Wskazania do leczenia żylaków powrózka nasiennego

Żylaki powrózka nasiennego (varicocele) są rozpoznawane już od 1541 r., kiedy to francuski lekarz Ambroży Pare zaproponował ich nazwę. Żylaki powrózka nasiennego są częstą dolegliwością, szacuje się, że występują u 15% ogólnej populacji męskiej, a wśród mężczyzn z problemem niepłodności ich częstość występowania wynosi aż 35%.

Zachowawcze metody leczenia żylaków powrózka nasiennego są nieskuteczne. Stosuje się w tym celu metody chirurgiczne: klasyczną operację lub metody laparoskopowe. Coraz większą popularnością cieszą się metody małoinwazyjne, takie jak embolizacja i sklerotyzacja. O wyborze odpowiedniej techniki decyduje pacjent wraz z lekarzem po przeanalizowaniu warunków anatomicznych, stopnia zaawansowania zmian, możliwości sprzętowych oraz doświadczenia chirurga.

W ostatnich latach coraz większy nacisk kładzie się na precyzyjne techniki mikrochirurgiczne, które cechuje niski odsetek nawrotów oraz mniejsze ryzyko powikłań. Aktualne zalecenia urologiczne podkreślają, że wybór metody powinien być dostosowany do wieku pacjenta, planów prokreacyjnych oraz stopnia zaawansowania zmian widocznych w badaniach obrazowych.

Objawy i diagnostyka żylaków powrózka nasiennego

W większości przypadków żylaki powrózka nasiennego nie wywołują dolegliwości. Sprawia to, że wielu mężczyzn nawet nie wie, że je posiada. Żylaki, które nie wywołują dolegliwości, nie wymagają zazwyczaj leczenia chirurgicznego. Warto natomiast systematycznie badać tych pacjentów, aby szybko zaobserwować zmiany w obrębie jąder, jeśli takie się pojawią.

W ostatnich opracowaniach klinicznych zwraca się uwagę, że nieleczone żylaki mogą prowadzić do stopniowego pogarszania lokalnego ukrwienia i funkcji jądra. Dlatego u młodych mężczyzn, nawet bez typowych objawów bólowych, zaleca się regularne monitorowanie ultrasonograficzne, szczególnie jeśli w badaniach nasienia pojawiają się pierwsze nieprawidłowości.

Żylaki powrózka nasiennego mogą nie wywoływać objawów klinicznych, zdarza się jednak, że są przyczyną tępego bólu jąder, uczucia ciężkości lub dyskomfortu, odczuwanego w okolicy moszny. Zdarza się również, że mężczyzna wyczuwa na powierzchni jąder miękkie guzki, które go alarmują i skłaniają do wizyty u specjalisty.

Najczęstsze objawy żylaków powrózka nasiennego:

• uczucie ciężkości lub dyskomfortu w mosznie
• tępy, przewlekły ból jąder nasilający się w ciągu dnia
• wyczuwalne pod skórą moszny miękkie, „gąbczaste” guzki
• asymetria moszny lub widoczne poszerzone żyły
• pogorszenie jakości nasienia w badaniach

W momencie, gdy u mężczyzny wystąpią powyższe objawy, powinien on zostać zbadany przez lekarza oraz — w sytuacji niepewnego rozpoznania klinicznego — powinien mieć wykonane badanie USG Doppler. W tym badaniu uwidocznione zostają naczynia żylne i lekarz może potwierdzić lub wykluczyć występowanie żylaków powrózka nasiennego i skierować chorego na zabieg ich usunięcia.

Żylaki powrózka nasiennego mogą być przyczyną występowania nieprawidłowego składu spermy, a co za tym idzie — niepłodności.

Jeśli para bezskutecznie stara się o dziecko, warto wykonać u mężczyzny badanie ultrasonograficzne moszny z oceną przepływu krwi. Ukazane w badaniu nieprawidłowości mogą być przyczyną problemów z zajściem partnerki w ciążę. W tym przypadku wskazane jest chirurgiczne leczenie żylaków.

Najbardziej aktualne badania dotyczące leczenia niepłodności wskazują, że skuteczność zabiegu usunięcia żylaków w poprawie parametrów nasienia jest najwyższa u mężczyzn z zaburzoną ruchliwością plemników oraz poszerzonym splotem żylnym powrózka potwierdzonym w USG Doppler. Podkreśla się także, że interwencja chirurgiczna może zwiększać szanse pary na naturalne poczęcie, szczególnie gdy problem niepłodności trwa krócej niż dwa lata.

Żylaki powrózka nasiennego u młodych pacjentów

Największy problem w podjęciu decyzji o tym, czy jest potrzebne leczenie żylaków powrózka nasiennego, czy nie, występuje wśród młodych chłopców. Pozostawione bez leczenia chirurgicznego żylaki powrózka nasiennego mogą, ale nie muszą stać się przyczyną niepłodności.

Trzeba więc zdecydować, czy korzystniej jest wykonać zabieg i zmniejszyć ryzyko występowania niepłodności, ale jednocześnie narazić chłopca na operację, czy lepiej odstąpić od zabiegu i ryzykować wystąpienie problemu ze spłodzeniem dziecka.

W aktualnych obserwacjach klinicznych podkreśla się, że tempo wzrostu jądra jest jednym z najbardziej wiarygodnych wskaźników wskazujących na konieczność interwencji. Jeżeli żylaki powodują istotną różnicę wielkości jąder lub zaburzają ich funkcję hormonalną, wykonanie zabiegu może zapobiec trwałym powikłaniom.

Kryteria kwalifikacji młodych pacjentów

Obecnie uważa się, że wśród młodych mężczyzn usunięcie żylaków powrózka nasiennego jest wskazane w sytuacji, gdy wzrost jednego jądra zostaje zahamowany, a jednocześnie w tym jądrze występują żylaki w II lub III stopniu zaawansowania klinicznego.

Zabieg można również wykonać wówczas, gdy pacjent skarży się na ból lub dyskomfort, albo w sytuacji, gdy zmiany szybko narastają. Operować powinno się także chłopców z obustronnym występowaniem żylaków powrózka nasiennego. Część specjalistów uważa, że o zasadności wykonania operacji decyduje wynik testu stymulacji gonadoliberyną (GnRH).

W praktyce klinicznej coraz większą rolę odgrywa także ocena przepływów żylnych w badaniu Doppler. Wskazuje się, że znacznie nasilony refluks żylny koreluje z wyższym ryzykiem uszkodzenia funkcji jądra, co może dodatkowo przemawiać za wczesną interwencją.

Wskazania do leczenia żylaków powrózka i decyzja o zabiegu

Wymienione powyżej wskazania do chirurgicznego leczenia żylaków powrózka nasiennego są tymi najczęstszymi. Należy pamiętać jednak o tym, że ostateczną decyzję o operacji powinien podjąć lekarz po zbadaniu pacjenta i indywidualnej ocenie korzyści i ryzyka wynikających z zabiegu usunięcia varicocele.

Najczęstsze wskazania do operacyjnego leczenia żylaków:

• przewlekły ból jąder lub uczucie ciężkości
• potwierdzone pogorszenie jakości nasienia
• zahamowanie wzrostu jednego z jąder
• obustronne występowanie żylaków powrózka
• nasilony refluks żylny w badaniu Doppler
• szybkie narastanie zmian żylakowatych

W ostatnich latach zwraca się również uwagę na rolę konsultacji andrologicznej, która pozwala dokładniej ocenić wpływ żylaków na potencjał rozrodczy pacjenta.

Analiza hormonalna, ocena jakości nasienia oraz regularne monitorowanie struktury jąder pozwalają trafniej określić, czy leczenie operacyjne przyniesie oczekiwane korzyści.

Jednocześnie specjaliści podkreślają znaczenie edukacji pacjentów – mężczyźni powinni wiedzieć, kiedy zgłaszać się na kontrolę, jak interpretować pojawiające się objawy oraz jakie możliwości leczenia mają do dyspozycji, aby świadomie uczestniczyć w procesie terapeutycznym.