsc, w których występują zmiany chorobowe w obrębie mięśni, więzadeł lub ścięgien. Podanie czynników wzrostu odbywa się na drodze iniekcji pod kontrolą ultrasonograficzną.

Jeden zabieg trwa zazwyczaj około pół godziny, a o liczbie zabiegów, składających się na terapię danej zmiany, decyduje prowadzący lekarz specjalista. Czynniki wzrostu mogą być też podawane śródoperacyjnie, m.in. podczas rekonstrukcji więzadłowych.

Bezpieczeństwo i kwalifikacja pacjentów

Leczenie schorzeń i urazów ortopedycznych z wykorzystaniem czynników wzrostu to procedura nie tylko skuteczna, ale także bezpieczna dla pacjenta: ponieważ podawany w trakcie zabiegu preparat uzyskuje się z własnej krwi pacjenta w sterylnych warunkach, z zastosowaniem jednorazowych, jałowych zestawów, co znacznie minimalizuje ryzyko zakażenia np. wirusowym zapaleniem wątroby. Minimalne jest również ryzyko wystąpienia skutków ubocznych zabiegu czy powikłań.

Najświeższe rekomendacje towarzystw ortopedycznych podkreślają jednak znaczenie odpowiedniej kwalifikacji pacjentów. Przeciwwskazaniami są m.in. nieuregulowana cukrzyca, choroby nowotworowe w fazie aktywnej czy ostre infekcje w miejscu planowanej iniekcji. Przed zabiegiem zaleca się również omówienie z lekarzem wszystkich leków, w tym niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które mogą wpływać na skuteczność terapii.

Przeciwwskazania i środki ostrożności:

• Ostre infekcje ogólne lub miejscowe
• Niewyrównane choroby przewlekłe (np. cukrzyca)
• Aktywne choroby nowotworowe
• Zaburzenia krzepnięcia lub terapia przeciwkrzepliwa
• Nadwrażliwość na składniki stosowanych zestawów

Efekty terapii i przyszłe badania

Rezultaty leczenia zależą od rodzaju schorzenia, wieku pacjenta oraz przestrzegania zaleceń dotyczących rehabilitacji po zabiegu. U większości pacjentów obserwuje się istotne zmniejszenie bólu oraz poprawę funkcji stawu lub mięśnia w ciągu kilku tygodni. W przypadku przewlekłych zmian zwyrodnieniowych proces regeneracji może wymagać serii zabiegów i dłuższego czasu obserwacji.

Nowoczesne badania kliniczne analizują również możliwość łączenia terapii osoczem bogatopłytkowym z innymi metodami, takimi jak komórki macierzyste czy specjalistyczne implanty biomateriałowe. Celem jest dalsze zwiększenie skuteczności w leczeniu trudnych przypadków, np. rozległych uszkodzeń chrząstki stawowej.

W kolejnych latach można spodziewać się rozwoju standardów oceny jakości osocza bogatopłytkowego, w tym precyzyjnych protokołów przygotowania próbki, co ma kluczowe znaczenie dla przewidywalności i porównywalności wyników między ośrodkami medycznymi.