Wskazania do zabiegu usunięcia migdałków podniebiennych

Migdałki podniebienne to parzyste skupiska tkanki limfatycznej, zlokalizowane w bocznej części gardła, pomiędzy łukami podniebiennymi. Stanowią one ważny element układu odpornościowego, pełniąc rolę pierwszej linii obrony przed patogenami wnikającymi do organizmu drogą oddechową. Fizjologicznie w ich obrębie zachodzi rozpoznawanie antygenów, produkcja nowych białych krwinek oraz synteza przeciwciał.

Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy ich funkcja obronna zostaje zaburzona i podejmowana jest decyzja o zabiegowym usunięciu migdałków, czyli tonsillektomii.

Opis klasycznego sposobu wykonywania tonsillektomii pochodzi z początków XX wieku. Metodę zabiegu zaproponował T. Waugh i choć od tego czasu powstały liczne modyfikacje i nowe techniki, jej podstawowe założenia pozostają aktualne.

Wskazania do usunięcia migdałków podniebiennych (tonsillektomii)

Należy znacząco podkreślić, że zdrowych, prawidłowo funkcjonujących migdałków podniebiennych się nie usuwa. Aby lekarz rozważył wykonanie tonsillektomii, u pacjenta muszą wystąpić konkretne i udokumentowane problemy zdrowotne. Wskazania do zabiegu dzielone są na bezwzględne (kiedy operacja jest konieczna) oraz względne (kiedy korzyści z operacji muszą być starannie rozważone w stosunku do ryzyka).

Wskazania bezwzględne (absolutne)

Do stanów, w których najczęściej podejmowana jest decyzja o usunięciu migdałków podniebiennych, należą:

• Znaczny przerost migdałków powodujący zaburzenia oddychania, takie jak chrapanie, a zwłaszcza obturacyjny bezdech senny.
• Ropień okołomigdałkowy – jest to nagromadzenie ropy w tkankach otaczających migdałek. Jednorazowe wystąpienie ropnia jest wskazaniem do usunięcia migdałków po wyleczeniu stanu ostrego.
• Podejrzenie procesu nowotworowego w obrębie migdałka, zwłaszcza gdy jeden z nich jest znacznie powiększony lub ma nietypowy wygląd.
• Powtarzające się krwotoczne zapalenie migdałków.

Wskazania względne

Zakres wskazań względnych do tonsillektomii jest znacznie szerszy i wymaga indywidualnej oceny pacjenta.

Do najczęstszych wskazań względnych należą:

• Nawracające anginy paciorkowcowe – u dzieci za kryterium uznaje się występowanie 7 lub więcej epizodów w ciągu ostatniego roku, 5 lub więcej epizodów rocznie w ciągu ostatnich 2 lat, lub 3 lub więcej epizodów rocznie w ciągu ostatnich 3 lat.
• Przewlekłe zapalenie migdałków – stan trwający ponad 3-6 miesięcy, objawiający się stałym bólem gardła, powiększeniem węzłów chłonnych i ogólnym osłabieniem, który nie reaguje na leczenie zachowawcze.
• Kamienie migdałkowe (detryt) – w kryptach, czyli zagłębieniach migdałków, mogą gromadzić się resztki jedzenia i bakterie, tworząc twarde, białożółte grudki. Są one główną przyczyną nieprzyjemnego zapachu z ust (halitozy), którego nie da się zniwelować standardowymi metodami higienicznymi.
• Znaczny przerost migdałków powodujący zaburzenia mowy (mowa bełkotliwa, "kluskowata") lub trudności w połykaniu.
• Choroby ogólnoustrojowe, których przyczyną mogą być infekcje paciorkowcowe, takie jak gorączka reumatyczna czy kłębuszkowe zapalenie nerek.

Zabiegi usuwania migdałków podniebiennych wykonuje się najczęściej u dzieci. Decyzja o operacji jest jednak podejmowana ostrożnie, zwłaszcza u najmłodszych pacjentów. Większość specjalistów unika wykonywania tonsillektomii przed 3-4 rokiem życia, ponieważ w tym okresie migdałki odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu się odporności dziecka.

Jakie są metody chirurgiczne usuwania migdałków?

Tonsillektomia jest zabiegiem przeprowadzanym zawsze w znieczuleniu ogólnym.

Współczesna laryngologia oferuje kilka technik operacyjnych, różniących się narzędziami i stopniem inwazyjności:

• Metoda klasyczna (na zimno) – przy użyciu skalpela, nożyczek chirurgicznych i specjalnej pętli. Jest to najstarsza technika, ale wciąż skuteczna i powszechnie stosowana.
• Elektrokoagulacja (diatermia) – wykorzystuje prąd o wysokiej częstotliwości do cięcia tkanki i jednoczesnego zamykania naczyń krwionośnych, co minimalizuje krwawienie.
• Koblacja (ablacja o częstotliwości radiowej) – nowoczesna metoda, która używa fal radiowych do wytworzenia pola plazmy. Pozwala to na precyzyjne usunięcie tkanki w niższej temperaturze (ok. 40-70°C) niż w diatermii, co wiąże się z mniejszym uszkodzeniem termicznym otoczenia, mniejszym bólem pooperacyjnym i często szybszą rekonwalescencją.
• Nóż harmoniczny – wykorzystuje drgania o wysokiej częstotliwości do cięcia i koagulacji tkanki.
• Laser – technika wykorzystująca wiązkę lasera (np. CO2) do odparowania tkanki migdałka. Obecnie stosowana rzadziej ze względu na ryzyko głębszych oparzeń i większy ból pooperacyjny w porównaniu z nowszymi metodami.

Rekonwalescencja i możliwe powikłania po zabiegu

Okres rekonwalescencji po usunięciu migdałków trwa zwykle od 10 do 14 dni. Największą dolegliwością jest silny ból gardła, który często promieniuje do uszu. Jest on najintensywniejszy w pierwszych dniach po zabiegu i wymaga regularnego stosowania leków przeciwbólowych przepisanych przez lekarza.

Kluczowym elementem powrotu do zdrowia jest odpowiednia dieta – w pierwszych dniach powinna być płynna lub papkowata, a potrawy chłodne lub w temperaturze pokojowej, aby nie podrażniać gojącego się gardła. Choć lody są często polecane, nie powinny stanowić podstawy diety. Ważne jest, aby unikać pokarmów twardych, ostrych i gorących.

Najpoważniejszym, choć rzadkim, powikłaniem po tonsillektomii jest krwawienie. Może ono wystąpić w ciągu pierwszych 24 godzin po zabiegu (krwawienie wczesne) lub, co zdarza się częściej, między 7. a 10. dniem po operacji (krwawienie późne), kiedy odpadają włóknikowe strupy pokrywające rany. Każde krwawienie wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Inne możliwe powikłania to odwodnienie (spowodowane bólem przy połykaniu) oraz infekcje.