Toksyna botulinowa w leczeniu pęcherza nadreaktywnego

O występowaniu u pacjenta pęcherza nadreaktywnego można mówić wtedy, gdy obecne są takie dolegliwości jak nagle pojawiająca się potrzeba oddania moczu (niezależnie od stanu wypełniania pęcherza), częstomocz (więcej niż 8 mikcji w ciągu dnia i powyżej 3 w trakcie nocy) oraz naglące nietrzymanie moczu.

Przyczyny występowania pęcherza nadreaktywnego nie zostały dotychczas jednoznacznie ustalone. Sugeruje się, że nieprawidłowa (nadmierna) czynność mięśnia wypieracza moczu powiązana jest m.in. ze schorzeniami neurologicznymi, zaburzeniami psychospołecznymi czy otyłością.

W terapii pęcherza nadreaktywnego metodami pierwszego wyboru jest zazwyczaj zmiana stylu życia (oraz inne techniki określane mianem behawioralnych) oraz farmakoterapia. Te pierwsze często nie pozwalają na osiągnięcie optymalnych rezultatów, leki z kolei posiadają stosunkowo nieprzyjemne efekty uboczne (takie jak zmniejszone wydzielanie śliny, zaburzenia widzenia czy występowanie zaparć). Alternatywę stanowi zastosowanie toksyny botulinowej, powszechnie znanej jako Botox.

Alternatywne metody leczenia obejmują ćwiczenia Kegla oraz inne techniki fizjoterapeutyczne, które mogą być stosowane zanim zdecyduje się na terapię toksyną botulinową.

Mechanizm działania toksyny botulinowej

Botulina naturalnie jest produkowana przez bakterie z gatunku Clostridium Botulinum. Związek ten po raz pierwszy opisano pod koniec XIX wieku, jego znaczenie zmieniło się diametralnie na przestrzeni lat - początkowo trucizna, obecnie substancja mająca coraz szersze zastosowanie w świecie medycznym. Pośród wielu innych zaakceptowanych przez FDA (Food and Drug Administration) zastosowań, w 2011 roku znalazło się wśród nich leczenie zaburzeń mikcji związanych z nieprawidłowym funkcjonowaniem mięśnia wypierającego mocz.

Toksyna botulinowa w leczeniu pęcherza nadreaktywnego jest wstrzykiwana w obręb wspominanej struktury mięśniowej. Efektem jest zahamowanie uwalniania przekaźnika nerwowego - acetylocholiny, co skutkuje zahamowaniem docierania impulsów nerwowych do mięśnia - nie dochodzi wtedy do jego czynności skurczowej (uzyskuje się częściowy bądź całkowity jego paraliż).

Bezpieczeństwo i efektywność terapii

Zabieg leczenia pęcherza nadreaktywnego toksyną botulinową jest małoinwazyjny, przeprowadzany w trybie ambulatoryjnym lub szpitalnym; dzięki zastosowaniu znieczulenia (ogólnego bądź miejscowego) nie wywołuje bólu. Metoda uznawana jest za stosunkowo bezpieczną - w opublikowanej w 2008 roku w "Urologii Polskiej" pracy autorstwa warszawskich lekarzy spośród 145 badanych pacjentów u 129 z nich nie zauważono poważniejszych działań niepożądanych.

Możliwe skutki uboczne to:

• krwiomocz,
• infekcje dróg moczowych,
• trudności w opróżnianiu pęcherza.

Warto omówić te potencjalne ryzyka z lekarzem przed podjęciem decyzji o leczeniu.

Uzyskiwany efekt jest czasowy, zazwyczaj trwa od trzech do dwunastu miesięcy, czasami dłużej (w razie potrzeby iniekcje toksyny botulinowej można powtórzyć). Pozytywny rezultat udaje się uzyskać u znacznej ilości chorych - jak podaje International Urogynecological Association, leczenie pęcherza nadreaktywnego toksyną botulinową pozwala na redukcję objawów u 60 do 90% leczonych.

Poprawa jakości życia pacjentów

Zniesienie dolegliwości powoduje zdecydowaną poprawę jakości życia pacjentów, znosi także powszechnie występujące u chorych z nietrzymaniem moczu poczucie wstydu. Terapia często pozwala na powrót do codziennych aktywności, które wcześniej były ograniczone przez nagłe zaburzenia mikcji.

Czynniki wpływające na efektywność terapii:

• rodzaj i nasilenie objawów,
• ogólny stan zdrowia pacjenta.

Efektywność terapii może się różnić w zależności od indywidualnych cech pacjenta.

Przeciwwskazania i kwalifikacja do zabiegu

Pewne ograniczenia w stosowaniu toksyny botulinowej związane są z przeciwwskazaniami, takimi jak alergia na składniki preparatu czy niektóre schorzenia neurologiczne.

Proces kwalifikacji pacjenta do zabiegu obejmuje szczegółową ocenę medyczną, w tym analizę objawów i dotychczasowego leczenia. Lekarz może zlecić dodatkowe badania, aby ocenić, czy pacjent jest odpowiednim kandydatem do terapii toksyną botulinową.

Koszty i dostępność leczenia

Terapia z zastosowaniem Botoxu oferuje wiele placówek leczniczych: w Warszawie ceny leczenia nietrzymania moczu toksyną botulinową rozpoczynają się od 2000 zł. W klinikach specjalizujących się w leczeniu nadreaktywności pęcherza cena dla kobiet to przykładowo 2 700 zł w Warszawie i 2 900 zł w Jeleniej Górze.

Dostępność regionalna i konsultacje

Warto również wspomnieć, że dostęp do tej metody leczenia może być różny w zależności od regionu i dostępności specjalistów. Pacjenci rozważający tę formę terapii powinni skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym, aby omówić wszystkie dostępne opcje leczenia oraz szczegóły związane z procedurą.